Hoàn thiện Nghị quyết thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư, khai thác các công trình giao thông

Báo cáo kết quả giám sát nêu rõ, việc thực hiện các dự án giao thông đầu tư theo hình thức BOT trong thời gian qua khiến hệ thống giao thông, nhất là hệ thống đường, cầu có sự chuyển biến rõ rệt, phát huy hiệu quả, tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại, làm tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Giai đoạn 2011-2016, Bộ Giao thông vận tải huy động hơn 171 nghìn tỷ đồng, trong đó vốn BOT là hơn 154 nghìn tỷ đồng trong số 59 dự án, chiếm khoảng 90,2%.

Đến nay, 55 dự án BOT hoàn thành, đưa vào khai thác với tổng mức đầu tư gần 138 nghìn tỷ đồng. Theo báo cáo của 43 tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư, các địa phương đã huy động hơn 80 nghìn tỷ đồng cho các dự án BOT. Nhiều công trình trọng điểm, có tính kết nối cao giữa các vùng miền đã được đầu tư bằng nguồn vốn xã hội hóa (mở rộng quốc lộ 1, đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên...).

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Vũ Hồng Thanh cho rằng, trong bối cảnh nguồn lực ngân sách nhà nước hạn chế, nguồn ODA thu hẹp dần, việc huy động vốn thông qua hình thức hợp đồng BOT là hướng đi đúng đắn nhằm phát triển giao thông nói riêng, phát triển kinh tế nói chung; giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước trong xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, các đại biểu cũng chỉ ra những hạn chế, yếu kém, chưa hợp lý; đáng chú ý là: Từ ban hành chính sách đến thực tế triển khai, công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự án còn bất cập; việc xác định phương án tài chính của dự án chưa hợp lý... Đáng chú ý, công tác thu phí sử dụng dịch vụ còn nhiều vấn đề chưa thỏa đáng: Vị trí đặt trạm thu phí và khoảng cách giữa các trạm chưa hợp lý; khung giá dịch vụ quy định rất rộng, dễ dẫn đến tiêu cực; quá trình tham vấn về vị trí trạm thu phí chưa lấy ý kiến người dân gần trạm, tổ chức xã hội nghề nghiệp, các đối tượng thường xuyên sử dụng đường... khiến người dân bức xúc, phản đối kéo dài trong thời gian qua; nhiều trường hợp phí tăng nhưng chất lượng công trình xuống cấp nghiêm trọng, khiến người dân phải trả chi phí cho chất lượng dịch vụ không tương xứng.

Cho rằng khoảng cách đặt trạm thu phí và mức thu phí là nguyên nhân khiến người dân có phản ứng, Phó Chủ tịch QH Đỗ Bá Tỵ dẫn chứng về vụ việc người dân dùng tiền lẻ trả phí gây ách tắc giao thông tại Trạm thu phí Cai Lậy (Tiền Giang) những ngày gần đây. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần làm rõ nguyên nhân, cách khắc phục, tránh tái diễn tình trạng nêu trên. Cần tổng rà soát để xây dựng quy hoạch về công trình giao thông thực hiện theo hình thức hợp đồng BOT. Ngoài ra, Nhà nước cần đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm sai phạm, giám sát chặt thu phí giao thông đường bộ để bảo đảm minh bạch, công khai.

Phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân khẳng định, chủ trương huy động vốn ngoài ngân sách để đầu tư kết cấu hạ tầng nói chung, trong đó kết cấu hạ tầng giao thông nói riêng là hoàn toàn đúng đắn. Chủ tịch QH chỉ rõ những hạn chế, bất cập trong triển khai, tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức BOT thời gian qua. Đó là: Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh hình thức đầu tư này chưa hoàn thiện, đồng bộ; chưa có đánh giá tổng kết về việc xây dựng, triển khai pháp luật, nhưng vẫn đầu tư ồ ạt; triển khai quy hoạch giữa các ngành, lĩnh vực chưa nhất quán, thiếu quy hoạch hệ thống giao thông đồng bộ; quá trình lập, thẩm tra, phê duyệt dự án BOT còn bất cập, dẫn tới nhiều dự án điều chỉnh tăng mức đầu tư.

Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị, thời gian tới, các cơ quan nhà nước cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật về đầu tư BOT; nghiên cứu trình QH ban hành Luật Đối tác công tư, tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ; tạo hành lang pháp lý đủ mạnh, bảo đảm Nhà nước và tư nhân thực hiện đúng nghĩa vụ hợp đồng. Trong khi chưa ban hành Luật, Chính phủ cần chủ động nghiên cứu, sửa đổi, điều chỉnh các quy định bất hợp lý, hạn chế trong thực tiễn. Các cơ quan quản lý Nhà nước cần nâng cao trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt dự án; tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực hiện của nhà đầu tư trong cả giai đoạn thực hiện dự án, vận hành, bảo trì và giai đoạn kết thúc chuyển giao để sau khi hết thời hạn thu phí, công trình được bàn giao lại cho Nhà nước vẫn phải bảo đảm chất lượng vận hành.

Kết thúc phiên làm việc, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển kết luận, đề nghị Bộ Giao thông vận tải cùng các bộ, ngành liên quan kiểm điểm, làm rõ những sai phạm trong quá trình thanh tra, kiểm tra, giám sát rà soát lại quy hoạch, tăng cường chất lượng cũng như hoạt động quản lý của Nhà nước. Ủy ban TVQH giao Ủy ban Kinh tế phối hợp Ủy ban Tài chính Ngân sách, Ủy ban Pháp luật, Bộ Giao thông vận tải tiếp thu nghiêm túc các ý kiến của đại biểu cũng như TVQH trong phiên họp để hoàn thiện Nghị quyết thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng, xây dựng, kinh doanh, chuyển giao để trình QH tại kỳ họp thứ tư.