Tín dụng ưu đãi giúp hộ đồng bào dân tộc thiểu số phát triển kinh tế

Tính đến hết năm 2016, NHCSXH quản lý 18 chương trình tín dụng chính sách và một số dự án, với tổng dư nợ đạt 157.300 tỷ đồng; hơn 8,4 triệu khách hàng đang còn dư nợ. Trong đó, khách hàng là hộ đồng bào dân tộc thiểu số được thụ hưởng hầu hết các chương trình tín dụng tại NHCSXH. Cụ thể: Hơn 1,4 triệu khách hàng là hộ đồng bào dân tộc thiểu số đang còn dư nợ, với tổng dư nợ là 37.136 tỷ đồng (chiếm 24%/tổng dư nợ tại NHCSXH đang thực hiện), dư nợ bình quân đạt hơn 25 triệu đồng/hộ.

Đặc biệt, trong 18 chương trình tín dụng chính sách có ba chương trình tín dụng dành riêng cho hộ dân tộc thiểu số, đó là: Chương trình cho vay vốn phát triển sản xuất đối với hộ dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn giai đoạn 2012-2015 theo Quyết định số 54/2012/QĐ-TTg ngày 4-12-2012 của Thủ tướng Chính phủ (thay thế cho Quyết định số 32/2007/QĐ-TTg); Chương trình hỗ trợ giải quyết đất ở và giải quyết việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, đời sống khó khăn vùng đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2013-2015 theo Quyết định 29/2013/QĐ-TTg ngày 20-5-2013 của Thủ tướng Chính phủ (thay thế cho Quyết định số 74/2008/QĐ-TTg) ; Chương trình hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo và hộ nghèo ở xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn theo Quyết định số 755/QĐ-TTg ngày 20-5-2013 của Thủ tướng Chính phủ (thay thế cho Quyết định số 1592/QĐ-TTg). Tổng dư nợ của ba chương trình này là 2.177 tỷ đồng, với 225.496 khách hàng vay vốn. Đến hết năm 2016, ba chương trình tín dụng này hết hiệu lực thi hành và sẽ được NHCSXH quản lý, theo dõi theo quy định.

Trong thời gian tới, Quyết định số 2085/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ sẽ được triển khai thực hiện để hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số tạo quỹ đất sản xuất hoặc chuyển đổi ngành nghề giai đoạn 2017 - 2020. Ngoài ra, còn có chương trình cho vay theo Nghị định số 75/2015/NĐ-CP ngày 9-9-2015 của Chính phủ về cơ chế, chính sách bảo vệ và phát triển rừng, gắn với chính sách giảm nghèo nhanh, bền vững và hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2020. Chương trình này mới được Chính phủ giao vốn và NHCSXH đã khẩn trương phân bổ về các địa phương để triển khai cho vay theo quy định. Đến nay, tổng dư nợ của chương trình này là 7,9 tỷ đồng, với 213 hộ gia đình vay vốn.

Có kinh nghiệm hơn 10 năm là Tổ trưởng Tổ tiết kiệm và vay vốn, giờ đây chị Lý Thị Nam ở thôn Mường Gum, xã Mường Gum, huyện Bát Xát (Lào Cai) đang quản lý 50 hộ với dư nợ hơn 1,3 tỷ đồng. “Đồng vốn tín dụng chuyển tải qua NHCSXH thời gian qua đều mang ý nghĩa thiết thực góp phần vào thực hiện giảm nghèo tại địa phương. Nhờ có các chính sách tín dụng ưu đãi bà con mới tiếp cận được vốn để phát triển kinh tế, bên cạnh đó, người đồng bào bước đầu đã thay đổi nhận thức về sản xuất hàng hóa theo kinh tế thị trường và đã có hộ vươn lên thoát nghèo trên vùng đất khó khăn này”- Chị Nam nhấn mạnh.

Bằng cách thức, thủ tục vay vốn đơn giản và mạng lưới hoạt động của tín dụng chính sách được“phủ” đến từng thôn, bản thông qua gần 190.000 Tổ tiết kiệm và vay vốn và 11.000 Điểm giao dịch xã của NHCSXH kết hợp với hướng dẫn sử dụng vốn vay phù hợp với khả năng và điều kiện của hộ vay, tín dụng chính sách đã thay đổi cuộc sống của đa số đồng bào, góp phần tích cực trong việc thực hiện mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, góp phần hoàn thành mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo cả nước giai đoạn 2011 - 2016 đã từ 11,76% xuống còn 8,38%.

Có thể nói, hành trình dẫn vốn đến đồng bào dân tộc thiểu số đã làm thay đổi nhận thức để giúp đồng bào dân tộc thiểu số tự tin, tăng dần vị thế trong xã hội; nâng cao trình độ quản lý sản xuất kinh doanh cũng như trình độ quản lý vốn để dần vươn lên thoát nghèo, ổn định cuộc sống. Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn những khó khăn trong quá trình triển khai. Đơn cử như việc bố trí nguồn vốn chưa kịp thời để bảo đảm chủ động thực hiện các chương trình tín dụng theo kế hoạch được duyệt. Chính sách tín dụng đối với đồng bào dân tộc thiểu số chưa có chính sách đột phá về thời hạn cho vay (thời hạn cho vay ngắn, chỉ tối đa là năm năm), mức cho vay (chỉ nâng từ 5 triệu lên 8 triệu đồng/hộ hoặc nâng từ 10 triệu lên 15 triệu đồng/hộ); bên cạnh đó, chưa có cơ chế cho kéo dài thời gian trả nợ đối với hộ vay vốn đã được gia hạn nợ hết thời gian tối đa theo quy định nhưng vẫn chưa thoát nghèo, dẫn đến khó khăn để thoát nghèo và thoát nghèo bền vững. Hiệu quả phối hợp giữa các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ của các tổ chức Nhà nước, các đơn vị sự nghiệp, các doanh nghiệp và các tổ chức chính trị - xã hội với hoạt động tín dụng chính sách của NHCSXH chưa cao, dẫn đến hiệu quả sử dụng vốn vay của một bộ phận người vay là chưa cao, khó khăn trong việc thoát nghèo bền vững. Ngoài ra, còn một bộ phận hộ đồng bào dân tộc thiểu số sử dụng vốn vay chưa hiệu quả hoặc có tư tưởng ỷ lại, trông chờ làm ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng của NHCSXH. Một hộ đồng bào vay vốn đi xuất khẩu lao động chưa đáp ứng được yêu cầu làm việc, ý thức chấp hành kỷ luật còn thấp, tác phong công nghiệp kém, bỏ về nước trước hạn, vi phạm hợp đồng lao động hoặc một số doanh nghiệp dịch vụ chiếm dụng vốn của người lao động...

Vì vậy, để tín dụng chính sách tiếp tục tiếp sức đối với đồng bào dân tộc, nhiều ý kiến cho rằng, trong thời gian tới, các chính sách cần mang tính đột phá về tăng mức vay; tăng thời hạn cho vay; nguồn vốn tập trung vào một số ngành nghề trọng yếu để hộ dân có định hướng làm ăn, tạo sinh kế trong tương lai. Bên cạnh đó, cũng cần phải đẩy mạnh việc chuyển giao khoa học, kỹ thuật, có định hướng, thị trường tiêu thụ sản phẩm,... để giúp hộ dân tạo năng suất, chất lượng sản phẩm (thực sự là sản xuất hàng hóa). Đồng thời, cần có chính sách tín dụng đặc thù cho vùng, địa phương để ưu tiên, khuyến khích đồng bào định canh, định cư tại chỗ, vừa giúp cho việc phát triển kinh tế bền vững và vừa giữ gìn bản sắc dân tộc...