Mâu thuẫn thu chi tác quyền đâu chỉ vì chuyện tiền bạc

Nhạc sĩ Phú Quang yêu cầu sự minh bạch về bản quyền âm nhạc!

Chuyện thu qua mỗi chương trình ghi âm hoặc biểu diễn thì không cần bàn cãi, nhưng chuyện thu từ những dịch vụ như karaoke hoặc quán cà phê thì vẫn đáng băn khoăn.

Trên thực tế VCPMC không thể trả lời rạch ròi đơn vị karaoke hát bao nhiêu bài của Trịnh Công Sơn còn quán cà phê đã phát bao nhiêu bài của Văn Cao. Hiện tại, VCPMC có 4.000 tác giả trong nước ký hợp đồng bản quyền, thì số tiền “thu khoán” được chia điều cho 4.000 người chăng? Nhạc sĩ Phú Quang nhận xét: “Họ không thu theo bài mà thu khoán, thu theo cách đổ đồng. Như thế là sai. Các tác giả sẽ không biết được tiền tác quyền họ đáng ra được nhận là bao nhiêu. Mà VCPMC đưa cho bao nhiêu thì chỉ biết có bấy nhiêu".

Ông Vương Duy Biên – Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL đánh giá, việc VCPMC tiến hành thu phí tác quyền âm nhạc ở các quán cà phê như phản ánh trên báo chí vừa qua là cần xem xét lại. “Không ổn ở chỗ, chứng cứ pháp lý để tiến hành thu phí tác quyền chưa có cơ sở rõ ràng mà Trung tâm này đã ra văn bản như là cơ quan quản lý nhà nước. Tôi cho rằng, Trung tâm này chỉ là một đơn vị tư nhân mà ra văn bản như cơ quan quản lý nhà nước là không được. Tôi còn nghe người ta nói, Trung tâm này nhấn mạnh trong văn bản, nếu quán cà phê nào không chịu nộp phí tác quyền âm nhạc sẽ mời Công an, Thanh tra đến làm việc”- ông Biên nói.

Nhạc sĩ Phú Quang chia sẻ: “Sau một thời gian VCPMC hoạt động, tôi nhận thấy có quá nhiều bất cập. Trước đó, khi tôi còn hợp đồng để VCPMC khai thác tiền tác quyền, mỗi quý tôi chỉ được 75.000 đồng tiền tác quyền ở VTV. Tuy nhiên, khi tôi thông báo là sẽ tự thu, VCPMC xin tôi thêm 3 tháng để hoàn thành nốt công tác thu tiền tác quyền còn đang dang dở. Tôi đồng ý. Lần đó, từ tháng 9 đến tháng 12, tiền tác quyền của tôi tại VTV lập tức tăng vọt lên 43 triệu. Như thế để thấy rõ ràng họ có nhiều mánh khóe trong vấn đề thu - chi tiền tác quyền, không chỉ riêng tôi mà với nhiều tác giả nữa”. Đồng thời, nhạc sĩ Phú Quang cũng nêu một ví dụ cụ thể: “Khi bạn tôi làm chương trình kỷ niệm ngày mất của các nhạc sĩ Văn Cao, Đoàn Chuẩn, Phạm Duy, đại diện VCPMC cũng đến trực tiếp chương trình đòi tiền bản quyền. Với nhạc sĩ Văn Cao, bên nhà sản xuất trả tiền tác quyền cho vợ ông ấy. Nhạc sĩ Phạm Duy có Công ty Phương Nam phụ trách về vấn đề này. Riêng nhạc sĩ Đoàn Chuẩn, VCPMC hét giá 16 triệu/bài. Chương trình có 3 đêm, sử dụng 5 bài của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn. Tổng số tiền phải trả cho VCPMC là 88 triệu đồng, bao gồm cả tiền thuế, tính theo cách thu của họ. Bạn tôi không đồng ý với cách "hét giá" trên trời đó. Tôi nhớ hôm đó là thứ 7, ngày cuối tuần, đại diện của VCPMC đã “xuống giá” với bên nhà sản xuất chương trình trong vòng 15 phút. Từ 88 triệu, họ hạ xuống còn 66 triệu, rồi 28 triệu, rồi 20 triệu chỉ trong khoảng thời gian chớp nhoáng. Cách “ngã giá” chẳng khác gì đi mua mớ rau, cân thịt ngoài chợ”.

Ngày 14/7/2017, ông Phó Đức Phương với tư cách Giám đốc VCPMC đã ra một văn bản trả lời khá dài, trích dẫn rất nhiều điều khoản. Văn bản của VCPMC viết: “Việc chi trả của Trung tâm cho nhạc sĩ Phú Quang còn phụ thuộc vào dữ liệu do VTV cung cấp mỗi năm, vào việc thống kê từ phía VTV về tác phẩm được sử dụng, số tiền chi trả theo hợp đồng, và cần thời gian đối soát, nhập liệu, phân phối, chi trả theo đúng quy trình. Có thể điều đó đã khiến nhạc sĩ Phú Quang không đủ kiên nhẫn. Tuy nhiên, Trung tâm chưa bao giờ chi trả cho nhạc sĩ số tiền nào giống với con số “75.000đ” như nhạc sĩ đã nói”.

Còn phí bản quyền liên quan đến chương trình Văn Cao – Đoàn Chuẩn – Phạm Duy, do bầu show tự trả tiền cho gia đình nhạc sĩ Văn Cao, còn bản quyền của Phạm Duy thuộc về Công ty văn hóa Phương Nam nên VCPMC chỉ thu bản quyền của Đoàn Chuẩn. VCPMC hạch toán: “Sau khi tính theo sức chứa nhà hát, giá vé bán, mức tác quyền được đưa ra là 3.500.000 đồng/bài (nhạc & lời) thu đối với 7 tác phẩm của tác giả Đoàn Chuẩn – Từ Linh (Gửi người em gái miền Nam, Lá đổ muôn chiều, Lá thư, Gửi gió cho mây ngàn bay, Thu quyến rũ, Tình nghệ sĩ, Tà áo xanh) và 1.050.000 đồng/bài (lời) của tác giả Huy Cận (phần lời bài Ngậm ngùi). Tổng số tiền chưa thuế GTGT là: 25.550.000 đồng. Ông Phú Quang lúc ấy đã điện thoại cho Trung tâm để nhờ giúp đỡ, hỗ trợ giảm số tiền. Trong phạm vi đàm phán, cấp phép và trên tinh thần hỗ trợ anh em nghệ sĩ, đặc biệt lại là chỗ nhạc sĩ Phú Quang, lãnh đạo Trung tâm đã đồng ý giảm thêm 20%, số tiền chưa thuế GTGT còn lại là: 20.440.000 đồng”.

Văn bản của VCPMC nhấn mạnh: “Ông Phú Quang đã sai hoặc cố tình sai khi dùng những từ như: “hét giá”, “xuống giá”, “ngã giá”… theo hướng tiêu cực, cố tình gây nhầm lẫn cho người đọc để những người không biết sự việc có một cảm nhận không đúng về một việc hoàn toàn bình thường. Ông Phú Quang cố ý miêu tả xấu đi một hoạt động nghiêm túc và đầy trách nhiệm theo quy định của luật pháp, khi tùy tiện cho rằng việc đàm phán, thỏa thuận là “chớp nhoáng” và “chẳng khác gì đi mua mớ rau, cân thịt ngoài chợ”, trong khi thực chất, mục đích tốt đẹp nhưng khó khăn sau cùng của việc thỏa thuận là hài hòa lợi ích các bên. Cuối cùng, điều buồn nhất là ông Phú Quang đã quên đi chữ “tình” mà anh em nghệ sĩ và Trung tâm ưu ái dành cho ông, khi mà ông cũng là nhạc sĩ, bằng sự ảnh hưởng của mình, đã cất công gọi điện thoại nhờ Trung tâm giúp đỡ, giảm giá cho đơn vị tổ chức biểu diễn nói trên”.

Tại sao bản quyền lại có thể “giúp đỡ, giảm giá”? Đó là ẩn số của đời sống âm nhạc. Mặt khác, cái gọi là “chi phí hành chính” của VCPMC cũng khiến nhiều người ái ngại. Lĩnh vực bản quyền còn quá mới mẻ ở nước ta, nên tác giả hầu như không có kênh kiểm soát hoặc kênh tham khảo nào khác, ngoài VCPMC. Vì vậy, VCPMC vẫn hồn nhiên đưa ra những điều khoản hợp đồng theo quy định riêng mà không sợ bị so sánh hoặc cạnh tranh.

Những rắc rối của VCPMC chủ yếu do hoạt động bản quyền chỉ thể hiện qua việc thu phí. Cần phải định vị trung tâm bản quyền hoàn toàn không giống một công ty thu nợ. VCPMC nên thể hiện năng lực xác định bản quyền trước khi hăng hái đi thu tiền khắp nơi. Thật buồn cười, khi có tranh chấp liên quan đến bản quyền, thì VCPMC lại… im lặng như vô can!

Tâm Huyền