Nhiều hệ lụy từ hoạt động khai thác đá tại Núi Bà

Hiện nay, tại khu vực Núi Bà (thuộc địa phận các xã Cát Tường, Cát Nhơn, Cát Hưng, Cát Trinh, H. Phù Cát, Bình Định) có 13 công ty được UBND tỉnh Bình Định cấp giấy phép hoạt động thăm dò, khai thác đá với tổng diện tích gần 70ha. Đa số các mỏ đá được cấp phép năm 2011, thời hạn hoạt động từ 8- 30 năm, trong đó 10 mỏ đang hoạt động khai thác, 4 mỏ trong quá trình thăm dò.

Tại các điểm mỏ đang khai thác, nhiều vạt núi rộng lớn bị băm nát, cảnh quan tự nhiên và cây cối biến mất, chỉ còn trơ đá. Hầu hết các khu vực khai thác có địa hình dốc, vách núi dựng đứng, nhưng các công ty chưa xây dựng hệ thống hồ lắng, bãi thải, bờ kè đạt yêu cầu nên mỗi khi trời mưa, tình trạng sạt lở, bồi lấp nhiều diện tích đất sản xuất nông nghiệp liền kề các mỏ đá.

Đơn cử, đợt mưa lũ cuối năm 2016, các mỏ đá tại xã Cát Tường, Cát Nhơn, Cát Hưng sạt lở, gây sa bồi, hư hại gần 4ha đất sản xuất nông nghiệp của người dân; trong đó, xã Cát Nhơn chịu nhiều thiệt hại khi 3 mỏ đá của Cty CP Phú Tài, Cty TNHH Thanh Thảnh, Cty TNHH Hoàn Cầu Granite đồng loạt gây sa bồi tại cánh đồng thôn Chánh Nhơn và Liền Trì. Ngoài ra, Cty CP Phú Tài đang khai thác mỏ đá tại thôn Chánh Nhơn theo phương thức âm sâu dưới lòng đất (độ sâu khoảng 30-40m), gây tác động không nhỏ đến mạch nước ngầm tại các khu vực lân cận. Nghiêm trọng hơn, Cty CP Phú Tài còn lén lút đổ trộm bột đá tại khu vực núi Cấm (xã Cát Tường) và nghĩa địa xã Cát Hưng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Đáng nói, hoạt động khai thác đá không chỉ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng dân sinh mà còn gián tiếp ảnh hưởng đến các điểm di tích lịch sử- văn hóa thuộc quần thể di tích Núi Bà. Quần thể di tích Núi Bà hiện có 22 điểm di tích lịch sử được Nhà nước công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia. Nhiều cảnh quan tự nhiên xung quanh các điểm di tích bị thay đổi, phá vỡ; nguy cơ bị xâm hại trực tiếp luôn tiềm ẩn. Đặc biệt, mỏ đá của Cty CP Đầu tư và Thương mại Viễn Dương ở thôn An Đức (xã Cát Trinh) nằm gần khu căn cứ cách mạng Chàng Lía và Hố Dông, khiến 2 khu căn cứ lịch sử luôn “báo động đỏ” về nguy cơ bị xâm hại.

Nhiều vạt núi tại khu vực Núi Bà bị băm nát, tiềm ẩn nguy cơ sạt lở cao.

Mỏ đá của Cty CP Phú Tài khai thác sâu dưới lòng đất, gây ảnh hưởng mạch nước ngầm.

Cần biện pháp bảo vệ bền vững

Đầu tháng 7-2017, Thường trực HĐND tỉnh Bình Định đã khảo sát, kiểm tra hoạt động khai thác đá tại khu vực núi Bà. Tại đây, hầu hết các thành viên trong đoàn giám sát của Thường trực HĐND tỉnh Bình Định đều cho rằng: Hoạt động khai thác đá tại khu vực núi Bà đã và đang gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực với cảnh quan tự nhiên, môi trường, đời sống dân sinh; cũng như xâm hại đến các điểm di tích lịch sử thuộc quần thể di tích Núi Bà. UBND tỉnh Bình Định cần xem xét, có giải pháp đảm bảo hài hòa giữa lợi ích kinh tế với bảo vệ môi trường, di tích lịch sử- văn hóa; không nên bằng mọi giá đánh đổi môi trường và các giá trị văn hóa - lịch sử để phát triển kinh tế.

Ông Huỳnh Quang Vinh, Phó Giám đốc Sở TN&MT Bình Định, thẳng thắn nhìn nhận: “Hoạt động khai thác đá luôn ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan tự nhiên và đời sống dân sinh. Tuy nhiên, hiện nhu cầu sử dụng đá nguyên liệu phục vụ cho 50 nhà máy sản xuất đá trên địa bàn tỉnh Bình Định rất lớn. Thời gian tới, Sở TN&MT sẽ tăng cường kiểm tra, kiểm soát hệ thống bảo vệ môi trường tại các mỏ khai thác đá, kiên quyết xử lý, buộc các công ty ngừng hoạt động nếu để xảy ra những ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, dân sinh”.

Còn ông Phạm Ngọc Trình, Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch HĐND H. Phù Cát, nêu ý kiến: “UBND tỉnh Bình Định cần xem xét không cấp mới, cũng như không gia hạn đối với các đơn vị đã hết hạn khai thác. Các sở, ngành liên quan và UBND tỉnh Bình Định tăng cường kiểm tra, giám sát; buộc các công ty cam kết có biện pháp bảo vệ môi trường bền vững, lâu dài”.

Ông Võ Đình Thú, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Bình Định, Trưởng đoàn giám sát của Thường trực HĐND tỉnh Bình Định, nhấn mạnh: “Các công ty khai thác đá bồi thường, hỗ trợ cho người dân khi xảy ra sự cố chỉ là giải pháp tạm thời theo kiểu “ăn xổi, ở thì”. Trong khi đó, những biện pháp bền vững, lâu dài như xây dựng hố lắng, kè chống sạt lở đảm bảo tiêu chuẩn chưa được các công ty quan tâm. Do vậy, thời gian tới, UBND H. Phù Cát và Sở TN&MT Bình Định phải tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác đá tại khu vực Núi Bà. Đồng thời, có biện pháp xử lý kiên quyết, nghiêm minh các đơn vị có sai phạm. Trước mắt, phải xử lý dứt điểm việc Cty CP Phú Tài đổ trộm bột đá gây ô nhiễm môi trường tại xã Cát Tường và Cát Hưng”.

C.LUẬN