Bộ trang phục đặc biệt Bác Hồ mặc trong ngày Độc lập

Chiếc áo cổ cồn cho “cụ lý ở quê ra thăm Thủ đô”

Ít ngày trước Lễ Tuyên ngôn Độc lập, Bác Hồ ở tại căn phòng trên gác hai số nhà 48 Hàng Ngang. Đây là nhà của thương gia yêu nước Trịnh Văn Bô, từ lâu đã là một cơ sở tin cậy của cách mạng. Phu nhân của ông Trịnh Văn Bô có kể lại rằng, Bác đi đôi dép cao su từ chiến khu về, mặc chiếc quần soóc màu nâu, sơ mi ngắn tay, cùng chiếc mũ phớt bạc màu. Hàng đêm, Bác thức khuya ngồi đánh máy chữ. Sau này, vợ chồng bà mới được biết, lúc đó, Bác Hồ đang ngồi soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Vào khoảng những ngày 26,27 tháng 8, tức là khi đã ấn định Lễ tuyên ngôn vào 2/9/1945, anh em cán bộ mới sực nhớ ra cần phải trang bị mỗi người một bộ quần áo thật tươm lúc ra mắt trên lễ đài, đặc biệt là Hồ Chủ tịch. Đa số anh em từ chiến khu trở về và kể cả Bác cũng đều mặc những đồ đã cũ sờn, có nhiều miếng vá, không hợp với không khí trang trọng của buổi lễ. Bà Trịnh Văn Bô bồi hồi nhớ lại: “Lúc bấy giờ trong tủ của nhà chúng tôi có rất nhiều vải (vì là nhà buôn vải vóc), tôi lấy ra mấy súc ka ki để may cho anh em. Ngoài ra trong tủ cũng có hàng chục bộ quần áo khá sang trọng may sẵn mà ông Bô chưa dùng, nên tôi lấy ra cho các anh mặc tạm trước. Ai mặc vừa bộ nào thì dùng bộ nấy… nhưng tầm người như Ông Cụ không hợp bộ nào cả…”.

Gần sát ngày đại lễ, ông bà Trịnh Văn Bô đã chọn riêng loại vải kaki của Anh và ông Vũ Đình Huỳnh – nguyên là thư ký lễ tân mang đến xin ý kiến Bác. Bác nói: “Tôi mặc đơn giản quen rồi. Đừng may bằng len, dạ đắt tiền, cốt tươm tất giản dị. Không cần cà vạt, cổ cồn là tốt nhất”.

Cuối cùng ông Vũ Đình Huỳnh mời ông Phú Thịnh- chủ hiệu may có tiếng ở Phố Hàng Quạt tới và trình bày: – Tôi có người nhà là cụ lý ở quê ra thăm Thủ đô, tôi muốn cắt vài bộ đồ cho cụ, nhờ anh cắt may kiểu áo bốn túi, mặc kín cổ khi có việc quan trọng, lúc thường nhật thì mở khuy áo thoải mái, đi giày đi dép đều hợp với cụ lý nhà tôi.
Ông Phú Thịnh ngẫm nghĩ một lúc dè dặt nói: “Tôi đã mường tượng ra kiểu áo ấy rồi. Chỉ cần tính toán cái ve áo nhọn hay tù?”. Hai hôm sau, ông Phú Thịnh đem hai bộ quần áo đến, cười ý nhị nói: “Tôi trộm nghĩ cụ lý này không phải là lý trưởng mà có lẽ là một cụ lý… khác thường”.

Hai lần may áo cho Bác

Ngày 28/8, ông Phúc Hưng đến đo và đúng ngày 30/8, chiếc áo được hoàn thành để Bác thử. Khi Bác ướm thử, ngắm kỹ cổ áo và mỉm cười: “Được, thế này là hợp với mình. Một chiếc áo vừa toát lên vẻ trang trọng nhưng không làm giảm đi sự gần gũi với đông đảo dân chúng”.

Chiếc áo kaki màu vàng ấy đã được Bác mặc trong ngày lịch sử 2/9/1945. Bộ quần áo ka ki Bác mặc đến khi bạc màu, sờn cổ áo, những người giúp việc xin Bác thay bộ quần áo mới thì Bác bảo: “Bác mặc như thế phù hợp với hoàn cảnh của dân, của nước, không cần phải thay”.

Cũng nói đôi chút về “cha đẻ” của bộ quần áo đặc biệt này. Theo chia sẻ của ông Nguyễn Phương Giực (cháu rể cụ Phúc Hưng), cụ Phúc Hưng tên thật là Bùi Văn Cửu (sinh vào khoảng năm 1913). Cụ sinh ra ở thôn Cửu, xã Vân Từ, Phú Xuyên, Hà Nội, xuất thân từ một gia đình bần nông. Năm 11 tuổi, ông Cửu theo anh trai là Bùi Văn Lai ra Hà Nội học nghề may. Gia đình cụ có 4 anh em trai, trong đó có đến 3 người cùng làm nghề may khá nổi tiếng ở khu vực phố cổ Hà Nội với thương hiệu Phúc Tường, Phúc Mỹ và Phúc Hưng.

Theo những tài liệu mà gia đình còn giữ được, năm 1955, trong bản kê khai tham gia công tư hợp doanh, cụ Phúc Hưng có chia sẻ về việc may chiếc áo cho Cụ Hồ Chủ tịch. “Sau Cách mạng Tháng Tám, tôi được vinh dự đo và cắt quần áo cho Cụ Hồ Chủ tịch, các bộ trưởng và cán bộ cao cấp trong chính phủ tại nhà ông Trịnh Văn Bô, thường vào hồi từ 9h đến 12h đêm. Khi Hồ Chủ tịch sang Pháp dự hội nghị Fontainebleau năm 1946, tôi cũng có may một bộ gabardine len biếu Người” – ông Giực chia sẻ.

Giữa năm 1955, cụ Phúc Hưng di chuyển vào sống hẳn ở miền Nam. Đến năm 1973, cụ Phúc Hưng đã sang Pháp sống cùng các con. Đến năm 2005, cụ từ trần ở Pháp, hưởng thọ 92 tuổi.

Hà Trang