Bob Dylan :từ huyền thoại rock ‘n’roll đến giải Nobel văn học

Huyền thoại Bob Dylan (1966)

Gọi Bob Dylan là ca sĩ nhạc folk hay Rock “n” Roll đều không sai. Khởi đầu sự nghiệp ca hát bằng việc trình diễn chỉ với cây guitar và harmonica trong các câu lạc bộ và quán café ở Greenwich Village vào năm 1961, ít ai có thể ngờ rằng chàngg trai trẻ Bob Dylan ( tên thật là Robert Allen Zimmerman) lại có thể nhanh chóng bước lên đỉnh cao danh vọng đến vậy. Lấy cảm hứng từ những dòng chảy dân cacủa người Mỹ da trắng, cũng như từ chính phong trào phản chiến, album đầu tiên “ Bob Dylan” ra đời vào năm 1962 cho thấy bản sắc và tinh thần tự sự trong âm nhạc của Dylan. Nếu như album đầu tiên chỉ thuần những bản nhạc cũ được Dylan làm mới lại, thì trong những album tiếp theo, Dylan thực sự tạo dựng những dấu ấn không thể lẫn nhờ những sáng tác nguyên bản của nhạc sĩ huyền thoại này, trong đó không thể không kể đến hai trong số những bản nhạc nổi tiếng “ A Hard Rain’s Gonna Fall” và “Blowin’in the Wind” . Vẫn mang âm hưởng của dòng nhạc folk trữ tình với ca từ đẹp, giàu chất thơ, Bob lần lượt cho ra đời các album nhạc tiếp theo trong khoảng thời gian ngắn.

5 thập kỷ ca hát đã trôi qua kể từ album đầu tiên, phong cách dân ca mộc mạc tiếp tục tiếp biến với Rock “n” Roll tiếp tục tiếp thêm sức mạnh cho phong trào phản chiến đang lan rộng không chỉ khắp nước Mĩ mà trên toàn thế giới. Với những “Subterranean Homesick Blues” hay “Like a Rolling Stone” ông đã nêu lên chính kiến của cả một thế hệ trẻ. “ Blowin’ in the Wind” được ca ngợi như một bài hát phản chiến hay nhất mọi thời đại, có tầm ảnh hưởng lớn đến làn sóng phản đối chiến tranh và quyền con người , một trong những sự kiện đã góp phần thay đổi lịch sử nước Mĩ.

Hình ảnh kinh điển Bob Dylan với chiếc mũ cao bồi và cây đàn ghi ta

Với 35 album, 10 giải Grammy, một giải Quả cầu vàng và một giải Academy Award, Bob Dylan dần trở thành một huyền thoại Rock”n” Roll trong nền âm nhạc Mỹ và trở thành nguồn cảm hứng bất tận của nhiều ca sĩ, nhạc sĩ, phim điện ảnh và phim tài liệu. Bản thân Bob cũng tham gia diễn xuất trong bộ phim “Pat Garret and Billy the Kid” ( 1973) và sau đó là “Renaldo and Clara”, sự nghiệp nghệ thuật của Bob dường như không chỉ dừng lại ở ca hát.

Novel văn chương

Bob viết cuốn truyện thơ đầu tiên vào năm 1971 “Tarantula”

Không phải đến giải Nobel văn chương năm nay, người ta mới biết đến một Bob Dylan khác- một nhà thơ- người viết văn.

Cuốn truyên- thơ đầu tay với cái tên lạ lùng “Tarantula” được xuất bản lần đầu năm 1971, và theo sau đó là phần đầu cuốn tự truyện “Chronicles: Volumes One” (2004) là những điển hình hiện hữu nhất của Bonb Dylan. Nhưng có lẽ, chính sự nghiệp ca hát của ông mới thực sự là con đường đưa ông đến với giải Nobel văn học. Hay nói cách khác, những sáng tác của Bob từ lâu đã không còn đơn thuần là bài hát nơi người ta thường tập trung vào giai điệu mà không mấy chú ý đến ca từ, mỗi một ca khúc Bob Dylan viết, đều có thể được thể hiện lại như một tác phẩm thơ. Chủ tịch Hiệp hội các nhà thơ Mỹ- ông Collins từng nói về Bob Dylan trong một bài phỏng vấn : “Bob Dylan thuộc về 2 % số nhạc sĩ có thể viết nên những ca từ thú vị ngay cả khi không có ghi-ta, harmonica, hay một giọng hát đầy nội lực . Bob thực chất hoàn toàn có thể được nhìn nhận như một nhà thơ”. Cái tôi âm nhạc của Bob, là sự kết hợp giữa những du dương êm ái của nhạc dân gian, một góc nhìn mãnh liệt với những vấn đề nhạy cảm về chính trị, xã hội, một tâm hồn nhạy cảm trong cái cách ông thể hiện trong mỗi lời ca của mình. Để từ đó, âm nhạc của Bob luôn làm cho người nghe nhạc có cái cảm giác trò chuyện: chuyện chính trị, chuyện tình yêu, chuyện xã hội được ẩn dụ hóa dưới cách thể hiện của một nhạc sĩ, nhưng với con mắt của một nhà thơ.

Và, độc giả thế giới nói chung và những người yêu thơ nói riêng một lần nữa bắt gặp lời bài hát “Desolation Row” của Bob Dylan trong tuyển tập The Oxford Book (2006) , nhà xuất bản danh tiếng Cambridge University Press sau đó cũng cho ra mắt tuyển tập Bob Dylan (2009). Thơ ca đã không còn là yếu tố ảnh hưởng đến ca từ trong âm nhạc của Bob, lời ca của ông chính là thơ ca.

Trước giải Nobel khiến cả thế giới sửng sốt, Bob Dylan từng nhận giải văn chương danh giá không kém Pulizer(2008) nhằm tôn vinh “ảnh hưởng sâu sắc từ âm nhạc của Bob lên nền văn học nghệ thuật Mỹ qua những ca từ đẹp và giàu chất thơ”.

Now the moon is almost hidden
The stars are beginning to hide
the fortunetelling lady
Has even taken all her things inside
All except for Cain and Abel
And the hunchback of Notre Dame
Everybody is making love
Or else expecting rain
And the Good Samaritan, he's dressing
He's getting ready for the show
He's going to the carnival tonight
On Desolation Row

(Desolation Row)

Bằng những lời ca ngọt ngào và đầy lắng đọng thế này, Bob Dylan đã âm thầm thay đổi định nghĩa cố hữu về văn chương nói chung và thơ ca nói chung, rằng, chỉ cần một tâm hồn đủ trữ tình và khao khát truyền tải, thì một nhạc sĩ cũng có thể trở thành một nhà thơ.

Vân Anh