Quốc gia tiên phong khai thác 'kho báu' đáy đại dương cho pin ôtô điện

Con tàu Anuanua Moana màu cam nằm phía xa là con tàu khám phá đáy biển giàu khoáng sản ngoài khơi Quần đảo Cook. Ảnh: Per Elinder Liljas.

Hai con tàu đã đến Quần đảo Cook ở Nam Thái Bình Dương vào tháng 3/2023.

Trong khi tàu du lịch khổng lồ đưa hàng trăm du khách đến bờ biển hoang sơ của quốc gia 15.000 dân trên, thì chiếc còn lại - màu cam sáng chở thiết bị khoa học phức tạp - có vẻ khác thường hơn.

Trên bến tàu gần đó, Thủ tướng Quần đảo Cook Mark Brown cùng nhiều nhân vật quan trọng khác đã tập hợp lại để chào mừng sự cập bến.

Đối với ông Brown, con tàu đầu tượng trưng cho sự phụ thuộc đáng lo ngại của đất nước vào ngành du lịch. Nhưng ông mô tả con tàu còn lại, thuộc sở hữu của một công ty khai thác mỏ quốc tế, là điềm báo về sự giàu có đáng kinh ngạc.

Quần đảo Cook đang đi đầu trong nỗ lực khai thác đáy đại dương để lấy khoáng chất dùng trong pin ôtô điện.

Việc khai thác nguồn trữ lượng này chưa bao giờ được thử nghiệm ở quy mô lớn, nhưng những người ủng hộ lập luận nó có thể thúc đẩy thế giới chuyển hướng khỏi sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Theo nghiên cứu năm 2019, điều này cũng sẽ giúp Quần đảo Cook “thay da đổi thịt". Việc khai thác dưới đáy biển có thể tạo ra hàng chục tỷ USD cho quốc gia nhỏ bé này.

Tuy nhiên, việc khai thác dưới đáy biển vấp phải sự phản đối gay gắt từ các nhà bảo vệ môi trường. Họ lo ngại rằng nó sẽ gây tổn hại cho hệ sinh thái biển sâu, theo New York Times.

Hans Smit, giám đốc điều hành của Moana Minerals, công ty có tàu nghiên cứu đến Quần đảo Cook. Ảnh: Pete McKenzie, Per Elinder Liljas.

Dự án khai thác gây tranh cãi lớn

Trong hai năm qua, các công ty khai thác mỏ đã khảo sát tính khả thi của việc khai thác dưới đáy đại dương ở vùng biển Quần đảo Cook.

Chính phủ nước này sẽ đưa ra quyết định vào năm 2027 xem có cho phép điều này xảy ra hay không. Tuy nhiên, nhà chức trách đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong và ngoài nước từ những người chỉ trích.

Bên cạnh hơn 800 nhà khoa học, một số nước và công ty lớn như Google và BMW đã kêu gọi tạm dừng hoạt động khai thác.

“Chính phủ đang tích cực thúc đẩy hoạt động khai thác biển sâu”, Duncan Currie, cố vấn của Liên minh Biển khơi và các tổ chức bảo tồn quốc tế khác, cho biết. “Họ dường như đang theo đuổi hoạt động khai thác dưới đáy biển bất chấp những tác động bất lợi”.

Trong khi đó, ông Brown khẳng định Quần đảo Cook chưa cam kết gì về hoạt động khai thác.

Tại hội nghị năm 2022, ông nhấn mạnh: “Những quốc gia đã hủy hoại hành tinh trong nhiều thập kỷ… và cho đến ngày nay vẫn tiếp tục các hành động đó vì lợi nhuận, bỏ bê trách nhiệm đối phó biến đổi khí hậu, lại đang đưa ra yêu cầu”.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện đáy biển Quần đảo Cook phủ đầy hòn đá có kích thước bằng quả bơ, hay còn gọi là nodule, giàu coban và mangan. Đây là những thành phần hóa học quan trọng để sản xuất ôtô điện.

Trong văn phòng Thủ tướng Quần đảo Cook - Mark Brown, chiếc bát đặt trên bàn chứa những hạt giàu khoáng chất lấy từ đáy đại dương. Ảnh: Pete McKenzie, Per Elinder Liljas.

Trong thập kỷ qua, Quần đảo Cook đã theo đuổi việc khai thác khoáng sản này một cách phù hợp. Vào năm 2012, họ thành lập cơ quan để thu hút các đề xuất khai thác cho vùng biển của mình. Năm 2022, họ cấp giấy phép cho 3 công ty khảo sát vùng biển và thử nghiệm công nghệ khai thác.

Những người ủng hộ lập luận việc “quét sạch” đáy đại dương là cách tốt nhất để thu được nhiều khoáng chất sử dụng trong pin xe điện, góp phần giảm sự phụ thuộc của thế giới vào nhiên liệu hóa thạch.

Họ nói thêm việc khai thác với biện pháp kiểm soát thích hợp thậm chí sẽ ít gây hại cho môi trường hơn so với hoạt động khai thác mỏ lộ thiên.

Chia rẽ

Dù vậy, việc khai thác dưới đáy biển - sử dụng máy thu thập dữ liệu, hút đá và thải ra các dải bùn - vẫn khiến Teina Rongo - nhà sinh vật học biển - lo ngại.

“Trong câu chuyện sáng tạo của chúng ta, đáy biển là nơi sự sống bắt đầu”, người điều hành tổ chức phi chính phủ về môi trường ở thủ đô Avarua của Quần đảo Cook, nói. “Chúng ta sẽ tiêu diệt bao nhiêu sinh vật dưới đó nếu chúng ta hút hết số cát này?”

Lấy dẫn chứng về mối nguy hiểm của việc khai thác, Teina Rongo đề cấp đến Nauru - quốc gia nhỏ bé khác ở Thái Bình Dương.

Nguồn trữ lượng phốt phát dồi dào - thành phần trong phân bón - từng mang lại sự giàu có to lớn cho Nauru. Tuy nhiên, việc quản lý yếu kém và cáo buộc tham nhũng khiến quốc gia này rơi vào tình trạng nghèo đói.

Sau thời gian bị khai thác, đất đai của Nauru dần trở nên cằn cỗi, nhiều nơi con người không thể sống hay trồng cây. Hoạt động khai mỏ cũng ảnh hưởng xấu tới hệ sinh thái biển xung quanh đảo do chất phù sa và phốt phát gây ô nhiễm nước.

Dù vậy, Alex Herman - người đứng đầu Cơ quan Khai thác khoáng sản đáy biển Quần đảo Cook - nhấn mạnh cơ quan này đang tiếp cận thận trọng, dựa trên cơ sở khoa học.

Những người ủng hộ khai thác dưới đáy biển cho rằng việc này sẽ giúp Quần đảo Cook vượt qua sự phụ thuộc vào ngành du lịch. Ảnh: Pete McKenzie, Per Elinder Liljas.

“Quần đảo Cook là nơi đặc biệt, thiên đường của riêng chúng tôi. Chúng tôi muốn cẩn thận đánh giá về bất cứ hậu quả hay tác động không lường trước nào phát sinh từ sự phát triển của lĩnh vực này”, bà nói.

Chính phủ Quần đảo Cook cho biết họ đã cử quan sát viên độc lập lên tàu khảo sát để đảm bảo độ tin cậy về dữ liệu từ các công ty. Những dữ liệu này có thể ảnh hưởng đến quyết định của nhà chức trách về việc có nên theo đuổi hoạt động khai thác dưới đáy biển hay không.

Rashneel Kumar - biên tập viên của Cook Islands News - tờ báo lớn nhất nước này, cho biết công chúng dường như bị chia rẽ về vấn đề này.

Dù vậy, nhiều người tin rằng họ có thể đoán được quyết định cuối cùng.

Teresa Manarangi-Trott - người ủng hộ việc khai thác dưới đáy biển một cách thận trọng - đã lãnh đạo một ủy ban chính phủ nhằm thu thập quan điểm của người dân về hoạt động này.

“Chính phủ dường như đã quyết định rằng điều đó sẽ xảy ra, bất kể ai nói gì”, bà cho hay.

Minh An