Hành trình tìm cha không mỏi
Ở khối 4, phường Bến Thủy, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, nhiều người biết câu chuyện tìm mộ cha của Tiến sĩ (TS) Nguyễn Công Kình. Khi người cha hi sinh tại chiến trường Lào, cậu bé Kình mới 5 tuổi. Từ đó đến khi lớn lên và cả khi đã ở cái dốc bên kia của cuộc đời, nỗi canh cánh tìm mộ cha luôn thôi thúc TS Nguyễn Công Kình. Dẫu biết rằng cuộc tìm kiếm quá mong manh nhưng ông vẫn không nguôi hy vọng.
Và công sức của ông đã được đền đáp khi ông cùng Đội Quy tập liệt sĩ, Bộ Chỉ huy Quân sự (CHQS) tỉnh Nghệ An tìm thấy thi thể cha và đồng đội sau hơn 60 năm yên nghỉ dưới cánh rừng già của nước bạn Lào và đưa họ trở về đất mẹ thân yêu trong tấm quốc kỳ đỏ thắm.
20 năm thờ người không phải cha mình
Hơn 70 năm trước, từ ngôi làng nhỏ của xã Thanh Phong, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, chàng thanh niên Nguyễn Công Côn từ biệt cha mẹ già cùng người vợ và hai con nhỏ là Nguyễn Công Kình và Nguyễn Thị Hồng để lên đường sang Lào chiến đấu (1949). Lúc đó, ông giữ chức vụ Trung đội trưởng, Đại đội 21, Đoàn 81 tại Thượng Lào. Trong 4 năm chiến đấu ở nước bạn Lào, ông chỉ được về thăm gia đình một lần và sau đó ra đi mãi mãi (1953).
Hai năm sau, vào đúng Tết nguyên đán, mẹ ông Kình cũng qua đời do đuối nước khi đi cắt cỏ bên kia dòng sông Lam. Những năm tháng ấu thơ của hai anh em ông Kình đi qua trong sự yêu thương của ông bà và chú ruột Nguyễn Công Tân nên với TS Nguyễn Công Kình, chú Nguyễn Công Tân vừa là cha, vừa là mẹ, vừa là chỗ dựa vững chắc nhất để dìu anh em ông đi qua mọi khó khăn của cuộc đời.
Năm 1992, sau khi học xong từ Liên Xô về, TS Nguyễn Công Kình quyết định đi tìm phần mộ của cha dù biết hành trình ấy không hề đơn giản. Trong tấm sơ đồ đơn vị gửi về cho gia đình năm xưa có thể thấy, liệt sĩ Nguyễn Công Côn sau khi hy sinh được an táng ở bản Keo Ba Tu, huyện Noong Hét (Lào). Với những thông tin cụ thể nên TS Nguyễn Công Kình tin rằng ông sẽ tìm được mộ cha.
Ông Kình mang toàn bộ hồ sơ liệt sĩ Nguyễn Công Côn tới Đội Quy tập liệt sĩ- Bộ CHQS tỉnh Nghệ An để hỏi thông tin thì được biết, Bản Keo Ba Tu có 3 phần mộ liệt sĩ đã được quy tập về nghĩa trang liệt sĩ (NTLS) Quốc tế Việt - Lào (huyện Anh Sơn, Nghệ An). Ông Kình tìm đến NTLS Quốc tế Việt - Lào nhưng khi đứng trước hàng ngàn phần mộ chưa biết tên và hầu hết không có biên bản bàn giao khi đưa về nước nên ông không thể xác định được phần mộ của liệt sĩ Nguyễn Công Côn.
Hơn 20 năm qua, cứ vào dịp lễ tết, TS Nguyễn Công Kình lại tới NTLS Quốc tế Việt - Lào để hương khói cho cha và đồng đội. Với ông, đó là cách duy nhất để được gần gũi cha, người mà ông đã xa cách hơn nửa thế kỷ.
Năm 2013, khi Nhà nước cho làm giám định AND với các hài cốt liệt sĩ, TS Nguyễn Công Kình đã làm đơn gửi Cục Người có công xin lấy mẫu phẩm của ngôi mộ này làm xét nghiệm. Kết quả phần mộ ấy không phải của liệt sĩ Nguyễn Công Côn. Lúc đó, ông Kình suy sụp rất nhiều bởi hơn 20 năm qua, ngôi mộ ấy như một phần của gia đình. Hơn nữa, kết quả sai đồng nghĩa với việc, ông không biết phải bắt đầu từ đâu để đi tìm bố.
Ba mùa khô trên đất bạn Lào
Mất khá nhiều thời gian, ông Kình mới lấy lại được tinh thần sau cú sốc nhầm lẫn ấy. Ông tiếp tục lên phương án tìm lại từ đầu. Sau khi nghiên cứu kỹ tấm sơ đồ mộ chí cũng như tìm hiểu về đơn vị liệt sĩ, ông Kình đã lặn lội tìm hiểu thông tin về nơi cha hy sinh từ người đồng đội còn sống. Qua những cuộc gặp gỡ ấy, ông phát hiện ra rằng, Bản Keo Ba Tu có hai địa điểm là Keo Ba Tu Nọi và Keo Ba Tu Nhỡ. Ba ngôi mộ được đưa về NTLS Quốc tế Việt - Lào mà ông nhận theo ngoại cảm là bộ đội chống Mỹ và đưa về từ Keo Ba Tu Nhỡ, còn mộ cha ông được an táng ở Keo Ba Tu Nọi, đây là chi tiết mà ông đã bỏ sót suốt nhiều năm qua.
Sau đó, ông cầm toàn bộ hồ sơ tìm đến Đội Quy tập liệt sĩ, Bộ CHQS tỉnh Nghệ An xin gặp Thượng tá Phùng Ngọc Phương đề xuất được đi cùng đội sang Lào tìm mộ cha. Trước tấm lòng của người con trai gần 70 tuổi, tóc bạc gần hết với một niềm tin mãnh liệt sẽ tìm được bố, Thượng tá Phương đành phải đồng ý cho ông Kình đi cùng.
Vậy là từ mùa khô 2013-2014, trong đội ngũ của Đội Quy tập liệt sĩ, Bộ CHQS tỉnh Nghệ An có thêm quân số là một người con trai của liệt sĩ. Vượt qua bao khó khăn chồng chất, núi non trùng điệp, giữa trùng khơi rừng già nước bạn, các chiến sĩ Đội Quy tập dựa vào sơ đồ mộ chí của liệt sĩ Côn, đào gần như hết cả dãy núi của Keo Ba Tu Nọi nhưng không tìm thấy. Kết thúc mùa khô 2013-2014, Đội Quy tập tìm được 88 hài cốt liệt sĩ, nhiều liệt sĩ có tên tuổi nhưng không có tên của liệt sĩ Nguyễn Công Côn. Tuy nhiên, với TS Nguyễn Công Kình, nếu chưa tìm được mộ cha, ông sẽ không dừng lại.
Vậy là mùa khô 2014-2015, TS Nguyễn Công Kình trở lại bản Keo Ba Tu Nọi tiếp tục tìm kiếm mộ cha. Sau 4 ngày tìm kiếm, Đội Quy tập cũng tìm được hai hài cốt liệt sĩ. Với TS Nguyễn Công Kình, đây thực sự là niềm vui vô cùng lớn bởi khi soi chiếu theo sơ đồ, hai hài cốt hoàn toàn chính xác. TS Nguyễn Công Kình tin rằng, một trong hai hài cốt ấy là của cha ông. Thế nhưng, trớ trêu thay, khi nhận kết quả giám định ADN, chỉ có một trong hai mẫu phẩm khớp với thân nhân liệt sĩ Mai Văn Cương, hài cốt còn lại không khớp với em trai liệt sĩ Côn là ông Nguyễn Công Tân.
Đến mùa khô 2015-2016, dù biết rằng ngôi làng nhỏ ở bản Keo Ba Tu Nọi đã được các đồng chí Đội Quy tập liệt sĩ, Bộ CHQS tỉnh Nghệ An tìm rất kỹ nhưng TS Nguyễn Công Kình vẫn xin Thượng tá Huỳnh Ngọc Phương cho kiểm tra thêm lần nữa bởi linh tính của người con mách bảo rằng mộ cha ông vẫn đang ở đây. Cảm phục tấm lòng của ông Kình nên Thượng tá Phương quyết định cử thêm một đội và cho tìm kiếm một lần nữa.
Lần này, các anh lật hết toàn bộ đất phía trên và tìm sâu xuống. Sau hai ngày tìm kiếm, sang ngày thứ 3 thì tìm thấy hài cốt một liệt sĩ dưới phần mộ hai liệt sĩ tìm thấy ở mùa khô trước. Ban đầu, các chiến sỹ quy tập nghi ngờ đó là xương cốt của hai liệt sĩ trước sót lại nhưng khi tìm thấy 29 chiếc răng thì mọi người tin, đã có thêm một liệt sĩ nữa được đồng đội an táng ở đây.
Cuộc trùng phùng sau hơn nửa thế kỷ
Ngồi trước thi hài của người đã khuất, TS Nguyễn Công Kình khóc như một đứa trẻ. Sau giây phút đó, ông xin được làm giám định AND ngay cho thi thể ấy. Khi Cục Người có công gửi công văn thông báo, mẫu phẩm đưa về từ mộ liệt sĩ ở bản Keo Ba Tu Nọi trùng khớp hoàn toàn với mẫu của người em trai Nguyễn Công Tân. Cả gia đình TS Nguyễn Công Kình không nén được cảm xúc, vỡ òa trong tiếng khóc. Ông lập tức bấm điện thoại gọi cho Thượng tá Phùng Ngọc Phương và đó có lẽ là cuộc điện thoại mang nhiều cảm xúc nhất với người đội trưởng Đội quy tập liệt sĩ Nghệ An.
Sau này, khi chia sẻ với tôi về hành trình tìm kiếm mộ cha của TS Nguyễn Công Kình, Thương tá Phùng Ngọc Phương xúc động bảo rằng: “Đối với việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ Nguyễn Công Côn, chúng tôi có rất nhiều kỷ niệm, bởi người con trai liệt sĩ đã rong ruổi cùng chúng tôi suốt 3 mùa khô. Nếu không có bác Kình thì mãi mãi 3 liệt sĩ chống Pháp ở bản Keo Ba Tu Nọi sẽ không bao giờ được tìm thấy bởi khu vực ấy nhiều đội quy tập trước đó đã tìm kiếm rất kỹ nhưng không được. Thế nhưng đó có lẽ là sự thử thách của liệt sĩ dành cho anh em đội quy tập cũng như người con trai duy nhất của ông.
Mùa khô 2015-2016, Đội quy tập liệt sĩ, Bộ CHQS tỉnh Nghệ An tìm kiếm được 66 liệt sĩ trong đó có một liệt sĩ được tìm thấy trên địa bàn huyện Kỳ Sơn và 65 liệt sĩ, được tìm thấy trên đất bạn Lào. 66 liệt sĩ được tổ chức truy điệu và an táng đợt đó, chỉ duy nhất liệt sĩ Nguyễn Công Côn là có tên tuổi, còn lại đều chưa có danh tính. Các liệt sĩ dù có tên hay chưa thì chúng ta vẫn luôn ghi nhớ và trân trọng!