Hệ lụy từ cơ chế "mở" ở vùng biên?
Không thể phủ nhận, trong xu thế kinh tế mở, điều tiết hàng hóa xuất nhập khẩu là quyền của mỗi nền kinh tế, của mỗi quốc gia. Cơ chế thương mại biên mậu ở vùng biên Móng Cái trong nhiều năm qua có thể nói là khá "mở" nhưng cũng vẫn cần phải linh hoạt, nhạy bén hơn, các doanh nghiệp trong nước cũng cần chủ động hơn để giảm lệ thuộc và không rơi vào thế đường cùng...
Sau 4 ngày xét xử, vào chiều ngày 26/8, tại TP Hạ Long, đã kết thúc phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử Nguyễn Tiến Phương, còn gọi là Phương "Ninh Hột" (53 tuổi, trú tại phường Ka Long, TP Móng Cái) và đồng bọn. Hội đồng xét xử (HĐXX) tuyên phạt tử hình đối với Nguyễn Tiến Phương và em trai là Nguyễn Tiến Chung (49 tuổi); tuyên án chung thân đối với Bùi Hải Bài (53 tuổi, trú tại phường Ka Long, TP Móng Cái), về tội "Giết người". 3 bị cáo khác cùng đứng trước vành móng ngựa với "ông trùm vùng biên" cũng phải nhận những mức án tương xứng. Đây là phiên tòa thu hút nhiều người dân địa phương quan tâm theo dõi. Công an tỉnh Quảng Ninh đã huy động lực lượng lớn cán bộ, chiến sĩ các đơn vị nghiệp vụ và Công an TP Hạ Long đảm bảo tuyệt đối an toàn cho phiên tòa. "Tội ác và trừng phạt" Căn cứ tài liệu, chứng cứ đã thu thập, Cơ quan điều tra cũng như đại diện Viện Kiểm sát tỉnh Quảng Ninh kết luận: Chiều ngày 30/5/2009, xuất phát từ mâu thuẫn trong việc buôn bán, xuất khẩu hàng hóa, Nguyễn Tiến Phương đã chỉ đạo cho Bùi Hải Bài gọi điện cho Nguyễn Tiến Chung và Khổng Thanh Thu đưa người, mang theo vũ khí lên đánh các anh Lê Văn Điệp và Nguyễn Minh Trí. Sau khi Nguyễn Tiến Chung và đồng bọn đánh, bắn các anh Điệp, Trí bị thương nặng, Phương đã chỉ đạo Chung, Thu đưa sang Trung Quốc. Tại Trung Quốc, Chung, Vũ Ngọc Tuất (còn gọi là Chấn "điên", và nhóm người Trung Quốc tiếp tục đánh chết anh Điệp, Trí, đồng thời đưa 20 vạn NDT do Phương đưa trước đó cho nhóm người Trung Quốc để chúng thủ tiêu xác anh Điệp, Trí. Tại phiên tòa sơ thẩm hình sự hầu hết các bị cáo đều cố tình quanh co chối tội. Trong đó, Nguyễn Tiến Phương không thừa nhận việc chứng kiến Vũ Ngọc Tuất đưa súng cho Nguyễn Tiến Chung. Bùi Hải Bài và Nguyễn Tiến Chung từ chối đã có hành vi gọi đồng bọn và nhóm người Trung Quốc vào Lục Chắn để đánh, bắn rồi đưa các nạn nhân sang Trung Quốc giết và vứt xác phi tang. Nguyễn Tiến Chung còn khẳng định bản thân đã can ngăn bọn Vũ Ngọc Tuất đánh các anh Điệp và Trí nhưng không được. Bùi Hải Bài. Về việc đưa các nạn nhân sang Trung Quốc để đánh đến chết sau khi đã bị thương nặng tại Móng Cái, theo Nguyễn Tiến Phương thì chính Vũ Ngọc Tuất là người quyết định đưa các nạn nhân sang bên kia biên giới còn bị cáo Nguyễn Tiến Phương cho rằng, Khổng Thanh Thu là người quyết định hành động trên. Thậm chí, cả Phương, Chung và Bùi Hải Bài đều khai mục đích đưa các anh Điệp và Trí sang Trung Quốc là để "cứu chữa"!? Hải Bài và Nguyễn Tiến Phương đổ trách nhiệm cho nhau. Bài nại ra việc quá trình điều tra đã "khai bừa bãi cho xong việc" còn Phương khai các biên bản ghi tại Cơ quan điều tra đã bị viết thêm vào sau khi bị cáo đã ký biên bản. Cả 3 bị cáo Nguyễn Tiến Phương, Nguyễn Tiến Chung và Bùi Hải Bài đều không thừa nhận phạm tội "Giết người". Tuy nhiên, căn cứ các chứng cứ tại phiên tòa và tài liệu trong hồ sơ vụ án, HĐXX cho rằng kết luận của Cơ quan điều tra và cáo trạng của Viện Kiểm sát phản ánh đúng người, đúng tội, đúng bản chất sự việc. Trong đó, việc Phương, Chung cho gọi người lên khu vực Lục Chắn mà mục đích là để đánh đuổi, cần thiết thì bắn những người đang gây khó khăn cho việc bốc xếp hàng hóa của công ty. Việc đưa các anh Trí và Điệp sang Trung Quốc đã có sự bàn bạc, thống nhất của Nguyễn Tiến Phương, Bùi Hải Bài và Phương là người quyết định. Không có tài liệu chứng minh mục đích đưa các nạn nhân sang Trung Quốc để cứu chữa... HĐXX khẳng định: Nguyễn Tiến Chung và Nguyễn Tiến Phương phải chịu trách nhiệm chính, trong đó Phương là đối tượng chủ mưu điều hành, chỉ đạo toàn bộ các giai đoạn trong quá trình thực hiện tội phạm và che giấu tội phạm. Chung tiếp thu sự chỉ đạo của Phương từ đầu. Cả Phương, Chung và Bài phạm tội "Giết người". Trong đó Phương, Chung phạm tội giết nhiều người và có tính chất côn đồ, Bùi Hải Bài giết nhiều người có tính chất côn đồ và tái phạm nguy hiểm. Nhâm Đức Thông và Phạm Văn Kiêm. Cùng với việc tuyên phạt án tử hình đối với các bị cáo Nguyễn Tiến Chung và Nguyễn Tiến Phương, phạt chung thân đối với Bùi Hải Bài, HĐXX tuyên phạt Nhâm Đức Thông (52 tuổi, trú tại phường Ka Long) và Phạm Văn Kiêm (58 tuổi, trú tại phường Hải Hòa), đều thuộc TP Móng Cái, 4 năm tù về tội "Che giấu tội phạm". Nguyễn Thế Cường (46 tuổi, quê ở phường Lạc Viên, quận Ngô Quyền, TP Hải Phòng) lĩnh mức án 18 tháng tù về tội "Không tố giác tội phạm". “Tiểu ngạch” hay là “lãnh địa”? Từ khi mở cửa, thông thương với Trung Quốc, tại khu vực biên giới Móng Cái, Quảng Ninh hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu không ngừng được mở rộng và là một trong những thế mạnh của vùng biên này, nhất là trong điều kiện những năm gần đây Móng Cái luôn nhận được sự quan tâm, ưu đãi đặc biệt của Chính phủ, của các ngành và tỉnh Quảng Ninh. Thành phố vùng biên này được coi là cửa ngõ quá cảnh hàng hóa tạm nhập tái xuất lớn của nước ta. Theo thống kê, những năm qua, trung bình hàng năm đã có hàng ngàn doanh nghiệp kinh doanh các mặt hàng tạm nhập tái xuất qua cửa khẩu Móng Cái. Nhiều năm, kim ngạch xuất nhập khẩu của tỉnh Quảng Ninh đạt giá trị hàng đầu cả nước. Cùng với cơ chế mở ở vùng biên là sự hình thành, phát triển của hệ thống các doanh nghiệp tư nhân tham gia hoạt động dịch vụ xuất nhập khẩu hàng hóa, kinh doanh cảng và các dịch vụ khác liên quan. Sự thông thoáng về cơ chế giúp nhiều doanh nghiệp "phất" như diều gặp gió, trong đó Công ty Quang Phát do Nguyễn Tiến Phương làm Giám đốc là một điển hình. Tuy nhiên, hoạt động thương mại thời mở cửa, nhất là ở những địa bàn biên giới luôn tiềm ẩn nhiều nhạy cảm và không phải lúc nào cũng "thuận buồm, xuôi gió" đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Tình trạng "ấm lạnh bất thường" từ cơ chế xuất nhập khẩu phía bên kia biên giới dẫn đến nhiều đợt tồn đọng hàng hóa ở Móng Cái và ngày càng nghiêm trọng, có thời điểm trở thành "chuyện thường ngày ở vùng biên". Không chỉ thiệt hại lớn về chi phí vận chuyển, lưu kho bãi, hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam tạm nhập tái xuất qua khu vực Móng Cái đều là những thứ "bỏ thì thương, vương thì không có chỗ chứa" như cao su, hàng đông lạnh và nông sản như xơ dừa, dừa quả, nhãn, dưa, bột sắn... Để giúp sức, các cơ quan quản lý nhà nước trong hoạt động xuất nhập khẩu ở vùng biên trên cơ sở vận dụng cơ chế mở đã tạo tối đa các điều kiện cần thiết cho các doanh nghiệp, trong đó có thủ tục thông quan hàng hóa. Song ở hai bờ biên giới, cửa ngõ một phía mở còn phía kia vẫn đóng im ỉm nên để "xuất khẩu" hàng của doanh nghiệp Việt Nam phải qua các "tiểu ngạch", tức là những điểm thông quan không chính thức. Mà những điểm này không chỉ là địa bàn của riêng lực lượng chức năng mà còn là "lãnh địa" của các nhóm tham gia làm dịch vụ xuất nhập khẩu. Số này hoạt động với những quy tắc và luật lệ riêng. Nguyễn Tiến Phương và đồng bọn là "doanh nghiệp" có tiếng trong lĩnh vực này ở Móng Cái nhiều năm qua. Từng nhiều lần thâm nhập, tìm hiểu và "tận mục sở thị" về hoạt động xuất nhập khẩu ở vùng biên Móng Cái, nhất là ở những điểm thông quan không chính thức vào những thời điểm ở Móng Cái coi là "cấm biên" và từ vụ án Nguyễn Tiến Phương cùng đồng bọn giải quyết mâu thuẫn trong tranh giành địa bàn xuất nhập khẩu hàng hóa ở khu vực Lục Chắn, xã Hải Sơn, TP Móng Cái, chúng tôi cảm nhận hoạt động xuất nhập khẩu, nhất là hoạt động tạm nhập tái xuất ở vùng biên này đang tồn tại những thế lực ngầm, có ảnh hưởng khá lớn đến hoạt động thương mại ở đây. Và việc tranh giành quyền lợi giữa các nhóm đối tượng dẫn đến những vụ thanh toán đẫm máu là hệ quả tất yếu. Không thể phủ nhận, trong xu thế kinh tế mở, điều tiết hàng hóa xuất nhập khẩu là quyền của mỗi nền kinh tế, của mỗi quốc gia. Cơ chế thương mại biên mậu ở vùng biên Móng Cái trong nhiều năm qua có thể nói là khá "mở" nhưng cũng vẫn cần phải linh hoạt, nhạy bén hơn, các doanh nghiệp trong nước cũng cần chủ động hơn để giảm lệ thuộc và không rơi vào thế đường cùng. Theo đó sẽ hạn chế ảnh hưởng của các nhóm dịch vụ xuất khẩu "tiểu ngạch" và những cuộc tranh giành quyền lợi từ các hoạt động trên cũng sẽ bớt quyết liệt hơn