Trung - Nga: 'Tình bạn' có thể làm rung chuyển thế giới

Hợp tác kinh tế bùng nổ

Theo hải quan Trung Quốc, thương mại song phương giữa Nga và Trung Quốc đạt 240 tỷ USD vào năm ngoái, tăng 26% so với một năm trước đó khi Trung Quốc tăng cường vận chuyển hàng hóa, từ ô tô, máy móc công nghiệp đến điện thoại thông minh và mua hàng tỷ USD năng lượng của Nga.

Không chỉ Nga, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới tuyên bố là đối tác thương mại lớn nhất của 120 quốc gia và hợp tác kinh doanh với hầu hết các quốc gia bất kể quan điểm chính trị của họ. Điều này mang lại cho Trung Quốc vai trò ngày càng tăng như một nhà hỗ trợ kinh tế cho nhiều nước, bao gồm cả những quốc gia đối kháng với phương Tây do Mỹ dẫn đầu như Nga, Belarus, Iran, Triều Tiên và Venezuela.

Tổng thống Nga Vladimir Putin dự kiến gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh vào ngày 16-17/5.

Ông Philipp Ivanov, một thành viên cấp cao tại Viện Chính sách Xã hội châu Á, cho rằng Bắc Kinh thấy trước một cuộc cạnh tranh và đối đầu lâu dài với phương Tây, và để bù đắp điều đó, Trung Quốc đang đầu tư vào quan hệ kinh tế với các nước ngoài phương Tây trên thế giới.

Một nhân viên của một công ty triển lãm thương mại cho biết bà đã dẫn đầu một số phái đoàn của các nhà sản xuất Trung Quốc đến Nga, nhiều người trong số họ mong muốn đa dạng hóa hoạt động thương mại khỏi thị trường phương Tây sau đại dịch và cuộc chiến thương mại với Mỹ. Chính phủ cả hai bên đều ủng hộ sự bùng nổ này.

Người này cho hay: “Hải quan Nga trước đây không đặc biệt thân thiện với Trung Quốc nhưng sau những cuộc khủng hoảng này, sự tương tác giữa hai bên trở nên gần gũi hơn”.

Theo ông Ivanov, mối quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và Nga đã phát triển kể từ năm 2014, khi Nga sáp nhập Crimea và hứng chịu các lệnh trừng phạt đầu tiên của phương Tây, và ông Tập bắt đầu theo đuổi chính sách đối ngoại quyết đoán hơn.

Nhưng sau khi chiến sự Ukraine bùng nổ trong năm 2022, tốc độ đã tăng tốc. Ông Ivanov cho biết các nước khác cũng đang hỗ trợ nền kinh tế Nga như Ấn Độ mua dầu của Nga, UAE hỗ trợ các giao dịch tài chính, còn Kazakhstan, Belarus và Thổ Nhĩ Kỳ là trung tâm cho hoạt động nhập khẩu song song của Nga.

Nhưng Trung Quốc là nước quan trọng nhất, không chỉ cho đến gần đây mới tăng cường xuất khẩu sang nước láng giềng mà còn là khách hàng "ruột" mua dầu của Nga. Nga năm ngoái đã vượt qua Arab Saudi để trở thành nhà cung cấp dầu lớn nhất cho Trung Quốc .

Theo phân tích của FT về dữ liệu thương mại của Nga, vào năm 2023, 60% lượng hàng hóa công dụng cao được nhập khẩu vào Nga là từ Trung Quốc. Trong đó, thiết bị viễn thông, bao gồm cả điện thoại thông minh, chiếm thị phần lớn nhất trong dòng vốn 26 tỷ USD này với giá trị 3,9 tỷ USD, máy tính ở vị trí thứ hai với 2,3 tỷ USD. Nga cũng mua 2 tỷ USD bộ vi xử lý và 1,7 tỷ USD thiết bị phòng thí nghiệm từ Trung Quốc.

Tuy nhiên, xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga đã giảm gần 16% so với một năm trước đó vào tháng 3 và 13,5% trong tháng 4.

“Trung Quốc cho rằng mối quan hệ của họ với Mỹ sẽ xấu đi dù ông Joe Biden hay ông Donald Trump đắc cử vị trí trí Tổng thống Mỹ”, ông Alexander Gabuev, giám đốc Trung tâm Á-Âu Carnegie Russia ở Berlin, nhận định.

“Chỉ có lợi ích là vĩnh viễn”

Một nhân viên của Epinduo, một nhà nhập khẩu hàng hóa Nga của Trung Quốc như bánh kẹo và rượu mạnh trong Khu Thương mại Tự do, cho biết: “Chiến sự Ukraine khiến nhiều người Trung Quốc cảm thấy thân thiết hơn với người Nga, vì cả hai nước đều bị phương Tây trừng phạt nặng nề”.

“Mỹ càng gây áp lực lên cả Nga và Trung Quốc thì mối quan hệ của họ càng có giá trị trong việc giảm thiểu áp lực của phương Tây và chứng minh cho phần còn lại của thế giới, ít nhất là đối với Nga, rằng họ không bị cô lập”, ông Kendall-Taylor nói.

Tuy nhiên, bà Hanna Notte, giám đốc Chương trình Không phổ biến vũ khí hạt nhân Á-Âu tại Trung tâm Nghiên cứu Không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin, cho rằng tham vọng của Nga có thể đi ngược lại kế hoạch của chính Trung Quốc nhằm tận dụng sức mạnh kinh tế của nước này để gây ảnh hưởng toàn cầu.

Một số chuyên gia thì nhận định rằng về lâu dài, Trung Quốc có thể mất đi một phần lợi ích trong quan hệ với Nga sau khi nước này đạt được khả năng tự chủ về mặt chiến lược, buộc Nga phải đa dạng hóa quan hệ với các nước khác ở “phía nam bán cầu” và bình thường hóa quan hệ với phương Tây ở mức độ nào đó.

Bà Maria Repnikova, phó giáo sư về truyền thông toàn cầu tại Đại học bang Georgia và là chuyên gia về quan hệ Trung-Nga, cho biết Trung Quốc hầu như “không chọn đối tác thương mại dựa trên hệ thống chính trị". Nước này không đặt ra nhiều điều kiện tiên quyết như phương Tây, điều này cho phép Trung Quốc giao tiếp với hầu hết các quốc gia nhưng có khả năng hạn chế ảnh hưởng chính trị thực sự của nước này ra ngoài châu Á.

Tại Cát Lâm, một trong ba tỉnh biên giới phía đông bắc của Trung Quốc, thương mại với Nga đã tăng gần 72% vào năm ngoái, tuy nhiên người dân địa phương cho hay sự tăng trưởng trong thương mại có thể thay đổi bất cứ lúc nào nếu quan hệ song phương đột nhiên trở nên xấu đi vì bất kỳ lý do gì.

“Không có thứ gọi là tình bạn vĩnh cửu giữa các quốc gia. Chỉ có lợi ích cá nhân là vĩnh viễn”, một người đàn ông sống tại Cát Lâm trích dẫn một câu nói được sử dụng ở cả Trung Quốc và phương Tây.

Vy Ba