Thu hẹp khoảng trống dịch vụ phòng chống HIV/AIDS

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đó, các tỉnh vùng Tây Bắc đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và khoảng trống về dịch vụ HIV/AIDS, đặc biệt tại những tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa.

Bất cập tại vùng miền núi, khó khăn

Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS, thời gian gần đây, số người nhiễm mới hàng năm đang có xu hướng chững lại nhưng lại dịch chuyển mạnh về những địa bàn vùng sâu, vùng xa, nơi có mức độ bao phủ của các dịch vụ chăm sóc, tư vấn về HIV/AIDS còn thấp và vẫn còn rất nhiều khoảng trống trong việc cung cấp thông tin tới người dân.

Nhân viên y tế Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS Lai Châu tư vấn cho bệnh nhân điều trị HIV/AIDS. Ảnh: Dương Ngọc - TTXVN

Giám đốc Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh Sơn La, Đàm Văn Hưởng cho biết: Sơn La là tỉnh miền núi với 12 dân tộc anh em cùng sinh sống trong khi trình độ dân trí chưa cao, thêm vào đó địa hình miền núi rộng, chia cắt, giao thông đi lại còn nhiều khó khăn nên việc tuyên tuyền phòng chống HIV/AIDS và các bệnh lây truyền qua đường tình dục gặp nhiều khó khăn. Trong 10 tháng đầu năm 2015, tổng số người nhiễm HIV phát hiện mới tại tỉnh là 405 người, chuyển sang giai đoạn AIDS là 525 người, số tử vong do AIDS là 110 người. Ước tính số người nhiễm HIV phát hiện mới hàng năm trung bình khoảng 600 người; đặc biệt, số phát hiện mới nhiễm HIV là phụ nữ và trẻ em có xu hướng gia tăng. Trước tình hình đó, để hướng tới mục tiêu 90 - 90 - 90, tỉnh Sơn La đang gặp nhiều khó khăn với các khoảng trống về các dịch vụ HIV/AIDS.

Ông Đàm Văn Hưởng khẳng định, hiện nay dịch HIV/AIDS không chỉ tập trung ở các khu vực thành thị mà đã và đang có xu hướng lan rộng ra các khu vực giao thông đi lại khó khăn, trình độ dân trí còn thấp, gắn liền với tệ nạn buôn bán, sử dụng ma túy cao đặc biệt là khu vực biên giới. Khoảng trống lớn nhất là nhận thức của thanh thiếu niên và dân cư vùng kinh tế kém phát triển về HIV vẫn còn thấp, góp phần gia tăng sự lây nhiễm HIV trong cộng đồng dân cư và làm giảm tỷ lệ người nhiễm HIV đến xét nghiệm, tăng sự kỳ thị trong cộng đồng.

Đồng thời, đối tượng nhiễm HIV/AIDS không khai đúng địa chỉ, họ tên và thường xuyên thay đổi nơi cư trú nên công tác giám sát, phát hiện, tư vấn gặp nhiều khó khăn. Khoảng trống tiếp theo là số người được tiếp cận dịch vụ điều trị HIV/AIDS chưa cao do địa hình Sơn La rộng, phương tiện giao thông đi lại khó khăn. Bên cạnh đó, nhân lực, mạng lưới phòng chống HIV/AIDS từ tỉnh đến cơ sở mỏng, đặc biệt là tuyến huyện, xã; kỹ năng tư vấn, chăm sóc người nhiễm HIV tại nhà của nhân viên chăm sóc còn nhiều hạn chế. Tại các địa phương, cán bộ chuyên trách chương trình chủ yếu là kiêm nghiệm, năng lực còn hạn chế và thiếu về số lượng.

Triển khai toàn diện

Để thực hiện thành công mục tiêu 90 - 90 - 90 tiến tới kết thúc dịch AIDS, các tỉnh vùng Tây Bắc cần quyết liệt triển khai toàn diện các dịch vụ từ dự phòng, chẩn đoán về chăm sóc, điều trị. Hoạt động dự phòng, can thiệp giảm thiểu cần ưu tiên tập trung vào các địa bàn có tình hình dịch HIV và có nguy cơ xuất hiện dịch HIV cao; triển khai đồng bộ các can thiệp từ dự phòng đến điều trị cho đối tượng nhiễm HIV như truyền thông thay đổi hành vi, mở rộng phân phát bơm kim tiêm, bao cao su, điều trị Methadone.

Ông Đàm Văn Hưởng, Giám đốc Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh Sơn La cho biết: Sơn La là một trong 5 tỉnh được Bộ Y tế và các nhà tài trợ cùng Dự án Quỹ toàn cầu Phòng, chống HIV/AIDS ưu tiên hỗ trợ nhằm hướng đến việc đạt mục tiêu 90 - 90 - 90 vào năm 2017. Để đạt được mục tiêu này, năm 2016, tỉnh tập trung mở rộng các can thiệp ưu tiên nhằm tăng cường tiếp cận với quần thể đích, hỗ trợ tiếp cận với xét nghiệm HIV, điều trị và duy trì điều trị ARV trên địa bàn. Điều trị ngay cho người nhiễm HIV không phụ thuộc tế bào CD4. Đồng thời, ngành y tế tiếp tục mở rộng phòng xét nghiệm tại các bệnh viện tuyến huyện có thể thực hiện được xét nghiệm khẳng định nhiễm HIV theo quy định của Bộ Y tế. Thành lập các cơ sở điều trị HIV tại khoa khám bệnh các bệnh viện tại các huyện hiện chưa có dịch vụ này. Mở rộng mạng lưới cấp phát thuốc ARV, cấp phát thuốc Methadone tại xã, phường…

Các tỉnh trong vùng tiếp tục tập trung mở rộng xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng, bao gồm người có hành vi nguy cơ cao; đồng thời mở rộng và phân cấp mạng lưới phòng xét nghiệm khẳng định HIV tại tuyến huyện bằng 3 test nhanh. Ngành y tế sẽ thực hiện điều trị ARV theo tiêu chuẩn mới: Điều trị ARV không phụ thuộc số lượng CD4 (tế bào bạch cầu của con người) cho các đối tượng nhiễm HIV nguy cơ cao, phụ nữ mang thai nhiễm HIV, người nhiễm HIV ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, người nhiễm có CD4 ≤ 500 TB/mm3. Để cung cấp đầy đủ các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS, ngành y tế cần tăng cường năng lực và phát triển hệ thống như kiện toàn các cơ sở điều trị HIV/AIDS để tiếp cận được với bảo hiểm y tế, nâng cao năng lực cán bộ y tế trong hệ thống y tế công, tư về chăm sóc và điều trị, thiết lập hệ thống cung ứng thuốc ARV và các sinh phẩm xét nghiệm liên tục, đảm bảo chất lượng và giá thành hợp lý.

Việc thiếu nguồn kinh phí sẽ khiến công tác phòng chống HIV/AIDS tại nước ta gặp khó khăn và trở ngại trong việc điều trị ARV, Methadone, thanh toán bảo hiểm y tế. Hiện nay, vấn đề đầu tư bền vững vẫn là một thách thức lớn. Nếu kinh phí quốc gia không tăng lên để lấp bù khoảng trống thì những thành tựu đạt được trước đây sẽ khó có thể duy trì.

Thu Phương