Thái Nguyên: Hiện hữu nguy cơ vỡ đập chính hồ Núi Cốc

Lãnh đạo tỉnh Thái Nguyên và các ngành, đơn vị chức năng kiểm tra thân đập hồ Núi Cốc.

Hồ Núi Cốc là hồ nước ngọt nhân tạo ở Thái Nguyên, được khởi công xây dựng vào năm 1973 và được đưa vào khai thác năm 1978. Hồ có đập chính dài 480m cùng với 6 đập phụ khác. Đây là công trình nằm trong danh mục 6 hồ chứa là công trình thủy lợi quan trọng cấp Quốc gia tại Quyết định số 1848/QĐ- BNN- TL ngày 01/7/2004 của Bộ NN&PTNT.

Hồ Núi Cốc có nhiệm vụ đảm bảo nước cho sản xuất nông nghiệp của hơn 30.000ha hoa màu mỗi năm. Nguồn nước từ hồ phục vụ thủy lợi cho tỉnh Bắc Giang với dung lượng 30 triệu m3/năm; phục vụ sinh hoạt cho TP Thái Nguyên với dung lượng 30.000 m3/ngày; cung cấp nước cho Nhà máy nước sạch Yên Bình với công suất 30.000 - 150.000 m3/ngày.

Ngoài ra, nguồn nước chảy qua cống hồ được tận dụng để phát điện 10 triệu KW/h/năm. Mặt nước hồ cho phép kết hợp nuôi trồng thủy sản với sản lượng 100-400 tấn/năm. Hồ cũng góp phần điều hòa khí hậu, tạo môi trường và cảnh quan thuận lợi cho phát triển khu du lịch.

Với những chức đặc biệt như vậy nhưng kể từ khi đầu tư xây dựng đến nay, việc nâng cấp công trình thủy lợi hồ Núi Cốc chưa được thực hiện.

Theo ghi nhận từ hồ sơ lưu trữ, ngay sau khi xây dựng hoàn thành và đưa vào vận hành tháng 10/1978, hồ Núi Cốc đã xuất hiện lũ lớn vượt tần suất thiết kế làm vỡ mang tràn xả lũ khiến hàng chục người chết, gây thiệt hại nhiều nhà cửa và tài sản của nhân dân.

Tháng 7/2013, hồ lại xuất hiện lũ lớn kéo dài gây nguy hiểm, uy hiếp sự an toàn cho đập đất và các công trình đầu mối. Lũ lớn làm ngập một vùng rộng lớn, tiếp tục gây thiệt hại nhiều tài sản, hoa màu của nhân dân khu vực xung quanh hồ và 2 bên bờ sông Công.

Liên tiếp các năm 2015, 2016 nhiều thời điểm mưa lũ xảy ra dồn dập với cường độ ngày càng mạnh hơn khiến hồ Núi Cốc như “quả bom nước” nơi đầu nguồn TP Thái Nguyên, TP Sông Công và TX Phổ Yên…

Mới đây, ngày 02/6/2017,Sở NN&PTNTThái Nguyên đã có Văn bản số 1354/SNN-KHTC báo cáo UBND tỉnh Thái Nguyên về nguy cơ vỡ tại khu vực đập chính của hồ Núi Cốc.

Báo cáo của Sở NN&PTNT Thái Nguyên nêu rõ: “Đập chính có hiện tượng thấm nước ở vai đập, phía bờ hữu cao trình +45,00m đến +46,00m; Một số vị trí thấm ở khu vực giữa mái hạ lưu đập chính ở cao trình +38,00 m đến 150 m2 ; Tại cao trình từ +42,00 m đến +44,00 m bờ tả có hiện tượng nước thấm nhiều; Rãnh thoát nước hạ lưu của đập tại cơ +32,00m và +42,00m bị gãy đổ chiều dài 200m làm tụt tấm lát mái và rãnh thoát nước chân mái hạ lưu bị đổ dài khoảng 8 m; Mái lát thượng lưu có một số vị trí bị lún sụt hư hỏng cục bộ.”

Ngay sau khi nhận được báo cáo của Sở NN&PTNT, ngày 6/6 đoàn kiểm tra của UBND tỉnh Thái Nguyên do ông Đoàn Văn Tuấn- Phó Chủ tịch UBND dẫn đầu- đã trực tiếp đến kiểm tra tại thực địa. Sau khi đào một số viên gạch bê tông tại vị trí bị phùi nước trên thân đập, đoàn kiểm tra tận mắt chứng kiến có một lượng nước úng dưới những viên gạch, cho thấy sự an toàn của đập chính Hồ Núi Cốc đang bị đe dọa, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nghiêm trọng.

Trước sự cấp thiết của sự việc, ngày 9/6 ông Hoàng Văn Thắng, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cũng đã có cuộc kiểm tra tại thực địa và làm việc với UBND tỉnh Thái Nguyên.

Thứ trưởng Hoàng Văn Thắng khẳng định, việc bảo đảm an toàn vận hành hồ Núi Cốc là nhiệm vụ quan trọng. Vì vậy, trước tiên tỉnh Thái Nguyên cần làm là lựa chọn nhà thầu có đủ năng lực, chuyên môn để triển khai ngay việc xử lý cấp bách chống thấm thân đập.

Trước đó, trong cuộc họp khẩn với các ngành, đơn vị chức năng ông Đoàn Văn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên cũng đã chỉ đạo: Trong vòng 45 ngày (tính từ ngày 6/6), việc xử lý chống thấm thân đập phải được hoàn thành, để chậm nhất từ ngày 10 đến 20/8, hồ Núi Cốc có thể thực hiện việc trữ nước phục vụ cho sản xuất và đời sống.

Theo các nhà chuyên môn, để sửa chữa cấp bách công trình trong thời gian trước mắt cần phải thực hiện các giải pháp như: khoan phụt tạo màng chống thấm cho toàn bộ đập chính; bóc bỏ và làm lại đống đá tiêu nước; bóc bỏ và hoàn thiện lại mái hạ lưu đập; hoàn thiện hệ thống tiêu thoát nước mái hạ lưu; khôi phục hệ thống quan trắc đập...Về lâu dài, cần tính tới việc cải tạo hoàn toàn thân đập.

Do tính chất nghiêm trọng của sự việc, UBND tỉnh Thái Nguyên cũng đã giao Công ty TNHH Một thành viên Khai thác Thủy lợi làm chủ đầu tư, cho phép chỉ thầu đơn vị tư vấn và xây dựng để đưa ra phương án hiệu quả nhất cả về thời gian, tài chính và kỹ thuật. Sở NN& PTNT có trách nhiệm giám sát việc xử lý công trình để kịp thời báo cáo UBND tỉnh những tình huống có thể xảy ra, đồng thời đảm bảo nguyên tắc trong quá trình sửa chữa phải có phương án phòng, chống lụt bão.

Dư luận đồng tình với việc vào cuộc xử lý nhanh của lãnh đạo tỉnh Thái Nguyên trước nguy cơ khôn lường do chất lượng thân đập hồ Núi Cốc xuống cấp mang lại. Đặc biệt là khi mùa mưa đã đến và hồ Núi Cốc bắt buộc phải tích nước để phục vụ sản xuất, đời sống.

Tuy nhiên, dư luận cũng không khỏi băn khoăn bởi trên thực tế, hiện tượng thân đập hồ Núi Cốc xuống cấp không phải đến bây giờ mới có và cũng không phải đến giờ các ngành chức năng mới biết.

Còn nhớ tháng 7/2014, trước diễn biến bất thường của thời tiết, Cty TNHH MTV khai thác thủy lợi Thái Nguyên đã phải xả nước qua tràn xả lũ để phòng lũ và đảm bảo an toàn công trình.

Sau vụ việc trên, một dự án về cải tạo, sửa chữa nâng cấp đập chính, tràn xả lũ, cống lấy nước và các đập phụ; gia cố tuyến kênh chính; xây dựng đường quản lý, bảo vệ hồ; xây dựng bản đồ chi tiết vùng ngập lụt lòng hồ và vùng hạ du đã được lập. Cả đề nghị của địa phương cũng như phúc đáp từ Bộ NN&PTNT đều khẳng định tính cấp thiết của việc đầu tư dự án. Và, ngay sau đó (năm 2015) dự án đã được trung ương bố trí 500 triệu đồng để triển khai thực hiện. Thế nhưng, theo báo cáo của Sở NN& PTNT Thái Nguyên, từ đó đến nay, hơn 2 năm trôi qua “vì nhiều lý do nên dự án chưa được thực hiện nên chưa xử lý được thấm qua đập chính”??!!

Rất may là qua mùa lũ, mùa tích nước các năm 2015-2016, trước diễn biến bất thường của thời tiết, công trình vẫn tạm thời an toàn?!

Thái Nguyên Nhân