Điều ít biết về bức ảnh được Bác chọn làm thiệp chúc Tết trong 3 năm

Vào cuối năm 1966, Bộ Văn hóa giao cho Nhà xuất bản Văn hóa tổ chức cuộc thi sáng tác ảnh về hoa để chọn một bộ ảnh phục vụ cho dịp Tết 1967. Cuộc thi đã thu hút đông đảo tay máy chuyên và không chuyên tham gia, gửi nhiều ảnh với đủ loại hoa về dự thi. Sau khi tuyển chọn, ban tổ chức đã tập hợp được 14 bức ảnh về hoa đẹp nhất, trong đó có hai bức về hoa hồng của nghệ sĩ nhiếp ảnh Hữu Cấy. Ít lâu, sau khi ban tổ chức đã chọn được 14 bức ảnh, Bác Hồ có yêu cầu tuyển chọn các bức ảnh đẹp để Người làm bưu thiếp chúc Tết năm đó.

Sẵn đã có 14 bức ảnh được tuyển chọn vào vòng chung kết, ban tổ chức quyết định trình lên để Trung ương Đảng và Bác Hồ lựa chọn, quyết định. Sau một thời gian, Văn phòng Trung ương Đảng chọn 4 bức cuối cùng để trình lên Bác. Trong đó, tiếp tục xuất hiện hai bức về hoa hồng của nhiếp ảnh gia Hữu Cấy và hai bức còn lại thuộc về nhiếp ảnh gia Đỗ Huân với ảnh hoa sen và hoa cúc đại đóa của nhiếp ảnh gia Lê Vượng.

Chọn được 4 bức này, ông Vũ Kỳ, Thư ký của Bác trình lên để Người xem, lựa chọn bức cuối cùng làm bưu thiếp chúc Tết năm 1967. Cuối cùng, Người quyết định chọn 2 bức ảnh về hoa hồng của Hữu Cấy để đi in thử. Sau đó, Bác còn tranh thủ đưa ra lấy ý kiến tập thể cùng chọn. Và kết quả cuối cùng, hai bức ảnh của nghệ sĩ tài hoa này đều được lựa chọn làm phương án cuối cùng.

Hai bức ảnh của nghệ sĩ tài hoa này đều được lựa chọn làm phương án cuối cùng

Đến Tết năm 1967, Bác đã dùng tấm thiếp có hình ảnh hoa hồng của Hữu Cấy để chúc xuân nơi nơi. Một ảnh còn lại được Trung ương Đảng chọn làm bưu thiếp chúc xuân cùng năm. Hình ảnh hai bông hoa hồng đỏ thắm, rực rỡ với những cánh hoa đang bung đầy sức sống làm nhiều người phải trầm trồ. Tác giả đã phả được cái hồn của mình vào trong đó, chớp được khoảnh khắc đẹp nhất của loài hoa này.

Và rồi đến Tết năm 1968, Bác lại tiếp tục yêu cầu tìm các bức ảnh về loài hoa đẹp để làm bưu thiếp chúc xuân. Không còn cách nào khác, Nhà xuất bản Văn hóa phải tổ chức tìm kiếm các bức ảnh có loài hoa đẹp để Người lựa chọn. Nhưng lần này, sau khi ban tổ chức lựa chọn và trình lên, Bác không ưng ý bức nào mà quyết định sử dụng lại bức ảnh hoa hồng đã dùng chúc xuân năm 1967 để chúc Tết năm 1968. Hẳn ai cũng còn nhớ, mùa xuân năm 1968, Bác đã có bài thơ chúc Tết:

“Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua

Thắng trận tin vui khắp nước nhà

Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ

Tiến lên, toàn thắng ắt về ta”.

Theo ông Vũ Kỳ, bức thư chúc Tết được Bác chuẩn bị từ ba tháng trước. Sáng chủ nhật, ngày 31/12/1967, Bác đến Phủ Chủ tịch để đọc ghi âm thư chúc Tết. Đến sáng ngày 1/1/1968, Bác gửi thư chúc mừng năm mới toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân cả nước.

Lời chúc Tết của Bác đồng thời cũng là hiệu lệnh mở đầu cho các cuộc tiến công và nổi dậy được truyền đi khắp mọi nơi. Tinh thần của cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 của quân và dân ta buộc Mỹ phải xuống thang chiến tranh, chấm dứt ném bom và đánh phá miền Bắc. Đồng thời, thừa nhận chính thức Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam việt Nam và ngồi vào bàn đàm phán Paris…

Bác lại chọn hoa hồng

Đến năm 1969, năm cuối cùng của Người trước lúc đi xa, tấm bưu thiếp có hình ảnh hoa hồng lại được Bác chọn một lần nữa để chúc Tết. Lần này, nhiều ảnh đẹp được chọn ra, trình lên cho bác xem, quyết định. Nhưng, Bác lại vẫn chọn bức ảnh hoa hồng đã sử dụng trong năm 1967. Năm này, Người chúc Tết với nhiều dự cảm:

Năm qua thắng lợi vẻ vang,

Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to.

Vì độc lập, vì tự do,

Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào.

Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào,

Bắc - Nam sum họp, Xuân nào vui hơn!

Bài thơ chúc Tết cuối cùng của Người đã thắp sáng lên niềm tin, tạo thêm phấn chấn và động lực cho đồng bào, chiến sĩ hai miền Nam – Bắc. Tất cả vượt qua gian nan, thử thách để đi đến thắng lợi cuối cùng như lời Bác viết: “Bắc - Nam sum họp, Xuân nào vui hơn!”.

Cho đến ngày hôm nay, nhiếp ảnh gia Hữu Cấy vẫn không ngờ được, bức ảnh hoa hồng lại được Bác chọn làm bưu thiếp chúc Tết trong suốt 3 năm

Làm sao có được bức ảnh đẹp và ba lần liên tiếp được Bác Hồ chọn làm bưu thiếp để chúc Tết, nghệ sỹ nhiếp ảnh Hữu Cấy kể: “Đó là những bông hoa hồng được trồng tại vườn hoa Thống Nhất (Hà Nội). Trong một buổi chiều, nắng đẹp của năm 1966, tôi cùng thủ trưởng lúc ấy là anh Nguyễn Đình Tính, Giám đốc Nhà xuất bản Văn hóa chạy trên chiếc xe đạp đi tìm cảm hứng sáng tác. Đến vườn hoa, thấy có nhiều hoa hồng đẹp, chúng tôi quyết định dừng lại ngắm”.

“Trong lúc ngắm hoa, tôi thấy một khóm hoa hồng nở bung rất đẹp, các cánh đều nhau lại có thêm ánh nắng rọi vào làm cho bông hoa càng thêm đẹp, rực rỡ. Không cưỡng lại được khoảnh khắc này, tôi bàn với anh Tính chụp ảnh. Để chụp, anh Tính đã giúp tôi nâng cánh hoa lên cho đúng tư thế như trong ảnh sau này, đồng thời để ánh nắng và hoa hòa hợp, tạo cho bức ảnh một cách hoàn hảo nhất”, nghệ sĩ Hữu Cấy kể tiếp.

“Sau khi chụp được bức ảnh, đến khi rửa ra, tôi lại càng thấy nó đẹp hơn. Thế nên, mới quyết định gửi đến cuộc thi chọn ảnh về hoa”, nghệ sĩ nhiếp ảnh ở tuổi ngoài 80 nói với giọng đầy cảm xúc. Cho đến ngày hôm nay, ông vẫn không ngờ được, đến tận ba năm, bức ảnh hoa hồng lại được Bác chọn làm bưu thiếp chúc Tết, đặc biệt là trong những năm tháng quan trọng ấy. Đó là điều vô cùng vinh dự và mãi đi theo cuộc đời của nhiếp ảnh gia đất Hà Thành này.

Không chỉ là người có ảnh được chọn chúc Tết, nghệ sĩ Hữu Cấy còn là người được phân công túc trực, chụp ảnh tang lễ của Bác Hồ trong suốt 9 ngày đêm. “Lúc đó, tôi được lãnh đạo phân công theo đám tang của Người. Cũng như hàng triệu trái tim người Việt, tôi không kìm được nước mắt, cảm xúc. Có khi nước mắt rơi trên chiếc máy ảnh nhưng rồi kìm nén đau thương, mất mát to lớn về sự ra đi của vị lãnh tụ, tôi cũng hoàn thành nhiệm vụ. Đến nay, những bức ảnh này với tôi như là một phần của đời mình”, nghệ sĩ chia sẻ.

Luôn nhớ về Hà Nội

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hữu Cấy sinh năm 1932, tại Hà Nội, từng công tác tại Nhà xuất bản Văn hóa và là một trong những hội viên sáng lập Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam. Sau ngày thống nhất, ông được phân công vào TP.HCM công tác cho đến khi về hưu (năm 2002) với chức danh Giám đốc Nhà Xuất bản Văn hóa Dân tộc. Tuy sống ở miền Nam nhưng ông luôn đau đáu trong mình về Hà Nội. Một phòng triển lãm ảnh tại gia chuyên về Thủ đô yêu dấu cũng được ông chăm chút từng ly từng tý ở TP.HCM.

Thanh Tùng