'Thừa kế chiến tranh' vì hòa bình và hòa giải

Cùng với Quế Mai, hai nhà thơ có tác phẩm được chọn là Nguyễn Quang Thiều và Ngô Tự Lập. Đang làm việc tại Bỉ, Nguyễn Phan Quế Mai có cuộc trao đổi với Thể thao & Văn hóa (TTXVN).

Chị cho biết:

Inheriting the War được tập hợp và biên soạn bởi Laren Mclung, một nhà thơ Mỹ. Cô đang giảng dạy ở Khoa Viết văn tại Trường Đại học New York. Cha của Laren là cựu binh Mỹ, từng tham chiến tại Việt Nam.

Từ phải qua trái: Nguyễn Phan Quế Mai, Laren McClung và Teresa Mei Chuc

Tháng 3/2015, tôi sang New York. Đến dự buổi đọc thơ của tôi, Laren kể chiến tranh đã "cướp đi" người cha của cô. Từ Việt Nam trở về nhà, ông đã trở thành một người khác hẳn. Nói cách khác, là con một cựu binh, nhà thơ Laren Mclung đã phải thừa kết những vết thương tâm lý sau chiến tranh của cha.

Theo tôi biết, rất nhiều cựu binh Mỹ đã tự tử khi trở về từ Việt Nam. Nhiều người hiện nay vẫn còn chấn thương tâm lý rất nặng và cần tới sự giúp đỡ của các bác sĩ tâm lý. Ở Mỹ, sự chấn thương tâm lý do chiến tranh được công nhận là một căn bệnh.

* Và làm tuyển tập Inheriting the War là một trong những cách để Laren McLung vượt qua căn bệnh được "thừa kế" này?

- Đúng vậy. Laren McLung đã bỏ ra rất nhiều năm trời để đọc các bài viết về hậu quả của chiến tranh. Cô đã vượt qua muôn vàn khó khăn và làm việc miệt mài trong vòng 10 năm trời để tập hợp tuyển tập Inheriting the War với các phẩm thơ và văn xuôi viết về hậu quả chiến tranh Việt Nam của 60 tác giả trên toàn thế giới. Tác giả đó là những nhà văn chuyên nghiệp và con của những cựu binh, thậm chí có những trường hợp độc đáo như Hanh Weigl, con nuôi người Việt của nhà thơ - cựu binh Mỹ Bruce Weigl.

Điều đặc biệt là bản dịch tiếng Anh của các bài thơ Việt Nam được chọn có sự đóng góp của các nhà thơ Mỹ. Cụ thể, tác phẩm của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều do tác giả dịch cùng nhà thơ Martha Collins và nhà thơ Kevin Bowen. Tác phẩm của nhà thơ Ngô Tự Lập do tác giả và nhà thơ Martha Collins chuyển ngữ. Tác phẩm của tôi do tôi và nhà thơ Bruce Weigl cùng dịch.

Bìa cuốn “Inheriting The War” (Thừa kế chiến tranh)

* Vậy, tiêu chí tuyển chọn tác giả, tác phẩm cho tuyển tập này là gì, thưa chị?

- Khi Laren McLung viết thư xin phép được sử dụng các tác phẩm của tôi, nói rằng tuyển tập bao gồm các tác phẩm từ tất cả các bên của cuộc chiến và chú trọng đến việc chiến tranh ảnh hưởng như thế nào với thế hệ tiếp theo. Nhiều tác phẩm trong tuyển tập bao gồm những bài viết về chất độc da cam và chấn thương tâm lý sau chiến tranh. Nhà thơ Laren McLung nhấn mạnh mục đích của tuyển tập không phải để chính trị hóa chiến tranh, mà là soi sáng những hậu quả chiến tranh để lại để chứng minh rằng chiến tranh không dừng lại ở chiến trường.

Các tác phẩm được chọn bao gồm cả thơ và văn xuôi. Tôi có 3 bài thơ được chọn gồm Quảng Trị, Mẹ tôi, và Cô bé thuyền nhân. Vì bản tiếng Anh ba bài thơ này đã được nhà xuất bản BOA Editions (New York) mua bản quyền và in trong quyển sách The Secret of Hoa Sen, nên cô ấy phải liên hệ với nhà xuất bản BOA và trả tiền bản quyền theo yêu cầu.

Nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai: Viết chuyện 'cổ tích' và những chuyến rong chơi

Nguyễn Phan Quế Mai được biết đến qua bài thơ 'Tổ quốc gọi tên mình' do Đinh Trung Cẩn phổ nhạc tạo dư luận khá tốt. Bài thơ này từng có một người nhận là của mình nhưng Nguyễn Phan Quế Mai đã bác bỏ tất cả.

*Chị có nghĩ tới việc dịch lại tuyển tập Inheriting the War và phát hành tại Việt Nam trong tương lai không?

- Tuyển tập này ra đời với ước muốn giảm thiểu nỗi đau chiến tranh, vì thế sẽ rất ý nghĩa khi nó được dịch ra tiếng Việt và phát hành ở Việt Nam. Tuy nhiên có được phép dịch hay không còn phải có ý kiến của các tác giả, người biên tập và nhà xuất bản. Tôi hy vọng một ngày nào đó một nhóm các dịch giả có thể chung tay hợp tác cho tuyển tập này, và tôi sẵn lòng tham gia cùng với họ.

* Xin cám ơn chị về cuộc trò chuyện này.

Inheriting the War s dày 400 trang, do W.W. Norton, một nhà xuất bản có uy tín tại Mỹ, ấn hành. Sách sẽ được phát hành vào ngày 28/11/2017. Nhà thơ Yusef Komunyakaa, người đã đoạt giải thưởng Putlizer và cũng là một cựu binh Mỹ tại Việt Nam, là người viết lời giới thiệu cho toàn bộ tuyển tập.

Hà My (thực hiện)
Thể thao & Văn hóa