Biến lãi thật thành lỗ giả 3.754 tỷ đồng

Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho biết, Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế đã yêu cầu các cơ quan thuế xác định thanh tra chống chuyển giá là nhiệm vụ trọng tâm, tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá, doanh nghiệp lỗ liên tục từ 2 năm trở lên, doanh nghiệp lỗ nhưng vẫn mở rộng sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp lỗ vượt vốn chủ sở hữu.

6 chiêu chuyển giá tinh vi

Từ đầu năm đến nay, mặc dù mới thanh tra 585 doanh nghiệp lỗ, có dấu hiệu chuyển giá nhưng các cục thuế địa phương đã có quyết định xử lý 494 doanh nghiệp. Kết quả là số lỗ đã giảm 3.754 tỷ đồng, truy thu thuế hơn 978 tỷ đồng, giảm khấu trừ gần 87 tỷ đồng, phạt 272,4 tỷ đồng. Điển hình là Cục Thuế TP HCM, qua thanh tra 138 doanh nghiệp đã giảm lỗ 1.183,9 tỷ đồng, Bình Dương 642 tỷ đồng, Hải Dương 110 tỷ đồng, Quảng Nam 115 tỷ đồng, Lâm Đồng 27,5 tỷ…

Lắp ráp ô tô phải chịu chi phí bản quyền cao. Ảnh: TNLinh.

Cơ quan thuế đã điểm mặt 6 thủ đoạn chuyển giá của doanh nghiệp nước ngoài. Điển hình nhất là việc doanh nghiệp trong nước do hạn chế về vốn nên chủ yếu góp vốn liên doanh bằng đất. Tuy nhiên, giá trị sử dụng đất thường bị đánh giá thấp. Trái lại, máy móc thiết bị công nghệ do nhà đầu tư nước ngoài góp thường mang tính đặc thù, lạc hậu hoặc đã hết khấu hao nhưng thường được đẩy lên rất cao so với giá trị thực. Bên cạnh đó, cùng với máy móc là việc chuyển giao công nghệ, các doanh nghiệp tại Việt Nam phải gánh chịu chi phí bản quyền cao hơn rất nhiều so với mức độ sử dụng khiến thua lỗ nhiều năm liên tục; điển hình là lĩnh vực lắp ráp ô tô, sản xuất thực phẩm, nước giải khát… Mặt khác, do có vốn lớn, phía nước ngoài nắm quyền kiểm soát và điều hành, từ đó có cơ hội thôn tính doanh nghiệp Việt Nam thông qua việc báo cáo lỗ liên tục nhiều năm...

Hành vi phổ biết nhất đối với các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài là chuyển giá thông qua bán hàng, nguyên vật liệu thấp hơn nhiều so với giá bán cho các bên không có quan hệ liên kết để chuyển lợi nhuận trước thuế ra nước ngoài. Các tập đoàn công ty mẹ ký hợp đồng với các công ty của các nước có đơn giá gia công sản xuất dịch vụ rất cao, sau đó giao lại hợp đồng cho các công ty con ở Việt Nam sản xuất gia công dịch vụ và xuất thẳng cho các công ty mà công ty mẹ đã ký hợp đồng. Tuy nhiên, tiền không được thu trực tiếp từ các công ty đã xuất hàng hóa, dịch vụ mà lại thu theo đơn giá gia công do công ty mẹ quy định. Thường thì đơn giá gia công sản xuất dịch vụ rất thấp.

Tập đoàn nhà nước cũng chuyển lãi để dễ vay vốn

Tổng cục Thuế cũng cảnh báo, các giao dịch liên kết có xu hướng tăng không chỉ trong khối doanh nghiệp đầu tư nước ngoài mà có phát sinh giữa các doanh nghiệp trong nước để gian lận thuế. Hành vi chủ yếu là qui định giá bán trong nội bộ các doanh nghiệp trong cùng tập đoàn có quan hệ liên kết thường thấp hơn so với các giao dịch độc lập để mục đích giảm doanh thu, chuyển lợi nhuận sang các công ty đang được hưởng ưu đãi về thuế hoặc chuyển lợi nhuận sang các công ty liên kết nhằm mục đích vay vốn kinh doanh hay chuẩn bị niêm yết trên sàn chứng khoán...

Tổng cục Thuế cũng chỉ rõ việc chuyển giá thường xảy ra ở một số lĩnh vực như các ngành nghề sản xuất phụ tùng ô tô, xe máy; sản xuất lắp ráp gia công hàng điện tử; sản xuất, thi công lắp dựng các cấu kiện bằng thép. Đặc biệt có một số ngành sản xuất mang tính độc quyền như sản xuất các thiết bị quang học chính xác, sản xuất chân tay giả cũng liên tục thua lỗ, có năm có lãi nhưng cũng chỉ đủ để bù lỗ, chưa bao giờ phát sinh thuế thu nhập doanh nghiệp. Ngành sản xuất và kinh doanh phần mềm; tư vấn luật, tư vấn dịch vụ kỹ thuật, xây dựng, như quản lý nhà hàng, khách sạn, tư vấn tài chính, ngân hàng; Gia chế tác vàng bạc đá quí, gia công may mặc, da giầy, gia công các sản phẩm cơ khí, gia công kim loại, gia công in... cũng thường xảy ra hiện tượng chuyển giá, lỗ giả lãi thật.