Dân quân Sơn Hải và chiến tích bắt sống 7 giặc lái Mỹ

Khi Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc, vùng hồ Cấm Sơn trở thành điểm đánh phá ác liệt của địch. Nơi đây có tuyến đường sắt Hữu Nghị và quốc lộ 1A chạy qua, là huyết mạch giao thông chi viện cho chiến trường miền Nam; đồng thời có nhiều căn cứ địa của quân đội ta song cũng là “bãi đáp” lý tưởng của các phi công địch khi máy bay của chúng bị bắn rơi trên vùng trời Đông Bắc.

Thư Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào, quân dân và cán bộ xã Ninh Sơn (nay là xã Sơn Hải).

Trước năm 1970, xã Sơn Hải có tên Ninh Sơn, đây là xã vùng cao của huyện Lục Ngạn với 5 thôn: Cầu Sắt, Tam Chẽ, Cổ Vài, Đấp, Đồng Mậm. Xã có hồ Cấm Sơn rộng lớn, thiên nhiên hữu tình. Gần 60 năm trôi qua, trong ký ức của nhiều người dân Sơn Hải còn nhớ như in giây phút chiếc máy bay chiến đấu của Mỹ bốc cháy trên bầu trời quê hương, đặc biệt là hình ảnh những dân quân quả cảm, không sợ hiểm nguy xông lên bắt sống giặc lái Mỹ.

Anh Nông Văn Hằng, Phó Chủ tịch HĐND xã Sơn Hải dẫn chúng tôi về thăm gia đình mình ở thôn Đấp. Tại đây, chúng tôi được trò chuyện với bố anh là ông Nông Văn Khuyên (SN 1930), cựu chiến binh, cựu dân quân từng tham gia các cuộc truy bắt giặc lái Mỹ năm nào. Gợi nhắc lại kỷ niệm về những ngày gian khổ, hào hùng ấy, ánh mắt ông Khuyên bừng sáng lạ thường. Ông say sưa kể lại từng chiến công bắt giặc lái Mỹ mấy mươi năm trước của quân và dân địa phương với niềm tự hào.

Ông Nông Văn Khuyên kể chuyện tham gia bắt sống giặc lái Mỹ.

Ông Khuyên hồi tưởng lại: “Năm 13 tuổi, tôi tham gia đội dân quân của xã và được giao nhiệm vụ làm tiểu đội trưởng. Trong 4 lần bắt sống 7 phi công Mỹ, tôi đều trực tiếp góp mặt. Nhưng gian nan, nguy hiểm và khó quên nhất là vụ bắt phi công Mỹ nhảy dù xuống khu Đồng Vàng của xã ngày 4/5/1966, do máy bay của chúng bị bộ đội ta bắn cháy. Tên phi công Mỹ tinh ranh, đi đến đâu xóa sạch dấu vết đến đó; trong khi cây rừng xung quanh rậm rạp, vùng lòng hồ nhiều đảo nhỏ nên việc lùng bắt hắn gặp không ít khó khăn. Với sự hỗ trợ của chó nghiệp vụ, lực lượng dân quân suốt 5 ngày đêm không nghỉ, kiên trì lần theo dấu vết mới bắt được tên phi công. Do hắn bị thương ở chân nên chúng tôi phải đưa lên xe trâu dẫn giải về huyện”.

Bức ảnh “Từ thần sấm xuống xe trâu” (Giặc lái Mỹ bị quân dân Lục Ngạn bắt năm 1966) đã đi vào lịch sử và đoạt Giải thưởng Nhà nước. Ảnh tư liệu.

Lịch sử Đảng bộ xã Sơn Hải ghi, lực lượng dân quân xã thời gian này được trang bị súng trung liên, tiểu liên, súng trường và một số vũ khí thô sơ. Ngày 23/8/1965, máy bay địch lần đầu tiên xâm phạm vùng trời Lục Ngạn. Các ngày 20/9, 17/10, 1/11 (năm 1965), máy bay Mỹ liên tục oanh tạc, ném bom vào một số xã của huyện, trong đó có xã Sơn Hải.

Để sẵn sàng đánh trả các đợt đánh phá này, lực lượng dân quân xã ngày đêm trực chiến bảo vệ vùng trời quê hương. Quân và dân trong xã đã phối hợp với các xã: Hộ Đáp, Cấm Sơn, Tân Sơn bắn rơi một máy bay Mỹ. Với thành tích trên, nhân dân và lực lượng vũ trang xã Sơn Hải đã được Chính phủ tặng Huân chương Chiến công hạng Nhì.

Đặc biệt, từ năm 1965-1967, quân và dân các dân tộc Sơn Hải đã bắt sống 7 giặc lái Mỹ. Cụ thể, ngày 5/10/1965, lực lượng dân quân xã vây bắt được 3 phi công Mỹ nhảy dù xuống khu Cầu Dễ (thuộc địa phận làng Tính). Ngày 17/10/1965, dân quân xã vây bắt được 2 phi công Mỹ nhảy dù xuống thôn Đồng Tam.

Tiếp đó, ngày 12/3/1966, các lực lượng vây bắt một phi công Mỹ nhảy dù xuống khu vực Rừng Nghè (làng Thượng) và ngày 4/5/1966 tiếp tục vây bắt một phi công Mỹ tại khu Đồng Vàng (làng Tính). Sự quả cảm, mưu trí bắt sống giặc lái Mỹ của dân quân xã Sơn Hải đã viết nên trang sử vàng của quê hương, trở thành niềm tự hào, lan tỏa mạnh mẽ để nhân dân tiếp tục kiên cường vừa chiến đấu, vừa lao động sản xuất, góp phần cùng quân và dân cả nước chiến thắng đế quốc Mỹ.

Tháng 10/1967, huyện Lục Ngạn mở hội nghị tổng kết công tác chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Hội nghị đã tuyên dương: “Dân quân các xã Ninh Sơn, Cấm Sơn, Kiên Lao, Phong Vân, Phú Thịnh, Tân Lập, Đồng Cốc và Trường Thanh niên dân tộc là những đơn vị điển hình về tinh thần chiến đấu bắn máy bay Mỹ”.

Một vinh dự rất lớn đối với quân và dân xã Sơn Hải là ngày 14/9/1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi Thư khen vì có thành tích bắt phi công Mỹ. Trong Thư, Người viết: “Thân ái gửi đồng bào, quân dân và cán bộ xã Ninh Sơn, huyện Lục Ngạn, tỉnh Hà Bắc. Bác vui lòng thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ khen ngợi đồng bào các dân tộc, dân quân và cán bộ xã ta đã lập thành tích vẻ vang, trong 4 lần đã bắt được 7 tên giặc Mỹ lái máy bay. Đồng bào và dân quân Ninh Sơn cũng đã hăng hái thi đua sản xuất, quyết tâm giành mùa vụ thắng lợi. Đồng bào, quân dân và cán bộ Ninh Sơn phải luôn luôn nâng cao cảnh giác, đoàn kết chặt chẽ, sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi, lập nhiều thành tích to lớn hơn nữa”.

Xã Sơn Hải hôm nay.

Với những thành tích trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu, lực lượng vũ trang và nhân dân xã Sơn Hải vinh dự được Nhà nước tặng thưởng: 1 Huân chương Kháng chiến hạng Nhì, 2 Huân chương Chiến công hạng Nhì; đặc biệt năm 2005, được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ chống Mỹ cứu nước.

Thấm nhuần lời dạy của Bác, kế thừa và phát huy truyền thống anh hùng trong kháng chiến, ngày nay, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong xã tiếp tục hăng hái thi đua xây dựng quê hương ngày càng khởi sắc.

Ông Giáp Hồng Đăng, Chủ tịch UBND xã Sơn Hải cho biết: Các phong trào xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế, hiến đất mở đường... trên địa bàn xã những năm qua diễn ra sôi nổi, lan tỏa rộng rãi tới các thôn, bản. Người dân hăng hái thi đua lao động sản xuất, phấn đấu xây dựng cuộc sống ngày càng ấm no, hạnh phúc. Đến nay, hơn 90% đường liên thôn và hơn 60% đường nội thôn của xã đã được bê tông hóa.

Cơ sở trường học, trạm y tế, nhà văn hóa được đầu tư xây dựng cơ bản đáp ứng được yêu cầu; hộ nghèo giảm còn 105 hộ (tương đương 11,36%); tỷ lệ bao phủ thẻ bảo hiểm y tế đạt 100%...

Thời gian tới, xã Sơn Hải tập trung nâng chất lượng, hiệu quả sản xuất và thu nhập của người dân theo hướng thâm canh tăng vụ, đưa giống cây trồng mới có năng suất cao vào sản xuất, phát triển đa dạng các loại cây ăn quả; cải tạo giống vật nuôi có chất lượng và giá trị kinh tế cao... Đầu tư nâng cấp kết cấu hạ tầng gắn với xây dựng nông thôn mới. Thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội, giải quyết việc làm, giảm nghèo bền vững, từng bước nâng cao đời sống nhân dân...

Bài, ảnh: Nguyễn Hưởng