Trở lại chiến trường xưa

1. Đã hai mươi lăm năm rồi, mà trong tôi cứ bồi hồi dâng lên nỗi nhớ thân quen, ngập ngừng theo bóng dáng đồng đội còn in dấu đâu đây, trên từng cành cây, thớ đất dọc suốt con đường bụi đỏ, nắng như lửa đốt da người... Mùa khô 1978 – 1979, những chàng lính trẻ chúng tôi nhiều lần qua Đồn 23, vượt ngầm là đối diện với rừng cây bạt ngàn trên đất bạn. Lính mới, lần đầu bước qua biên giới, mặc dù chưa thấy bọn Pôn Pốt nhưng khi màn đêm phủ xuống, đom đóm lập lòe, thỉnh thoảng xẹt ngang xẹt chéo thì ai nấy cứ lăm lăm họng súng AK chĩa về phía trước và mắt mở trừng trừng như xoáy vào đêm đen đặc quánh... Những năm đó cho đến năm 1989, nhiều đồng đội của tôi đã vĩnh viễn nằm lại trên mảnh đất này, có người tới tận bây giờ vẫn chưa thể về với đất mẹ yêu thương… Chiếc xe cứ liên tục chồm lên, nghiêng phải nghiêng trái trên những lối đi đầy ổ gà ổ voi lồi lõm và bụi mù, có lúc cái gạt nước làm chức năng gạt bụi như muốn đứng lại vì quá tải. Mùa khô, rừng khộp đang rụng lá, trời nắng như đổ lửa, nhiệt độ trên xe chỉ 43°C. Qua khỏi cầu Sêrêpôk, chúng tôi tạm dừng để nghỉ. Dòng sông mùa này xăm xắp nước và lổn nhổn đá, trẻ em, phụ nữ đang tắm giặt và nô đùa vui vẻ. Cũng từ nhánh sông này năm xưa, một buổi trưa khi anh em chúng tôi đang tắm, anh Lâm, Chính trị viên Tiểu đoàn cùng đơn vị đi chiến dịch ngang qua, chúng tôi chào hỏi nhau và tôi chúc anh gặp nhiều may mắn, thắng lợi. Đến chiều điện báo về, anh Lâm đã hy sinh. Vì trung đoàn lúc ấy tập trung quân cho chiến dịch truy quét, chỉ còn một ít ở lại giữ doanh trại và làm chuyên môn nên tôi được điều đi làm công tác tử sĩ. Tôi còn nhớ trên người anh rất nhiều lỗ đạn đâm xuyên qua. Liệm anh xong, tôi viết tên anh trên tấm bia bằng tôn và đơn vị đưa anh về nghĩa trang Đức Cơ… 2. Đến thăm một tổ của Đội K52 (Đội tìm kiếm hài cốt liệt sĩ thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Gia Lai) hiện đóng quân bên dòng sông Tônlêkông, tôi đã gặp được một người năm nay gần 60 tuổi, nói tiếng Việt rất sõi, đó là Thiếu tá Uốt Sương - Trưởng phòng Chống khủng bố thuộc Công an tỉnh Stung Treng. Ông hồi tưởng lại thời gian tham gia chiến đấu gian khổ cùng chiến hào với bộ đội VN và nói: ‘Tôi sinh ra ở một làng huyện Pu Sát, lớn lên đến Stung Treng sinh sống. Nhiều năm liền, gia đình tôi mang lương thực, thực phẩm tiếp tế cho bộ đội VN. Giai đoạn đánh Pôn Pốt, bản thân tôi là người dẫn đường cho bộ đội nên tình cảm của gia đình tôi đối với các anh bộ đội thắm thiết vô cùng”. K52 còn 2 tổ nữa đứng chân tại Rattanakiri và Prết Vihia. Hành trình tìm hài cốt đồng đội ngày càng khó khăn gian khổ hơn. Một hạ sĩ quan trẻ tuổi vừa mới hành quân về đêm qua, khuôn mặt cháy đen vì nắng, vẫn còn ngái ngủ, kể với tôi: “Chúng em đã đi vào rừng sâu, rất xa, đường đi khó khăn vất vả lắm, mà vẫn chưa tìm thấy được bộ hài cốt nào nữa. Bà con ở đây rất thương và muốn giúp tụi em nhưng vì họ cũng không biết nơi nào còn mộ liệt sĩ bộ đội VN. Có lẽ tụi em lại phải chờ mùa khô năm sau thôi”. Những chiến sĩ mang biệt số K52 đã sống và làm việc hết sức mình trong điều kiện gian khổ và thiếu thốn, vì đạo lý và tình nghĩa đối với đồng đội. Nhìn họ chai sạm vì nắng gió, tôi nhớ lại hình ảnh đồng đội ngày nào, là những chiến sĩ mới từ Phú Khánh sang đây năm 1980 – 1981, họ cũng trẻ măng và nhiệt tình như thế, có người từng ngất xỉu trên đường hành quân chiến dịch vì mùa khô suối cạn nước. Chuyện người lính hành quân ở chiến trường năm xưa và chuyện người lính ngày nay đi tìm hài cốt đồng đội, cùng nỗi vất vả, gian khổ và cùng chung một ý chí: nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng. Chúng tôi có mặt đông đủ tại nghĩa trang Đức Cơ để dự lễ truy điệu 164 hài cốt liệt sĩ bộ đội VN hồi hương. Những con số làm đau nhói tâm can. Đến giờ phút này, qua 9 đợt của 8 mùa khô, mới có 833 bộ hài cốt quân tình nguyện được đưa về nghĩa trang Đức Cơ so với hàng ngàn đồng đội khác chưa được phát hiện, quy tập… Trong 5 năm thực hiện Hiệp định ký kết giữa hai nước về tìm kiếm hài cốt liệt sĩ, nghĩa cử cao đẹp của nhân dân và chính quyền 3 tỉnh Rattana Kiri, Stung Treng, Prết Vihia - là tạo mọi điều kiện thuận lợi cho bộ đội tỉnh Gia Lai cùng hợp tác tìm kiếm, quy tập hàng trăm hài cốt bộ đội tình nguyện VN về nước… Một mùa mưa lũ lại về, những người lính trẻ K52 chờ đợi mùa khô đến, để tiếp tục đi tìm đồng đội dọc theo những ngôi làng, những cánh rừng từ dòng Sêrêpôk đến Tônlêkông và lại lên đỉnh Prêt Vihia xa lắc… LÊ BÁ TUẾ