Kết hợp bảo vệ môi trường sống với phát triển bền vững kinh tế xanh
Những năm gần đây, tình trạng phá rừng diễn ra ở nhiều địa phương gây nên không ít hệ lụy. Cùng với biến đổi khí hậu (BĐKH), sự giảm sút về tỷ lệ che phủ rừng dẫn đến hạn hán, thiên tai nghiêm trọng.
Điều đó càng cho thấy, những quan điểm, mục tiêu, giải pháp mà Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đề ra về phát triển mảng xanh, nâng tỷ lệ che phủ rừng, ứng phó với BĐKH là hoàn toàn sát thực; có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH), khắc phục hậu quả thiên tai, bảo vệ môi trường sống của con người.
Từ lâu, nhiệm vụ bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển bền vững là mục tiêu quan trọng hàng đầu của Đảng, Nhà nước ta. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng nêu rõ: “Chủ động ứng phó với BĐKH, quản lý hiệu quả tài nguyên và bảo vệ môi trường… phấn đấu đến năm 2020, tỷ lệ che phủ rừng đạt 42%”. Đây là những nội dung lớn đòi hỏi các cấp ủy, tổ chức đảng phải quán triệt, thực hiện nghiêm túc bằng những hành động, việc làm cụ thể.
Nhìn lại thời gian qua, các sự cố môi trường, nhất là sự cố hạn hán, xâm nhập mặn kéo dài xảy ra ở Tây Nguyên, Nam Bộ từ cuối năm 2015 đến những tháng đầu năm 2016, phần lớn do yếu tố con người gây nên. Ở nhiều tỉnh Tây Nguyên, Nam Bộ, như: Bình Phước, Đắc Nông, Đồng Nai, Tây Ninh, Bà Rịa-Vũng Tàu…, tình trạng cháy rừng, phá rừng diễn ra thường xuyên. Hậu quả là khí hậu trở nên khô cằn, cạn kiệt lượng nước ngầm, giảm độ ẩm không khí và sự kết dính của đất dẫn tới xói mòn, lũ lụt, sạt lở… gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Đáng báo động là nạn phá rừng đầu nguồn để khai thác gỗ, trồng cao su, cà phê, làm thủy điện; phá rừng ngăn mặn để nuôi trồng thủy sản khiến diện tích rừng tự nhiên ngày một thu hẹp, thảm thực vật trên lưu vực ngày càng giảm, khả năng giữ nước hạn chế, làm tăng lũ quét, tác động tiêu cực đến môi trường sống. Mặc dù sự nguy hại của tình trạng phá rừng đã được cảnh báo, nhưng mới đây, ở tỉnh Phú Yên vẫn diễn ra tình trạng “xẻ thịt” hàng nghìn héc-ta rừng phòng hộ để làm dự án chăn nuôi...; hay ở TP Đà Nẵng diễn ra câu chuyện phá rừng ở bán đảo Sơn Trà để làm du lịch… Thảm họa từ thiên tai đã và đang bắt con người phải trả giá cho những tác động tiêu cực do chính con người đối xử thô bạo với thiên nhiên, với tài nguyên rừng. Thế nhưng tình trạng phá rừng vẫn chưa được ngăn chặn triệt để; việc thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng ở nhiều địa phương chưa nghiêm nên rừng vẫn bị tàn phá, đất rừng vẫn bị xâm hại.
Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh: “Ngăn chặn và từng bước khắc phục sự xuống cấp của môi trường tự nhiên do con người, nhất là do các dự án phát triển kinh tế gây ra. Hạn chế, tiến tới khắc phục căn bản tình trạng hủy hoại, làm cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường của các cơ sở sản xuất, các khu công nghiệp, khu đô thị…”. Trong khi đó, ý thức bảo vệ rừng của một bộ phận người dân và doanh nghiệp chưa cao. Nhiều hệ sinh thái tự nhiên, nhất là hệ sinh thái rừng, đất ngập nước, thảm thực vật giảm rõ rệt cả về diện tích và chất lượng. Công tác bảo vệ rừng còn bất cập, trong đó có sự tắc trách của lực lượng kiểm lâm. Ở những nơi giao diện tích rừng cho hộ dân quản lý thì xảy ra tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, hoặc chăm sóc không tốt nên rừng chậm phát triển. Cùng với đó là chế độ đãi ngộ người trồng rừng chưa phù hợp; chế tài xử phạt những trường hợp xâm phạm tài nguyên rừng, chặt phá rừng chưa đủ sức răn đe so với lợi ích phá rừng thu được dẫn tới “lâm tặc” vẫn lộng hành…
Muốn phát triển rừng, nâng tỷ lệ che phủ rừng, ứng phó với BĐKH cần đề cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền địa phương; đồng thời huy động sức dân tham gia bảo vệ, phát triển rừng để giữ gìn môi trường sống trong lành, vì sức khỏe cộng đồng. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: “Phát triển hài hòa giữa chiều rộng và chiều sâu, chú trọng phát triển chiều sâu; phát triển kinh tế xanh”, không vì lợi ích trước mắt mà hủy hoại môi trường, tàn phá rừng, lãng phí tài nguyên. Đây là vấn đề đòi hỏi sự chung tay của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; của mọi tổ chức, cá nhân trong xã hội. Theo đó, từng địa phương có đất rừng nếu không mở rộng được thì phải giữ vững diện tích hiện có, khai thác chỉ được tương đương với tái sinh rừng. Đặc biệt, với rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ, rừng ngăn mặn phải kiên quyết giữ cho được, không để xảy ra tình trạng phá rừng, cháy rừng, biến đất rừng thành dự án. Dù là rừng nguyên sinh hay rừng nhân tạo đều là tài sản quý giá để hạn chế tác hại của BĐKH. Thực hiện xã hội hóa công tác chăm sóc, bảo vệ rừng là thực sự cần thiết để giữ gìn, phát triển rừng, tăng tỷ lệ che phủ theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XII của Đảng.
Thực tiễn ở Cần Giờ cho thấy, để giữ gìn, phát triển diện tích rừng nhân tạo, công tác tập huấn nghiệp vụ được Ban Quản lý rừng phối hợp với cơ quan chuyên môn tổ chức thường xuyên nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng cơ bản cho cán bộ, viên chức, người lao động và các hộ dân nhận khoán chăm sóc, bảo vệ rừng. Với diện tích quản lý hơn 31.700ha rừng, Ban Quản lý chia thành 6 phân khu, giao khoán cho 141 hộ trông coi, bảo vệ rừng. Ngoài ra, Ban Quản lý còn phối hợp với 15 đơn vị LLVT, thanh niên xung phong đứng chân trên địa bàn tổ chức tuần tra, kiểm soát, bảo vệ, quản lý rừng. Các chốt an ninh được bố trí khắp nơi, thường xuyên có lực lượng bảo vệ làm nhiệm vụ canh trực. Đặc biệt, công tác truyền thông giáo dục môi trường được Ban Quản lý tổ chức đều đặn thông qua việc phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ xây dựng và phát triển các Câu lạc bộ “Phụ nữ với BĐKH”; phối hợp với 23 trường học thành lập Câu lạc bộ “Em yêu thiên nhiên”; cùng đài phát thanh huyện thực hiện chương trình phát thanh bảo vệ rừng, cấm săn bắt địa sâm… Các biện pháp trên góp phần không nhỏ nâng cao ý thức của người dân địa phương chung tay bảo vệ rừng.
Theo kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng giai đoạn 2011-2020 của Chính phủ, đến thời điểm này đã có 21 tỉnh, thành phố xây dựng quy hoạch hệ thống rừng đặc dụng; 85 khu rừng đặc dụng đã xây dựng quy hoạch bảo tồn và phát triển rừng. Song, vấn đề cốt lõi cần nhấn mạnh là phát triển lâm nghiệp bền vững phải gắn với bảo vệ môi trường, ứng phó với BĐKH; gắn kết chặt chẽ giữa quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất với quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng; đồng thời xây dựng và phổ cập các mô hình bảo vệ môi trường, quản lý tài nguyên rừng, thực hiện lồng ghép mục tiêu che phủ rừng vào các chương trình phát triển KT-XH. Chủ động, tích cực tham gia xây dựng và lãnh đạo hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về tài nguyên, môi trường, nhấn mạnh tài nguyên rừng phù hợp với đặc thù kinh tế vùng, địa phương và ưu tiên đãi ngộ thích đáng cho lực lượng trồng rừng, giữ rừng. Rà soát các dự án liên quan đến đất rừng để thẩm định, cân nhắc lợi, hại, ưu tiên giữ thảm xanh vì lợi ích lâu dài, bền vững. Cơ quan chức năng cần tiếp tục tham mưu hiệu quả trong việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, ban hành các chế tài đủ mạnh để bảo vệ rừng, ngăn chặn, xử lý nghiêm theo pháp luật nhằm chấm dứt tình trạng chặt phá cây rừng, lấn chiếm đất rừng, không có bất cứ ngoại lệ nào…
Vấn đề ứng phó với BĐKH được Nghị quyết Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh với nhiều chủ trương, giải pháp hữu hiệu. Song, việc phát triển rừng, tăng tỷ lệ che phủ được coi là biện pháp thiết thực, mang tính bền vững, đòi hỏi cấp ủy, chính quyền địa phương cần chủ động thực hiện, bảo đảm cho những “lá phổi xanh” ngày càng mở rộng, phát huy hiệu quả vì lợi ích của toàn xã hội.
CÁT VĂN THÀNH, Phó trưởng Ban Quản lý Rừng phòng hộ Cần Giờ