Tia sáng cuối đường hầm trong cuộc chiến Ukraine

Giao tranh giữa các lực lượng tại Ukraine

Các nhà lãnh đạo của cái gọi là nước Cộng hòa Nhân dân Donetsk và nước Cộng hòa Nhân dân Luhansk ly khai tuyên bố sẽ thực thi một lệnh ngừng bắn đơn phương vào giữa đêm 15-9, đồng thời hối thúc các lực lượng ở Ukraine tuân thủ lệnh ngừng bắn này. Đây là lần đầu tiên quân ly khai đề xướng lệnh ngừng bắn cho cuộc xung đột đã kéo dài suốt mấy năm qua tại Ukraine. Dù chỉ là bước đi mang tính thăm dò đầu tiên trong tiến trình khôi phục hòa bình tại Ukraine, song đây rõ ràng là một tiến bộ đối với cả Mỹ và Nga.

Moscow và Washington đã đạt được điểm đồng thuận quan trọng trong các cuộc đàm phán về Syria và Ukraine, hai trong số những lĩnh vực gây bất đồng nhất giữa hai nước. Trong bối cảnh chỉ còn 4 tháng nữa là Tổng thống Barack Obama rời nhiệm sở, dù lệnh ngừng bắn ở Syria mới chỉ bắt đầu và Ukraine vẫn chưa bắt đầu lệnh ngừng bắn tương tự, song đây là bằng chứng về nỗ lực ngoại giao cụ thể giữa Moscow và Washington nhằm sớm đạt được một sự nhất trí nào đó. Bởi lẽ cả hai bên đều mong muốn được lợi từ việc đạt được tiến triển thực sự cho hai cuộc xung đột này trước khi ông Obama rời nhiệm sở. Trong mấy tháng còn lại ở Nhà Trắng, Tổng thống Obama cần để lại di sản. Trong khi đó, Nga lại muốn thương lượng với một đối tác quen thuộc hơn là phải đàm phán với một người hoàn toàn mới lên nắm quyền ở Washington.

Tuy nhiên, không có gì đảm bảo là Nga và Mỹ sẽ đạt được bước khai thông cho hai vấn đề nêu trên, hoặc thậm chí chỉ một trong hai. Nhiều yếu tố chắc chắn sẽ làm phức tạp kế hoạch của hai nước nhằm chấm dứt tình trạng giao tranh hàng ngày tại Syria và Ukraine như vấn đề an ninh hay những trở ngại chính trị ngăn cản các bên đạt được một hiệp định hòa bình.

Thực tế, khi các lệnh ngừng bắn trước đó sụp đổ và giao tranh lại bùng phát tại miền Đông Ukraine, vũ khí hạng nặng vẫn được triển khai ra chiến tuyến. Trong khi đó, hiện Nga và Ukraine vẫn bế tắc xung quanh vấn đề quy chế cho các vùng lãnh thổ ly khai. Moscow và lực lượng ly khai kiên quyết yêu cầu Kiev phải trao quyền tự trị lớn hơn cho Donbas nhằm chấm dứt giao tranh, trong khi Ukraine từ chối đưa ra bất kỳ nhượng bộ chính trị nào chừng nào mà các điều khoản về an ninh trong thỏa thuận Minsk chưa được thực thi. Kiev khẳng định họ không công nhận kết quả bất kỳ cuộc bầu cử nào tại các vùng ly khai nếu như các nhà quan sát của Ukraine và Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu không có mặt giám sát tiến trình bỏ phiếu. Tuy nhiên, ban chỉ huy quân ly khai thông báo họ sẽ tổ chức bầu cử sơ bộ vào đầu tháng 10 mà không cần sự chấp thuận của Kiev.

Trong bối cảnh còn nhiều bất đồng giữa hai bên xung đột ở Ukraine chưa được giải quyết, khó có thể hình dung rằng sẽ đạt được một thỏa thuận có tính khai thông trong vài tháng tới, bất luận Washington và Moscow có những dự định gì. Trên thực tế, tuyên bố về lệnh ngừng bắn có lẽ chỉ là một nỗ lực của Moscow và lực lượng nổi dậy nhằm bày tỏ thái độ hợp tác để sau đó có thể đổ tội cho Ukraine nếu như lệnh ngừng bắn sụp đổ. Nga có thể lợi dụng điều này để làm suy yếu sự ủng hộ của phương Tây dành cho Kiev, nhất là trong bối cảnh cuộc bỏ phiếu sắp tới của Liên minh châu Âu (EU) về tương lai các lệnh trừng phạt Nga, dự kiến vào đầu năm 2017, đang tới gần.

Mặc dù hai nước gần như chắc chắn sẽ không thể đạt được giải pháp hòa bình toàn diện cho Syria hay Ukraine, song Mỹ và Nga đang cố gắng tận dụng hết những ngày ít ỏi còn lại của chính quyền Obama. Đây hoàn toàn không phải là những nỗ lực tuyệt vọng bởi lệnh ngừng bắn này là bước đi cần thiết để tiến tới chấm dứt xung đột ở Ukraine.