Từ những con đường ở Cốc Cuổi, Lũng Lừa...

Con đường bê-tông do bà con tự làm dẫn lên thôn Cốc Cuổi (xã Đa Thông, huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng)

NDĐT- Chỉ xuống con đường bê tông men theo triền núi, chị Bùi Thị Hồng, Phó Chủ tịch xã Đa Thông, huyện Thông Nông, Cao Bằng cho biết, con đường đó do bà con trong thôn trực tiếp làm từ sáng kiến của chính họ. Cùng với con đường này, bà con cũng đã làm được nhà văn hóa, nơi mọi người tụ họp để sinh hoạt chung. Các dự án hỗ trợ cộng đồng đang được triển khai ở Thông Nông đang giúp người dân có được những kỹ năng cơ bản, để vươn lên trong cuộc sống, và nỗ lực thoát nghèo.

Những buổi họp sinh động

Chiều hôm nay, bà con thôn Cốc Cuổi (Xã Đa Thông, huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng) tụ tập nhau để sinh hoạt câu lạc bộ tại nhà văn hóa xã. Buổi họp được bắt đầu có phần náo nhiệt với bầu không khí gần gũi, thoải mái khi tất cả mọi người cùng nhau khởi động bằng trò chơi kết bạn.

Theo tiếng hô: “Kết bạn, kết bạn” của bác Dương Văn Cọ - bí thư chi bộ thôn - cả nhóm gần 20 người trong thôn, cả người già, người trẻ, cả nam, nữ hô theo đầy hào hứng, cùng nhau cười đùa, hát hò vui vẻ.

Nhưng buổi tụ họp của bà con hôm nay không phải chỉ để giải trí, mà công việc chính sẽ là bà con cùng bàn bạc về việc làm một con đường trong thôn. Bác Cọ chia mọi người làm ba nhóm và phân công dõng dạc: Nhóm 1 sẽ lo công việc giải phóng mặt bằng, vận động bà con nhường đất như thế nào…Nhóm 2 lo về kỹ thuật để xây được con đường tốt. Nhóm 3 bàn cách bảo dưỡng, bảo vệ con đường để sử dụng được lâu dài. Dường như mọi người đã quen việc từ trước, ngay sau khi được phân công, ai nấy quay sang nhóm mình, cùng bàn luận, nêu ý kiến.

Chị Bùi Thị Hồng, Phó Chủ tịch xã Đa Thông cho biết sau những buổi họp bàn như vậy, bà con đã nêu lên sáng kiến và tự đóng góp công sức để xây dựng những công trình cộng đồng như con đường bê tông men sườn núi để vào thôn, nhà văn hóa của thôn, gian nhà gạch rộng rãi, chắc chắn, nơi mọi người cùng sinh hoạt chung.

Xóm Cốc Cuổi là nơi sinh sống của người dân tộc Mông và Nùng, trong đó, người Mông chiếm đa số. Từ một thôn rất nghèo, hầu hết bà con không biết chữ, thì nay Cốc Cuổi đã có nhiều đổi thay.

Buổi sinh hoạt câu lạc bộ của bà con thôn Cốc Cuổi

Bác Dương Văn Cọ năm nay 46 tuổi, là Bí thư Chi bộ thôn Cốc Cuổi đồng thời là Trưởng ban chủ nhiệm Câu lạc bộ của thôn cho biết: Khi có dự án, các chuyên gia phát triển cộng đồng đã mở các lớp học xóa mù chữ cho xóm, thành lập câu lạc bộ kết hợp những người mù chữ và người biết một ít để giao lưu, cùng học hỏi, trao đổi cả về kinh nghiệm trồng trọt, chăn nuôi, làm kinh tế. Đến nay, về cơ bản, 54 hộ trong thôn đã thoát mù.

“Các câu lạc bộ được hỗ trợ 9 triệu để chăn nuôi bò, nhóm về giới thì được hỗ trợ 10 triệu đồng để giúp phụ nữ nuôi lợn. Số tiền này được dùng theo cách quay vòng vốn, giúp bà con thôn Cốc Cuổi nuôi bò, nuôi lợn. Dù xóa được đói là chủ yếu còn chưa giảm nghèo được, nhưng cuộc sống bà con đã có nhiều thay đổi” – Bác Cọ nói.

Bác cho biết thêm, trước kia, thôn Cốc Cuổi cũng góp nhau làm nhà văn hóa nhưng sơ sài, không ổn định, do người dân còn thiếu thốn. Sau đó, Trung tâm sáng kiến cộng đồng của huyện đã hỗ trợ vật liệu, còn người dân góp công, tự vận chuyển vật liệu để làm nhà văn hóa. Bà con giờ có nơi sinh hoạt chung, không còn lo mưa gió nữa. “Chúng tôi còn được hỗ trợ xi măng, đá cát, để xây những tuyến đường xuống trung tâm, những tuyến đường thoát hiểm giúp người dân đi lại thuận tiện, học sinh đi học cũng dễ dàng hơn”, bác nói.

Theo lời bác Cọ, đến năm nay, người dân Cốc Cuổi có đường, lại có điện nên đời sống khác trước. Đa số hộ dân có ti-vi, xe máy để đi lại. Bà con cũng biết cách để làm tăng diện tích trồng trọt, thuê máy móc cải tạo ruộng, biết cách vay vốn để làm ăn.

Những buổi họp định kỳ, sinh hoạt theo nhóm như trên cũng diễn ra thường xuyên ở thôn Lũng Lừa. Lũng Lừa có đông dân hơn với 82 hộ, hoàn toàn là người dân tộc Mông. Giống như Cốc Cuổi, cuộc sống của người dân nơi đây còn nghèo, nhưng đến nay, bà con đã thoát mù và tất cả trẻ em đều đi học.

Đường bê-tông dẫn lên Trường Tiểu học Đán Đeng

Anh Dương Văn Thông, Trưởng thôn cho biết: Mô hình câu lạc bộ tại đây hoạt động từ năm 2007, mỗi tháng bà con họp hai lần vào ngày 10 và 20 hằng tháng. Một số anh chị đã được đi tập huấn về tổ chức sinh hoạt cho bà con theo các chủ đề, cùng nhau trao đổi phương pháp chăn nuôi, trồng trọt…Từ năm ngoái đến năm nay, các chủ đề bà con sinh hoạt xoay quanh nội dung về pháp lệnh dân chủ cơ sở, quyền con người, quyền công dân, các nội dung về luật pháp như: bình đẳng giới, hôn nhân gia đình…

“Những nội dung về pháp luật khá khó và dài nên phải có cán bộ tư pháp của xã hỗ trợ thêm. Lúc đầu bà con không đến họp nhưng dần dần mọi người thấy đi họp vừa vui vừa được biết nhiều nên đã đến đầy đủ, còn bàn nhau sôi nổi lắm” - anh Dương Văn Cam, Trưởng ban Chủ nhiệm câu lạc bộ của thôn Lũng Lừa nói. Anh cho biết, qua cuộc họp bà con cũng hiểu được quyền lợi và nói lên nguyện vọng của mình, như trong vấn đề xét hộ nghèo, hay trong buổi họp gần đây nhất bà con bàn về tổ chức ngày hội đại đoàn kết các dân tộc, xem mời ai, tổ chức ra sao, chi tiêu bao nhiêu tiền cho hợp lý…

“Có việc bà con họp bàn đến 7, 8 lần mới thống nhất. Nhưng nhiều sáng kiến qua các cuộc họp này đã được thực hiện như: Xây nhà văn hóa, làm con đường vào thôn, đường thoát hiểm, trồng được khoảnh rừng”, anh Cam cho biết.

Đổi thay rõ rệt

Chị Viên Thị Hoa, người dân tộc Nùng, là thành viên của câu lạc bộ thôn Cốc Cuổi chia sẻ: Chị rất vui mừng vì được tham gia câu lạc bộ, kể cả mù chữ hay biết chữ cũng được tham gia vì người biết và người không biết sẽ chia sẻ giúp đỡ lẫn nhau. Mỗi lần sinh hoạt câu lạc bộ đều lồng ghép các nội dung như kế hoạch hóa gia đình, nuôi dạy con ...

Lớp mầm non đang học tạm tại Nhà văn hóa thôn Lũng Lừa

Từ lúc tham gia chị được rất nhiều hiểu biết, thoát được nghèo, con cái cũng được chăm sóc ổn định hơn, ăn ở sạch sẽ hơn. Giờ ở thôn chị đã giảm được đẻ nhiều con, tảo hôn cũng bớt đi, hôn nhân gần huyết thống gần như không có.

Các nội dung khi được đưa vào lồng ghép là những nội dung trong địa phương, gần gũi nên bà con dễ dàng nắm bắt. Chị Hoa cho biết chị được học về kỹ thuật chăn nuôi, trồng trọt như kỹ thuật trồng thuốc lá, nuôi lợn. Trước kia chị nuôi lợn khoảng 10 tháng hoặc 1 năm mới xuất được một lứa nhưng sau khi được tập huấn, được đi thăm các mô hình ở Điện Biên, thì khi về chị đã nuôi được những lứa lợn một năm xuất chuồng 3 lần. Kinh tế gia đình nhờ vậy khấm khá hơn.

Qua nhiều năm làm công tác quản lý các nhóm sinh hoạt theo mô hình câu lạc bộ của xã, chị Bùi Thị Hồng nhận thấy sự thay đổi rất rõ rệt khi đến những xóm có các nhóm câu lạc bộ hoạt động “Bà con mạnh dạn hơn rất nhiều, nhất là khi đưa ra một ý kiến. Còn các xóm khác không có câu lạc bộ sinh hoạt thì hỏi bà con không dám nói, có khi nhìn thấy mình là bà con chạy luôn”.

Đồng thời nhận thức của bà con cũng được nâng cao hơn, bởi dự án thường xuyên có những khóa tập huấn nâng cao năng lực cho bà con mỗi tháng thì một chủ đề, trong đó có cả nội dung tuyên truyền phổ biến pháp luật. Năm nay, bà con được tập huấn về Luật tiếp công dân pháp lệnh dân chủ cơ sở, bình đẳng giới, …Cùng với đó, bà con được hỗ trợ sinh hoạt thêm nhiều nội dung về dạy nghề như: nghề trồng nấm, lớp sửa chữa máy nông nghiệp, chăn nuôi gà lợn hữu cơ…

Hiện, tại xã Đa Thông có 23 thôn nhưng chỉ có 6 thôn có các câu lạc bộ hoạt động. Các câu lạc bộ được chia thành các nhóm như: nhóm về giới, nhóm quản lý rừng, nhóm thanh niên phản ứng nhanh, nhóm phụ nữ nòng cốt…tổ chức cho bà con tham gia sinh hoạt định kỳ mỗi tháng 2 lần, nếu vào mùa vụ bận bịu thì 1 lần trong tháng.

Các nhóm này được thành lập và hoạt động từ năm 2008, 2009 dựa vào nguồn vốn hỗ trợ của Dự án Tăng cường vai trò của các tổ chức xã hội trong phát triển nông thôn (EC2) do Liên minh châu Âu và Tổ chức ActionAid quốc tế tại Việt Nam (AAV) tài trợ. Ngoài ra còn có những nhóm đã thành lập và sinh hoạt từ trước theo nhiều dự án khác nhau.

Chị Hồng cho biết ngay cả khi hết dự án thì hoạt động của các nhóm sẽ vẫn được duy trì do từ ban đầu thành lập, Tổ chức AAV có hỗ trợ một nguồn vốn quỹ để quay vòng cho các thành viên trong câu lạc bộ để phát triển kinh tế. Nếu bây giờ mà hết dự án thì quỹ đó vẫn còn nên bà con vẫn có điều kiện hoạt động, sinh hoạt.

Đến thời điểm này, các câu lạc bộ này thu hút được sự quan tâm của nhiều bạn trẻ, nhiều người muốn xin vào câu lạc bộ. Một số nhóm như của dự án EC2 mở rộng cho cả thôn, cả xóm, ai cũng có thể tham gia sinh hoạt cùng, nhưng để tham gia thành viên thì do liên quan đến nguồn vốn ban đầu nên một số nhóm đã phải hạn chế.

Mô hình hỗ trợ phát triển bền vững

Nằm cách trung tâm tỉnh Cao Bằng hơn 40 km, dân số khoảng 23.000 người thuộc 5 dân tộc: Tày, Nùng, Mông Dao, Kinh (chỉ có 72 hộ là người dân tộc Kinh, chiếm 7% dân), Thông Nông là huyện thuộc diện đặc biệt khó khăn đang thừa hưởng chính sách từ Nghị quyết 30a của Chính phủ. Do địa hình không thuận lợi, đa phần là núi đá, Thông Nông không có tiềm năng về công nghiệp, nông nghiệp chiếm 80% tỷ trọng kinh tế. Mặc dù có 14km đường biên giới giáp Trung Quốc, 31 cột mốc biên giới, nhưng hầu hết là địa hình núi đá nên Thông Nông cũng không có tiềm năng về cửa khẩu.

“Thông Nông được ví là ngõ cụt của Cao Bằng do không kết nối được với những vùng trọng điểm kinh tế của tỉnh. Mặc dù đã được Thủ tướng phê duyệt đưa vào chương trình phát triển biên giới cửa khẩu nhưng Thông Nông không có đơn vị nào đến đầu tư. Do lợi thế không có, đường giao thông yếu, điều kiện tự nhiên không thuận lợi nên kinh tế Thông Nông chậm phát triển. Trong 5 năm vừa qua, tỷ lệ giảm nghèo trung bình của huyện mỗi năm đạt 6%, tuy vậy, tỷ lệ hộ nghèo theo tiếp cận đa chiều còn khoảng 61%” - ông Vương Văn Thuận - Phó Chủ tịch huyện Thông Nông Trưởng ban Quản lý Chương trình Hỗ trợ phát triển huyện Thông Nông trao đổi về những khó khăn của Thông Nông.

Thông Nông là huyện duy nhất được tỉnh Cao Bằng đưa dự án của AAV vào triển khai từ năm 2005. Đến nay là năm thứ 11 AAV triển khai dự án ở Thông Nông. Cách tiếp cận của dự án là đào tạo giúp nâng cao năng lực cho người dân để họ có kỹ năng cơ bản, sau đó có thể vận dụng để thực hiện hiệu quả các nội dung của chính phủ hoặc khai thác các nguồn lực của địa phương để vươn lên trong cuộc sống, thoát nghèo.

Đối tượng tiếp cận chủ yếu là phụ nữ, người yếu thế, thanh niên, hoạt động nào cũng phải trên 50% nữ giới tham gia. Đến nay AAV vẫn tiếp tục hỗ trợ cho Thông Nông theo các chương trình ưu tiên. Trong đó, Dự án Tăng cường vai trò của các Tổ chức xã hội trong phát triển nông thôn EC2 đưa vào lồng ghép. Khi dự án đưa vào cũng phù hợp với chương trình của AAV, và phù hợp trong quá trình thúc đẩy phát triển ở địa phương.

“EC2 là năm thứ ba và cũng là năm cuối dự án. Chưa có tổng kết đánh giá nhưng qua quá trình thực hiện hằng năm và hệ thống lại đến thời điểm này thì chương trình đã có tác động tích cực giúp nâng cao năng lực cho người dân, đặc biệt là phụ nữ, thanh niên trong quá trình tham gia vào sự phát triển” – ông Vương Văn Thuận đánh giá.

Phó Chủ tịch huyện Thông Nông cho biết thêm: Với dự án EC2, chúng tôi tập trung vào nâng cao năng lực trong vấn đề quản trị cho người dân và cho nhóm đại biểu HĐND do người dân bầu ra. Các dự án này được triển khai thông qua các nhóm phát triển cộng đồng. Đã có 17 nhóm phát triển cộng đồng của người dân tại thôn bản được thành lập. Sau đó, huyện tập trung vào tập huấn kết hợp với các hoạt động hội thi, thăm quan học tập, giúp nâng cao năng lực cho người dân. Khi năng lực của người dân tốt lên rồi thì họ tham gia vào quá trình lập kế hoạch và người dân cũng hiểu về quản trị nhà nước, các chính sách, dịch vụ công mà chúng ta đang phục vụ nhân dân.

Qua đó, người dân có những ý kiến của mình để tham gia vào quá trình điều hành của chính quyền. Người ta nói lên tiếng nói của họ, nhu cầu của họ, những bức xúc trong quá trình thực hiện tham gia xây dựng nông thôn mới, thực hiện phát triển kinh tế, xã hội hằng năm …những nhu cầu cần thiết để trình bày với đại biểu của HĐND thông qua các đợt tiếp xúc cử tri. Từ nhận thức, người dân tập trung vào xây dựng, đề xuất sáng kiến như: làm đường bê tông liên thôn, liên xóm, xây dựng nhà văn hóa xóm…

EC2 cho đến thời điểm này thực hiện đã có 21 sáng kiến từ cộng đồng mà có sự tham gia của người dân, sau khi có sáng kiến thì người dân cùng nhau huy động để thực hiện.

“Phải nói rằng EC2 đã giúp cho cộng đồng người dân của Thông Nông nâng cao được năng lực những kỹ năng trong vấn đề tham gia vào quản trị nhà nước, đánh giá thêm được những tác động của dịch vụ công, chính sách nhà nước cho quá trình người dân được tham gia vào giám sát, biết được quyền, trách nhiệm của mình. Trước đó người dân nói rằng việc của nhà nước, tôi chả quan tâm, bây giờ họ thấy rằng đây cũng là trách nhiệm của mình, mình được quyền hưởng lợi và cũng có nghĩa vụ phản hồi để làm sao thúc đẩy quá trình phục vụ tốt hơn” – ông Vương Văn Thuận cho biết.

Đánh giá hiệu quả những dự án đang thực hiện địa bàn tỉnh, bà Nguyễn Thị Nguyên, Phó Giám đốc Sở Ngoại vụ tỉnh Cao Bằng cho biết các dự án đã “đem đến nhiều lợi ích cho người dân, đặc biệt là người nghèo, người dân tộc thiểu số vùng sâu vùng xa cả về vật chất và tinh thần”.

Các dự án trên địa bàn tỉnh đều được tiến hành đúng kế hoạch đề ra, bảo đảm tiến độ, chất lượng theo đúng những cam kết đã được UBND tỉnh phê duyệt. Trong quá trình thực hiện dự án có sự phối hợp tích cực từ chính quyền cơ sở và người dân trong vùng dự án. Các mục tiêu hoạt động phù hợp với nguyện vọng của người dân nên luôn nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình, trách nhiệm với các hoạt động triển khai – bà Nguyễn Thị Nguyên nhận xét.

Những kết quả từ thực tế cho thấy, mô hình hỗ trợ theo hướng nâng cao nhận thức của người dân, nâng cao năng lực, kỹ năng cho cán bộ chính quyền địa phương là một hướng đi đúng đắn. Cùng với mô hình tốt, sự nỗ lực của những cán bộ dự án, cũng như sự đồng lòng của bà con tại các vùng thụ hưởng, những dự án hỗ trợ đã góp phần không nhỏ mang lại hiệu quả trong công tác xóa đói giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, thúc đẩy thực hiện nhiệm vụ mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.

LÊ HÀ