Ngắm loạt lăng mộ hoành tráng của phụ nữ hoàng tộc Nguyễn

Trong các lăng mộ phụ nữ hoàng tộc Nguyễn ở Huế, Lăng Thoại Thánh là một trong những lăng mộ có quy mô to lớn bậc nhất. Lăng mộ này tọa lạc trong khuôn viên lăng Gia Long, thuộc xã Hương Thọ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế, là nơi an nghỉ của bà Nguyễn Thị Hoàn (1736 - 1811), hiệu là Hiếu Khang Hoàng hậu, mẹ vua Gia Long. Lăng mộ này hiện bị bỏ hoang và xuống cấp nghiêm trọng.

Cách lăng Thoại Thánh không xa là lăng Thiên Thọ Hữu. Đây là lăng mộ của Thuận Thiên Cao Hoàng hậu, vợ thứ hai của vua Gia Long, mẹ vua Minh Mạng.

Hoành tráng không kém lăng Thoại Thánh là Lăng Xương Thọ, nằm ở xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy, gần lăng mộ vua Thiệu Trị. Đây là nơi an nghỉ của Hoàng thái hậu Từ Dụ (hay Từ Dũ, 1810 - 1902) vợ vua Thiệu Trị, mẹ vua Tự Đức - Huế. Lăng mộ này cũng đang xuống cấp nghiêm trọng.

Nằm trong khuôn viên lăng Tự Đức (phường Thủy Xuân, thành phố Huế) Khiêm Thọ Lăng là nơi an táng Lệ Thiên Anh Hoàng hậu (1828 - 1903) vợ vua Tự Đức - Huế. Lăng mộ này có quy mô không lớn nhưng kiến trúc khá tinh xảo và nguyên vẹn.

Lăng Thánh Cung, hay Tư Minh Lăng, tọa lạc tại làng Dương Xuân, Hương Thủy, Thừa Thiên - Huế, gần lăng Đồng Khanh. Đây là nơi đặt phần mộ bà Thánh Cung, tức Phụ Thiên Thuần hoàng hậu, vợ cả vua Đồng Khánh. Lăng mộ này được xây dựng rất công phu và tinh xảo.

Lăng Vạn Vạn nằm tại số 10 Trần Thanh Mại, phường An Đông, TP Huế là nơi an nghỉ của Hựu Thiên Thuần hoàng hậu, vợ hai của vua Đồng Khánh, mẹ đẻ của vua Khải Định. Lăng mộ này có kiến trúc tương tự lăng Thánh Cung nhưng có khuôn viên rộng hơn và là một lăng mộ hoàng tộc Nguyễn hiếm hoi nằm ở đồng bằng. Được coi là công trình đẹp nhất trong các lăng mộ của phụ nữ hoàng tộc Nguyễn, lăng Vạn Vạn đã được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Lăng Từ Cung nằm trên một ngọn đồi gần lăng Thánh Cung, là lăng mộ của Từ Cung hoàng thái hậu, vợ vua Khải Định, mẹ vua Bảo Đại. Bà là Hoàng thái hậu cuối cùng của nền quân chủ chuyên chế Việt Nam.

Lăng Hoàng Cô nằm trong quần thể lăng Gia Long, là nơi an nghỉ của Thái Trưởng Công chúa Long Thành, chị ruột vua Gia Long. Nét khác biệt của lăng Hoàng Cô với các lăng mộ hoàng tộc Nguyễn khác là mộ phần hình tòa tháp nhiều tầng giống như tháp chứa di cốt của các nhà sư trong chùa Phật giáo, do Công chúa đã xuất gia vào những năm cuối đời.

Lăng Chiêu Nghi nằm tại xã Thủy Xuân, TP Huế, tỉnh Thừa Thiên - Huế là nơi an nghỉ của bà Chiêu Nghi Trần Thị Xạ (1710 - 1750) vợ chúa Nguyễn Phúc Khoát. Đây là lăng mộ duy nhất của thời 9 chúa Nguyễn còn giữ được kiến trúc nguyên bản cho đến khi triều Nguyễn thành lập. Dựa trên kiến trúc lăng Chiêu Nghi, nhà Nguyễn đã cho khôi phục hệ thống lăng mộ thời 9 chúa Nguyễn. Điều này lý giải vì sao tất cả các lăng mộ thời tiền Nguyễn ở Huế hiện nay đều có kiểu thức giống hệt nhau.

Lăng Vĩnh Cơ tọa lạc tại xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà, Thừa Thiên - Huế là nơi an nghỉ của vợ chúa tiên Nguyễn Hoàng, mẹ Chúa Nguyễn Phúc Nguyên. Sau khi mất, bà được phong hiệu là Từ Lương Quang Thục Minh Đức Y Cung.

Lăng Quang Hưng nằm trong quần thể lăng Gia Long ở xã Hương Thọ, huyện Hương Trà, Thừa Thiên Huế là lăng mộ vợ chúa Nguyễn Phúc Tần, mẹ chúa Nguyễn Phúc Thái. Bà có hiệu là Từ Tiên Huệ Thánh Trinh Thuận Tĩnh Nhân Hiếu Triết Hoàng Hậu.

Nằm cách lăng Quang Hưng không xa, lăng Vĩnh Mậu là lăng mộ của vợ chúa Nguyễn Phúc Thái. Bà có hiệu là Anh Tông Hiếu Nghĩa Hoàng hậu.

Quốc Lê