Dự án lịch sử của Bắc Mỹ - 'Thay máu' NAFTA
Tuần qua, Mỹ, Canada và Mexico đã kết thúc vòng đàm phán thứ 2 tại Mexico nhằm cải tiến và hiện đại hóa Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Vòng đàm phán thứ nhất được tổ chức hai tuần trước đó tại Washington, Mỹ.
Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland, Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer và Bộ trưởng Kinh tế nước chủ nhà Ildefonso Guajardo Villarreal bắt tay nhau sau khi kết thúc vòng đàm phán NAFTA thứ 2 tại Mexico. Ảnh Reuters.
Dự án lịch sử không chỉ của Mỹ
Trong cuộc đàm phán NAFTA chính thức tại Washington, Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer cho biết Tổng thống Donald Trump muốn cải tổ NAFTA để xóa bỏ những bất lợi về mặt cơ bản cho nền kinh tế đứng đầu thế giới, bằng cách thay đổi những thỏa thuận nền móng trong hiệp định thương mại đã tồn tại 23 năm qua nhằm bù đắp lại thâm hụt thương mại với Mexico và Canada. Ông Lighthizer tuyên bố loại bỏ thâm hụt thương mại khổng lồ là một trong những ưu tiên hàng đầu của Mỹ trong lần tái đàm phán NAFTA này.
Ngay trước thềm vòng tái đàm phán thứ hai, Tổng thống Trump đã ám chỉ khả năng hủy bỏ NAFTA khi tuyên bố rằng, để tạo dựng thỏa thuận mới cần hủy bỏ thỏa thuận cũ. Thực tế, ông Trump đã nhiều lần dọa sẽ “quay lưng” với NAFTA nếu không thể thu hẹp khoản thâm hụt thương mại trị giá 64 tỷ USD với Mexico và 11 tỷ USD với Canada. Chính quyền Trump cho rằng, NAFTA là lý do khiến Mỹ mất đi một lượng lớn việc làm vào tay Mexico, nơi có giá nhân công thấp hơn nhiều. Do vậy, Mỹ muốn dùng ảnh hưởng từ vị thế là khách hàng xuất khẩu lớn nhất của Mexico và Canada để yêu cầu nhượng bộ trong vấn đề thâm hụt thương mại.
Ngoài ra, Mỹ cũng sẽ chú ý đến việc thắt chặt các quy tắc về nguồn gốc xuất xứ, tiêu chuẩn lao động và xây dựng một cơ chế giải quyết tranh chấp tôn trọng chủ quyền quốc gia và nền dân chủ. Mỹ hy vọng có thể tạo ra một sân chơi tự do hơn, một nền thương mại công bằng hơn, cân bằng hơn và một mối quan hệ chặt chẽ hơn giữa 3 quốc gia Bắc Mỹ.
Về phần mình, Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland gọi cuộc tái đàm phán lần này là “một dự án lịch sử”. Bà Freeland đã nhắc lại các mục tiêu của Canada trong lần tái đàm phán NAFTA là đảm bảo một hiệp định thương mại tự do, công bằng và có lợi cho tất cả các bên.
Mexico cũng không hề phản đối tái đàm phán NAFTA mà ngược lại, theo lời Bộ trưởng Kinh tế Ildefonso Guajardo Villarreal, thỏa thuận cần được đổi mới để 3 bên cùng có lợi. Ông Villarreal hứa hẹn Mexico sẽ hợp tác với tất cả các nước đối tác để đảm bảo không có bất cứ thua thiệt nào. “Một thỏa thuận thành công mang lại lợi ích cho cả 3 bên, nếu không, nó không phải là một thỏa thuận” - ông nhấn mạnh.
Tiến bộ nhất định, không ít bất đồng
Trong khuôn khổ vòng đàm phán mới đây, các đại diện Mexico, Mỹ và Canada đã tổ chức 25 buổi làm việc về nhiều lĩnh vực như tiếp cận thị trường hàng hóa, thương mại số, doanh nghiệp vừa và nhỏ, minh bạch và chống tham nhũng, đầu tư, quy định xuất xứ và môi trường. Kết thúc đàm phán, các bên đã đạt được nhiều tiến bộ, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng, viễn thông, đầu tư, cũng như cải thiện điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, và đơn giản hóa thủ tục hải quan. Các lĩnh vực đạt được ít tiến triển nhất là ô tô, lao động và vấn đề giải quyết tranh chấp thương mại.
Về ngành sản xuất ô tô, đàm phán diễn ra trong bối cảnh các nhà vận động hành lang cho rằng yêu cầu của Tổng thống Trump về việc gia tăng tỷ lệ nội địa hóa trong sản phẩm ô tô là một trở ngại lớn đối với NAFTA. Đại diện đàm phán Mỹ đã không công bố con số cụ thể về tỷ lệ linh kiện tối thiểu phải được sản xuất tại Mỹ trong sản phẩm ô tô Bắc Mỹ, song một nguồn giấu tên tiết lộ tỷ lệ này phải đạt ít nhất là 35% mới có thể đáp ứng được đòi hỏi của ông Trump. Yêu cầu này cũng có khả năng sẽ trở thành một trở ngại lớn hơn cả việc Mỹ muốn nâng tỷ lệ “Bắc Mỹ hóa” trong sản phẩm ô tô của khu vực này từ mức 62,5% hiện tại lên cao hơn nữa mới cho phép mặt hàng này được vận chuyển miễn thuế giữa ba nước.
Bên cạnh đó, các bên cũng bất đồng về tiền lương lao động khi thảo luận về quy tắc thị trường. Mỹ và Canada đều muốn Mexico cải thiện mức lương của người lao động vì theo họ, chi phí nhân công rẻ đã giúp Mexico có lợi thế hơn về thu hút đầu tư. Tuy nhiên, Mexico tuyên bố vấn đề tiền lương của người lao động không thuộc phạm vi đàm phán, và quyền lợi của người lao động là một vấn đề nội bộ của mỗi quốc gia.
Về vấn đề giải quyết tranh chấp thương mại, các bên đều chưa đạt được nhiều tiến triển về quy tắc xuất xứ, cũng như nội dung Chương 19 của NAFTA cũ liên quan vấn đề này.
Khó khăn ở phía trước
Có thể nói, sau 2 vòng tái đàm phán, Mexico, Mỹ và Canada mới chỉ dừng ở mức thăm dò những mục tiêu ưu tiên và đề xuất của nhau cho việc hiện đại hóa NAFTA. Dù chưa thể thống nhất các đề xuất và yêu cầu từ cả 3 nước đối tác, song các bên vẫn đặt mục tiêu hoàn tất quá trình đàm phán sửa đổi NAFTA vào cuối năm nay, nhằm tránh vướng vào những rắc rối chính trị có thể xuất phát từ cuộc bầu cử tổng thống tại Mexico cũng như bầu cử giữa nhiệm kỳ của Mỹ vào năm 2018. Đây được cho là kế hoạch đầy tham vọng đối với việc đàm phán một hiệp định mang tầm khu vực, khi khoảng thời gian còn lại không nhiều. Tuy nhiên, khoảng cách từ việc vạch lộ trình cho đến hiện thực hóa mục tiêu đề ra vẫn còn xa, đặc biệt trong bối cảnh mỗi nước đều có những lập trường và mục tiêu cứng rắn cũng như những lợi ích riêng khó có thể sớm dung hòa.
Dù vậy, các nhà phân tích cho rằng với việc là những đối tác thương mại lớn của nhau, cả Mỹ, Canada và Mexico đều được hưởng những lợi ích cũng như có những ràng buộc nhất định khi tham gia NAFTA. Là nước khởi xướng việc đàm phán lại để biến NAFTA thành một mô hình cải tiến và hiện đại hơn, song điều này không đồng nghĩa Mỹ sẽ chi phối và dẫn dắt quá trình đàm phán.
Washington cũng sẽ phải có những nhượng bộ nhất định bởi họ cũng hiểu rằng việc duy trì thỏa thuận lâu đời này đóng vai trò quan trọng đối với sự ổn định của kinh tế Mỹ và khu vực. Trong khi đó, mặc dù Canada và Mexico coi trọng và cần Mỹ làm đối tác, song vị thế của hai quốc gia này cũng đã khác so với thời điểm ký NAFTA. Nếu như vào 2 thập kỷ trước, Canada và Mexico chỉ có thỏa thuận khu vực thương mại tự do với Mỹ, thì giờ đây hai nước này đã ký các thỏa thuận tương tự với nhiều đối tác khác.
Sự gắn kết và hội nhập của 3 nền kinh tế đã và đang diễn ra rất sâu rộng trong nhiều lĩnh vực là một lợi thế cạnh tranh của cả Mỹ, Canada và Mexico. Vì vậy, việc sửa đổi NAFTA cần tập trung vào việc làm cho Bắc Mỹ trở thành khu vực cạnh tranh hơn và mở cửa hơn cho thương mại quốc tế, tạo ra một khuôn khổ vững chắc để thúc đẩy sự phát triển của cả 3 nền kinh tế thành viên.
Trung Nguyên