Cần phân biệt hộ gia đình và sổ hộ khẩu

Điều 106 Bộ luật Dân sự năm 2005 định nghĩa khái niệm hộ gia đình là chủ thể của quan hệ dân sự khi các thành viên trong một gia đình có tài sản chung, cùng có quyền chiếm hữu sử dụng, định đoạt và cùng có trách nhiệm dân sự đối với khối tài sản đó. Như vậy, hộ gia đình nhất thiết phải có mối quan hệ về huyết thống, quan hệ hôn nhân và quan hệ về nuôi dưỡng (quan hệ về cha mẹ nuôi và con nuôi). Tương tự, Luật Đất đai định nghĩa khái niệm hộ gia đình cũng trên tinh thần đó. Còn sổ hộ khẩu là để quản lý con người, chứ không phải dùng để ràng buộc quyền lợi của các thành viên trong hộ đối với một khối tài sản nào đó. Theo quy định tại Điều 8, Nghị định số 51/CP ngày 11/5/1997 thì sổ hộ khẩu là “cơ sở để xác định việc cư trú hợp pháp của công dân”. Các thành viên trong sổ hộ khẩu không bắt buộc phải có đất đai chung, có tài sản chung. Điều 109 Bộ luật Dân sự quy định: “Việc định đoạt tài sản là tư liệu sản xuất, tài sản chung có giá trị lớn của hộ gia đình phải được các thành viên từ mười lăm tuổi trở lên đồng ý; đối với các loại tài sản chung khác phải được đa số thành viên từ đủ mười lăm tuổi trở lên đồng ý”. Quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống và quan hệ nuôi dưỡng trong hộ gia đình được Bộ luật Dân sự quy định liên quan đến yếu tố về quyền thừa kế tài sản và nghĩa vụ dân sự của những người trong một gia đình. Vì vậy, những người được chủ hộ cho phép nhập hộ khẩu (có thể nói là ở nhờ) không liên quan đến yếu tố gia đình, huyết thống, hôn nhân, nuôi dưỡng nên những người này không có quyền ngăn cản việc chủ hộ định đoạt phần tài sản của mình. Vì vậy, vấn đề nhập nhằng giữa đất và hộ khẩu mà bài báo nêu lên và một số ý kiến được tòa soạn đăng tải vào ngày 31.8 cho thấy rằng, hiện nay các cơ quan chức năng chưa đi sâu nghiên cứu và không phân biệt được hộ gia đình và sổ hộ khẩu nhằm vận dụng để ban hành các chính sách liên quan đến đất đai, khiến cho người dân gặp rất nhiều phiền toái, rắc rối khi có tranh chấp xảy ra. Luật gia Huỳnh Võ Bích Liên (Hội Luật gia quận Gò Vấp)