Tranh luận về khái niệm 'dịch vụ tài chính phái sinh' tại Dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng
Dịch vụ tài chính phái sinh là một trong những đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng được quy định tại Dự thảo Luật Thuế Giá trị gia tăng (sửa đổi). Tuy nhiên, các chuyên gia và cơ quan thẩm tra pháp luật đánh giá khái niệm 'dịch vụ tài chính phái sinh' và liệt kê chi tiết tên các sản phẩm, hợp đồng như Dự thảo Luật chưa bảo đảm tính minh bạch, thống nhất trong hệ thống pháp luật…
Dự thảo Luật Thuế Giá trị gia tăng (sửa đổi) đang được xin ý kiến góp ý rộng rãi.
Ủy ban Pháp luật của Quốc hội vừa có báo cáo số 2805/BC-UBPL15 về thẩm tra dự án Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi). Theo đó, quy định tại Điểm g Khoản 9 quy định về dịch vụ tài chính phái sinh thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng bao gồm: "hoán đổi lãi suất; hợp đồng kỳ hạn; hợp đồng tương lai; quyền chọn, mua bán ngoại tệ; dịch vụ tài chính phái sinh khác theo quy định của pháp luật” chưa bảo đảm tính minh bạch, rõ ràng và có thể gây ra cách hiểu không thống nhất trong áp dụng chính sách thuế giá trị gia tăng. Bởi lẽ, ngoài lĩnh vực ngân hàng, các sản phẩm, giao dịch, công cụ phái sinh còn hiện diện trong lĩnh vực chứng khoán, thương mại.
CHƯA THỐNG NHẤT VỚI CÁC LUẬT CHUYÊN NGÀNH
Theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty luật SB Law, một trong những mục đích sửa đổi, bổ sung của dự án Luật thuế Giá trị gia tăng lần này là đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và tương thích với các pháp luật liên quan. Tuy nhiên, bản thân những nhóm đối tượng được nêu tại Điểm g, Khoản 9, Điều 5 của Dự thảo như hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hoán đổi lãi suất… không được pháp luật liên quan quy định với tên gọi chung là “dịch vụ tài chính phái sinh”.
Thứ nhất, pháp luật ngân hàng quy định “sản phẩm phái sinh lãi suất”, “sản phẩm phái sinh giá cả hàng hóa” thuộc nhóm “sản phẩm phái sinh”, là các công cụ tài chính được định giá theo biến động dự kiến về giá trị của một tài sản tài chính gốc (lãi suất, ngoại hối, tiền tệ hoặc tài sản tài chính khác).
Thứ hai, pháp luật chứng khoán quy định các hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn thuộc nhóm “chứng khoán phái sinh” và là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng…, có giá trị được xác định trên tài sản cơ sở (chứng khoán, chỉ số chứng khoán hoặc tài sản khác).
Thứ ba, pháp luật thương mại quy định các hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng quyền chọn là đối tượng trong hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở Giao dịch hàng hóa, với bản chất là giao dịch phái sinh nhằm phòng ngừa rủi ro biến động về giá của hàng hóa.
Luật sư Nguyễn Thanh Hà.
“Cần thống nhất và quy định chi tiết, chính xác hơn về dịch vụ tài chính phái sinh trong Dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) để không phát sinh hiện tượng chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản luật, gây khó khăn trong việc áp dụng pháp luật của người dân và các cơ quan Nhà nước. Việc quy định như Dự thảo hiện nay không bao quát hết các sản phẩm, dịch vụ trong các luật chuyên ngành, chưa đảm bảo tính phổ quát của văn bản với hình thức là luật”.
Các sản phẩm, hợp đồng, giao dịch nêu trên hiện đã và đang diễn ra phổ biến trên thị trường, tuân thủ các quy định của Luật và các văn bản dưới Luật thuộc lĩnh vực chuyên ngành.
Theo Ủy ban Pháp luật, thực tế, một số văn bản của Bộ Tài chính cũng đã nêu rõ giao dịch hợp đồng quyền chọn hàng hóa qua Sở Giao dịch hàng hóa cũng thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng. Trong khi đó, nếu quy định như dự thảo Luật hiện tại, có thể hiểu rằng, chỉ có “quyền chọn mua, bán ngoại tệ” thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng. Vì vậy, Ủy ban Pháp luật đề nghị Bộ Tài chính rà soát để bảo đảm tính minh bạch, thống nhất trong hệ thống pháp luật.
CẦN ĐẢM BẢO TÍNH BAO QUÁT CỦA CÁC CHÍNH SÁCH THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG
Theo các chuyên gia, việc điều chỉnh Điểm g Khoản 9 Điều 5 Dự thảo Luật là cần thiết để (1) đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam; (2) luật hóa tối đa và bao quát những sản phẩm,hợp đồng,giao dịch phái sinh đang diễn ra trong thực tiễn thị trường, đã được quy định trong các pháp luật chuyên ngành liên quan; (3) đáp ứng quan điểm, mục tiêu, yêu cầu sửa đổi luật là thu hẹp đối tượng chịu thuế nhưng khắc phục khó khăn, vướng mắc của luật hiện hành, hoàn thiện các quy định; (4) đảm bảo tính bao quát trong trung hạn của các chính sách thuế giá trị gia tăng.
“Khi các quy định về đối tượng điều chỉnh trong hệ thống pháp luật được thống nhất sẽ tạo nên sự chặt chẽ, logic, khoa học, tránh tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo giữa các văn bản pháp luật khác nhau, gây mâu thuẫn về quyền lợi và nghĩa vụ của đối tượng được điều chỉnh cũng như gây hạn chế trong việc thu thuế. Việc thống nhất đối tượng điều chỉnh giúp cho cơ quan thuế thực thi pháp luật dễ dàng xác định phạm vi áp dụng của pháp luật, từ đó thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình. Tính thống nhất cũng đảm bảo khi luật đi vào đời sống, không gây ra những phản ứng của những đối tượng chịu tác động”, Luật sư Nguyễn Thanh Hà nói.
Ngoài ra, Hội Tư vấn thuế Việt Nam cũng đề nghị sửa đổi điểm g khoản 9 Điều 5 Dự thảo thành “Hoạt động hoặc sản phẩm phái sinh bao gồm: giao dịch hợp đồng kỳ hạn; hợp đồng tương lai; hợp đồng quyền chọn; hoán đổi; dịch vụ phái sinh khác theo quy định của pháp luật”.
Luật sư Nguyễn Thanh Hà nói: “Để bảo đảm thống nhất về thuật ngữ, tránh phát sinh vướng mắc khi áp dụng, cơ quan soạn thảo nên sửa đổi Điểm g Khoản 9 Điều 5 theo hướng bao gồm toàn bộ các dịch vụ phái sinh nói chung đã được quy định trước đó trong các luật chuyên ngành để đảm bảo tính logic xuyên suốt toàn bộ hệ thống pháp luật về thuế, phù hợp giữa luật thuế và các luật chuyên ngành”.
Theo các chuyên gia, việc điều chỉnh điểm g Khoản 9 Điều 5 Dự thảo theo hướng đề xuất không nhằm mở rộng phạm vi hay bổ sung đối tượng chịu thuế mà nhằm đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các pháp luật liên quan; đồng thời luật hóa những vấn đề đã rõ, đã được thực tế kiểm nghiệm, rà soát.
