60 năm Giải phóng thủ đô (1954 - 2014): Một thời công viên Thống Nhất

Thống nhất đất nước là nguyện vọng của toàn dân tộc

Công viên Thống Nhất rộng trên 50 ha, trong đó có hồ Bẩy Mẫu và hai đảo: Thống Nhất và Hòa Bình. Từ năm 1954, khi đất nước ta tạm thời bị chia cắt làm hai miền Nam - Bắc, thống nhất đất nước luôn là nguyện vọng to lớn của toàn dân tộc. Cho nên, khi công viên được xây dựng nên bằng việc cải tạo vùng đầm lầy và bãi rác cũ của ba làng Vân Hồ, Thể Giao và Thiền Quang thì việc đặt tên như vậy nhằm thể hiện tình cảm lớn lao của người dân VN.

Sau ngày được giải phóng (10.10.1954), Hà Nội bắt tay vào khôi phục và phát triển kinh tế. Chiều thứ bảy hằng tuần, người dân tấp nập tham gia tổng vệ sinh. Chủ nhật là “ngày lao động kiến thiết tổ quốc”, các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thanh niên, học sinh nô nức kéo nhau đi san nền, đào móng xây dựng các nhà máy Cơ khí Hà Nội, Diêm Thống Nhất, gỗ Cầu Đuống...

Thời kỳ này, mọi người làm việc 6 ngày trong tuần, chỉ được nghỉ chủ nhật. Nhưng trên công trường xây dựng công viên Thống Nhất, nạo vét sông Tô Lịch, làm đường Thanh Niên... mỗi ngày có hàng nghìn người lao động làm việc hăng say và miệt mài. Công viên Thống Nhất được xây dựng nên từ hàng chục vạn ngày công của thanh niên Hà Nội từ cuối năm 1958 đến tháng 5.1961.

Bức tượng Bác Hồ bắt tay Bác Tôn tại khu đảo Hòa Bình trong công viên Thống Nhất.

Mọi con đường Nam tiến đều đi qua công viên Thống Nhất

Rồi những tháng năm sục sôi chống Mỹ cứu nước, mọi con đường Nam tiến đều bắt đầu từ đường Nam Bộ (đường Lê Duẩn bây giờ) đi qua công viên Thống Nhất. Trên con đường rầm rập đoàn quân Nam tiến đó, biết bao người lính đã lưu luyến gửi gắm lại tình cảm quê hương, lứa đôi bằng những lá thư tay rải kín đường hành quân.

Người Hà Nội vẫn quen nhặt những bức thư không dán tem của những người lính trẻ theo một đoàn tàu, đoàn xe vứt lại trên đường hành quân để gửi trực tiếp về gia đình họ. Sau năm 1975, thống nhất đất nước, nhiều người lính chọn phương Nam làm quê hương thứ 2, có dịp trở thăm thủ đô lại tha thẩn bách bộ trên những lối quen công viên để nhớ một thời chẳng thể nào quên.

Dù đi xa, trong ký ức của những người con Hà Nội đều lưu lại bức ảnh ố màu thời gian... Tất cả đều có chung một bố cục chụp trong công viên Thống Nhất, đằng sau là tòa nhà ĐH Bách Khoa, nơi lúc nào lá cờ tổ quốc cũng tung bay hướng về miền Nam ruột thịt.

Ngày ấy, hình ảnh công viên Thống Nhất luôn được lưu lại trong ba lô người lính Hà Nội một thời, theo bước chân họ vượt Trường Sơn đến những những miền xa xôi của đất nước, như thể mang theo một sức mạnh tâm linh diệu kỳ.

Ngày nay, thế hệ trẻ vẫn còn tìm thấy được những ý nghĩa thống nhất linh thiêng đó trong những dòng nhật ký có lửa của một người con Hà Nội - bác sĩ, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm. Trong cuốn nhật ký đó, ở những dòng cuối cùng, nữ bác sĩ đã viết "16.6.1970: ... Những ngày này nhớ miền Bắc tha thiết, nhìn trời râm mát mình nhớ những buổi chiều mình cùng các bạn ung dung trên chiếc xe dạo qua vườn ươm cây, những luống hoa penseés rực rỡ như những đàn bướm đậu trên mặt đất, những đóa hồng ngào ngạt hương thơm... Mình nhớ cả khóm liễu tường trong vườn thực vật - bông hoa Phương thường hái về cắm trong nhà. Ôi miền Bắc xa xôi, bao giờ ta trở lại?/... 18.6.70.... Ôi! Cuộc sống đổi bằng máu xương, tuổi trẻ của bao nhiêu người. Biết bao nhiêu cuộc đời đã chấm dứt để cho cuộc đời khác được tươi xanh. Miền Bắc ơi có thấu hết lòng miền Nam không nhỉ?".

Bức ảnh bác sĩ Đặng Thùy Trâm cùng các sinh viên khóa Y6 trên bãi cỏ công viên Thống Nhất chụp năm 1965. Bức ảnh có 3 người con gái tuổi 20 chụm đầu bên một trang sách, xa xa là ĐH Bách Khoa.

Vào dịp đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh đã long trọng đặt bức tượng Bác Hồ bắt tay Bác Tôn (Chủ tịch Tôn Đức Thắng) tại khu đảo Hòa Bình, đã càng làm ý nghĩa cái tên của công viên Thống Nhất mãi đi vào lòng người.

Công viên Thống Nhất, với hồ nước trong xanh, những hàng cây rủ mát vẫn là nơi hò hẹn của những đôi bạn trẻ, nơi giao lưu, gặp mặt, vui chơi của thanh niên biết bao thế hệ. Người Hà Nội đi xa mỗi lần trở về chốn cũ, dạo một vòng quanh hồ, thảnh thơi ngồi trên một góc ghế đá thân quen ngắm thủ đô hôm nay đang ngày càng rực rỡ.

Nhiều người thuộc thế hệ thanh niên những năm 1960 giờ đã thành ông, thành bà, nhưng vẫn nhớ lại những ngày sôi nổi trên công trường xây dựng như một kỷ niệm đẹp nhất trong đời.