Bộ trưởng Lê Thành Long: Bồi thường cho thân nhân người bị oan là không phù hợp Luật Dân sự

Ông Hàn Đức Long đã được trở về đoàn tụ cùng gia đình sau hơn 11 năm oan ức.

Tiếp tục chương trình phiên họp thứ 9, hôm qua (21/4), Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về Dự thảo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước sửa đổi.

Tại phiên họp, nhiều ý kiến vẫn băn khoăn vấn đề bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng Hình sự (Điều 27).

Bồi thường cho thân nhân là không phù hợp Bộ luật Dân sự

Báo cáo một số vấn đề lớn trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau đối với vấn đề bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự. Qua tổng hợp ý kiến từ các Đoàn Đại biểu Quốc hội thì có 2 loại ý kiến khác nhau.

Loại ý kiến thứ nhất cho rằng chỉ giới hạn bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết. Loại ý kiến thứ hai thì đề nghị bổ sung quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự, mức bồi thường có thể bằng 1/2 hoặc 1/3 mức bồi thường cho bản thân người bị oan.

Đối với vấn đề này, Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng, Điều 27 của Dự thảo Luật kế thừa quy định của Luật hiện hành, đồng thời phù hợp với quy định tại Điều 591 Bộ luật Dân sự, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước. Bản chất, đây là khoản tiền bồi thường cho người bị oan nhưng do người đó đã chết nên những người thừa kế được hưởng. Nếu quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan nói chung trong hoạt động tố tụng hình sự thì phải làm rõ một số vấn đề như mức bồi thường ra sao, bồi thường một khoản cho tất cả người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất hay cho từng người thân thích của người bị oan?

Tuy nhiên, cũng có ý kiến trong Ban thẩm tra cho rằng trên thực tế, người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự cũng chịu những tổn thất nghiêm trọng về mặt tinh thần mà không phụ thuộc vào việc người bị oan còn sống hay đã chết.

Qua tổng hợp, nhiều ý kiến tại các Đoàn đại biểu Quốc hội, ý kiến tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách và ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học đề nghị cần bổ sung quy định này cho phù hợp với thực tiễn, đồng thời việc bổ sung này cũng không trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự được quy định trong Bộ luật Dân sự.

Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định, dự luật quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan là không phù hợp với quy định về bồi thường trực tiếp cho người bị hại trong Bộ luật Dân sự năm 2015.

“Cơ sở pháp lý để giải quyết bồi thường cho hàng thừa kế là không có. Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước hiện hành cũng không quy định về vấn đề này. Hơn nữa, kinh nghiệm quốc tế cũng không có nước nào quy định bồi thường cho hàng thừa kế” – Bộ trưởng Bộ Tư pháp phân tích.

Ngoài ra, ông Long cho rằng nếu đồng ý bồi thường cho đối tượng này sẽ mở rộng đối tượng bị thiệt hại theo quy định của Bộ luật Dân sự và không bình đẳng đối với các trường hợp khác như xử lý kỷ luật buộc thôi việc công chức. Chưa kể, nếu quy định như vậy, Nhà nước cũng sẽ phải chi một khoản tiền lớn hơn cho công tác bồi thường. Trường hợp nếu có quy định bồi thường thì bồi thường cho ai, bồi thường “một cục” hay chia đều cho tất cả những người thừa kế của người bị thiệt hại? “Với những vấn đề như vậy, tôi với tư cách là cơ quan soạn thảo đề nghị chỉ trình theo phương án Chính phủ trình là bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại chứ không mở rộng đến hàng thừa kế” – Bộ trưởng Long nêu quan điểm.

Đã bồi thường về mặt tinh thần cho người thân người bị thiệt hại

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chánh án TANDTC Tống Anh Hào cho rằng, trong việc oan sai, không chỉ người bị oan chịu tổn thất về tinh thần mà những người thân thích, nhất là vợ chồng, con, cha mẹ (hàng thừa kế thứ nhất) cũng bị ảnh hưởng về tinh thần.

“Thực tiễn cho thấy người bị oan không chết nhưng chịu tổn thất về tinh thần và dù muốn hay không thì người thân của họ cũng bị ảnh hưởng về mặt tinh thần. Chính vì vậy nên vừa qua đúng là luật chưa quy định nhưng khi giải quyết 2 vụ việc chúng tôi đã bồi thường về mặt tinh thần cho người thân người bị thiệt hại. Vì vậy, đề nghị UBTVQH xem xét cân nhắc” – ông Hào giải thích.

Ghi nhận các ý kiến trao đổi, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, nếu một người bị oan thì cả người thân thích của họ cũng chịu thiệt hại tinh thần. Một người bị làm oan thì gia đình bố mẹ, vợ con họ cũng chịu những hậu quả nghiêm trọng như con cái bỏ học, bỏ việc, thậm chí tự vẫn.

“Tôi hiểu rằng những người đó cũng chịu thiệt hại về tinh thần, còn mức bồi thường bao nhiêu, bồi thường những diện nào là chính sách của Nhà nước. Nếu thấy rằng những người đó cũng cần được Nhà nước bồi thường một khoản nhất định để bù đắp lại những thiệt hại tinh thần thì cũng được thôi” – Phó Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm.

Do còn ý kiến khác nhau như vậy nên UBTVQH đề nghị trình quy định này ra Quốc hội xem xét.

Phạm Diệu