Bồi thường cho thân nhân người bị oan sai: Nên hay không?

Sáng 21/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận việc tiếp thu, chỉnh lý dự luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu.

Vấn đề bồi thường thiệt hại tinh thần đối với thân nhân người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự tiếp tục nhận được nhiều ý kiến tranh luận từ các Đại biểu.

Trình bày báo cáo giải trình tiếp thu, chỉnh lý Dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, về bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự qua tổng hợp ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội còn có 2 loại ý kiến.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định trình bày báo cáo.

Loại ý kiến thứ nhất, tán thành với quy định tại điều 27, chỉ giới hạn bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết.

Loại ý kiến thứ hai, đề nghị bổ sung quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự, mức bồi thường có thể bằng 1/2 hoặc 1/3 mức bồi thường cho bản thân người bị oan.

Trình bày cụ thể hơn, Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng: Điều 27 của dự thảo Luật quy định việc bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại giới hạn chỉ trong trường hợp người đó đã chết.

Quy định như vậy là kế thừa quy định của Luật hiện hành, đồng thời phù hợp với quy định tại Điều 591 Bộ luật Dân sự, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước.

Về bản chất, đây là khoản tiền bồi thường cho người bị oan nhưng do người đó đã chết nên những người thừa kế được hưởng. Nếu quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan nói chung trong hoạt động tố tụng hình sự thì phải làm rõ một số vấn đề như mức bồi thường ra sao, bồi thường một khoản cho tất cả người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất hay cho từng người thân thích của người bị oan.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng trên thực tế, người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự cũng chịu những tổn thất nghiêm trọng về mặt tinh thần mà không phụ thuộc vào việc người bị oan còn sống hay đã chết.

Lo ngại không phù hợp, bất bình đẳng

Đưa ra ý kiến tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng dự thảo Luật quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan là không phù hợp với quy định về bồi thường trực tiếp cho người bị hại trong Bộ Luật Dân sự năm 2015.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long phát biểu tại phiên họp

Theo ông Long, cần phải xác định rõ quan hệ pháp luật ở đây không phải là bồi thường mà là vấn đề thừa kế. Cơ sở pháp lý để giải quyết bồi thường cho hàng thừa kế là không có. Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước hiện hành cũng không quy định về vấn đề này. Hơn nữa, kinh nghiệm quốc tế cũng không có nước nào quy định bồi thường cho hàng thừa kế.

“Trên thực tế nếu quy định bồi thường tinh thần cho người thân thích của người bị oan là không bình đẳng đối với các trường hợp khác theo quy định của Bộ luật Dân sự. Ví dụ, xử lý kỷ luật buộc thôi việc công chức, trường hợp này, suy đến cùng, người thân thích cũng bị ảnh hưởng.

Ngoài ra, Nhà nước cũng phải chi một khoản tiền lớn hơn cho bồi thường. Khó khăn nữa là không biết được hàng thừa kế là bao nhiêu. Trường hợp bồi thường thì bồi thường cho ai? Bồi thường “một cục” hay chia đều cho tất cả? Với những vấn đề như vậy, cơ quan soạn thảo đề nghị chỉ bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại chứ không mở rộng đến hàng thừa kế”, ông Long nêu vấn đề.

Người thân chịu ảnh hưởng nặng nề về tinh thần

Trong khi đó, ông Tống Anh Hào, Phó chánh án TAND tối cao lại đưa ra quan điểm ngược lại.

Theo đánh giá của ông Hào, các trường hợp trên thực tiễn cho thấy người bị oan không chết nhưng chịu tổn thất về tinh thần. Và dù muốn hay không thì người thân của họ như cha, mẹ, vợ, con, những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất cũng bị ảnh hưởng, tổn thất về mặt tinh thần.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đồng tình với quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan.

“Đúng là luật chưa quy định nhưng thực tiễn vừa qua khi giải quyết 2 vụ việc đã bồi thường về mặt tinh thần. Vì vậy đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét cân nhắc”, ông Hào kiến nghị.

Phát biểu kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đồng tình với quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan.

Theo Phó Chủ tich Quốc hội, gia đình, bố mẹ, vợ con người bị oan cũng phải chịu hậu quả rất nghiêm trọng, con cái bỏ học, bỏ việc, thậm chí xấu hơn là tự vẫn. Những người đó phải chịu thiệt hại rất lớn về tinh thần, cần xem xét.

“Còn bồi thường mức bao nhiêu, bồi thường trong diện nào thì ở đây là chính sách của nhà nước. Nếu thấy rằng những người đó cần được Nhà nước xin lỗi và bồi thường thiệt hại cho họ một khoản nhất định để bù đắp về tinh thần cho họ tôi nghĩ cũng được”, ông Lưu nhấn mạnh.

Do nội dung còn nhiều ý kiến khác nhau trong quá trình chỉnh lý nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Hà Đông