Uber có nên thay CEO cho đến khi ông này 'trưởng thành'?

Ông Kalanick đang đối phó với vụ bê bối mới nhất của Uber, khi vị CEO 40 tuổi bị ghi hình lại lúc cãi nhau với một trong các tài xế của công ty. Kalanick - người đang sở hữu tài sản trị giá hơn 6 tỷ USD, viết trong một email cho nhân viên rằng "đây là lần đầu tiên tôi sẵn sàng thừa nhận rằng tôi cần và dự định tìm kiếm sự giúp đỡ về khả năng lãnh đạo".

“Sự giúp đỡ về khả năng lãnh đạo" có thể mang rất nhiều nghĩa, từ huấn luyện điều hành cho đến thuê một ban giám đốc mới. Nhưng Uber có thể sẽ cần nhiều hơn thế: sau khi phải đối mặt với hàng loạt tin tức tiêu cực trong năm 2017, công ty nên xem xét thay ông Kalanick bằng một CEO chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm.

Travis Kalanick, đồng sáng lập và CEO Uber

Phải nói rõ là ông Kalanick đã làm được một công việc tuyệt vời khi phát triển Uber từ một dịch vụ xe sang đơn giản tại San Francisco thành một người khổng lồ trong ngành vận chuyển toàn cầu - cung các cho hàng chục triệu chuyến xe mỗi tháng tại hơn 450 thành phố và 73 quốc gia. Cá tính mạnh mẽ của Kalanick đã giúp công ty gọi được một lượng vốn cao hơn bất kỳ dự án khởi nghiệp nào và chiến đấu không khoan nhượng với các đối thủ khác...

Uber vẫn có thể phát triển nhanh, nhưng công ty này không thể tiếp tục làm hỏng chuyện. Với mức định giá 68 tỉ USD và 16 tỉ USD tổng vốn đi vay và vốn chủ sở hữu, Uber có thể là một công ty đại chúng khổng lồ (công ty này hiện có giá hơn GM và Ford). Uber cũng đang trở nên phổ biến trong thị trường, một phần quan trọng của cơ sở hạ tầng vận chuyển tại nhiều thành phố.

Việc cố gắng tiếp tục đi theo con đường cũ sẽ chỉ làm ảnh hưởng đến cơ hội giải quyết những thách thức lớn sắp tới của Uber. Hiện nay, Uber cần hợp tác với các nhà sản xuất ô tô và với những người quản lý cấp thành phố, tiểu bang và quốc gia để đi tiên phong trong việc dùng xe tự động an toàn. Công ty này cần phải xây dựng một doanh nghiệp trưởng thành, tạo ra lợi nhuận trong các thị trường lâu đời nhất để hỗ trợ cho việc mở rộng ra nước ngoài và vào các dự án mới như giao thực phẩm. Uber cần thu hút nhân tài và tạo ra một môi trường làm việc tích cực cho nhân viên. Đây không giống những kỹ năng dùng khi khởi nghiệp hoặc mở rộng quy mô nhanh chóng.

Văn hóa Uber đang là vấn đề gây nhiều tranh cãi hiện nay. Những câu chuyện về phân biệt giới tính và quấy rối mà những nữ nhân viên cũ của Uber như Susan Fowler chia sẻ đều rất kinh khủng, thậm chí Kalanick từng gọi Uber là "Boob-er" (boob: tiếng lóng chỉ ngực phụ nữ). Kalanick vừa phải sa thải Amit Singhal, phó chủ tịch cấp cao phụ trách kỹ thuật của Uber, sau khi có tin rằng Singhal rời Google vì bị cáo buộc quấy rối tình dục.

Những người trong nội bộ mô tả Uber là một nơi làm việc khốc liệt với việc các nhân viên tranh giành chú ý và các khoản tiền thưởng vì đã có những giám đốc điều hành được thưởng sau khi đe dọa các nhà báo. Tài xế không phải là nhân viên và bị đối xử như những công dân hạng hai, thậm chí bởi chính CEO mình. Không có gì ngạc nhiên khi người dùng đã phản đối công ty khi các cuộc biểu tình chống lại lệnh cấm nhập cư của tổng thống Mỹ Trump từng nhanh chóng biến thành phong trào #DeleteUber (xóa Uber).

Trong khi đó, hoạt động xe tự lái được đánh giá cao của Uber đã dính líu đến một loạt các bê bối. Mùa hè năm ngoái, Uber đã dành 680 triệu USD để đầu tư vào dự án khởi nghiệp Otto và tung hô người lãnh đạo, cựu kỹ sư của Google Anthony Levandowski. Levandowski làm việc theo cách của Uber: phớt lờ những cảnh báo từ sở quản lý cơ giới California và từ chối đăng ký xe tự lái Uber với chính quyền, ngay cả sau khi cho xe hoạt động trên đường phố San Francisco. Uber cũng nói dối công chúng khi một trong những chiếc xe đã bị ghi hình khi đang vượt đèn đỏ. Hiện nay, mô hình xe tự lái Waymo của Google đang kiện Uber, cáo buộc rằng Levandowski đã đánh cắp IP và dùng chính mô hình này để tạo nên công nghệ quan trọng đằng sau hệ thống tự động của Uber.

Thung lũng Silicon tôn thờ người sáng lập và CEO này. Nhưng có lẽ ông không phải là người thích hợp, với đúng chuyên môn, và thậm chí là một nhân vật công chúng thích hợp để dẫn Uber đến chương tiếp theo.

Việc lèo lái một con tàu tên lửa như Uber là một trong những công việc hấp dẫn nhất ở nước Mỹ, và Uber có thể chọn được nhân tài nếu biết tìm kiếm kỹ lưỡng. Có rất nhiều người ở thung lũng Silicon đáng được xem xét. Sheryl Sandberg của Facebook là một, đặc biệt khi giờ cô không còn cơ hội trong chính phủ. Eddy Cue tại Apple từng xây dựng một ngành kinh doanh dịch vụ mạnh mẽ với những sản phẩm và quan hệ đối tác tuyệt vời. Người điều hành lâu năm của Google và CEO hiện tại của YouTube Susan Wojcicki cũng rất có khả năng.

Việc tuyển những người đang nắm vị trí CEO có quá tham vọng không? Với quỹ đạo hiện nay, có thể một Meg Whitman (CEO Hewlett Packard Enterprise), Bob Iger (CEO Walt Disney), hoặc Jeff Immelt (CEO General Electric) sẽ cân nhắc công việc này?. Nếu Uber muốn duy trì môi trường làm việc giống ngành tài chính như bây giờ, có thể tìm kiếm những người như Jamie Dimon (CEO JPMorgan Chase) từ phố Wall. Hoặc công ty này có thể thu hút một vị lãnh đạo kỳ cựu đã nghỉ hưu. John Chambers từng lèo lái Cisco trong 20 năm trước khi lùi lại với vai trò chủ tịch trong năm 2015. Cựu Ford CEO Alan Mulally được đồn là đang cân nhắc một vị trí lãnh đạo tại Microsoft, mà Uber lại hoạt động trong lĩnh vực khá liên quan đến kinh nghiệm của ông này.

Ít nhất, Uber đang thực sự cần thêm một số thành viên hội đồng quản trị mạnh mẽ hơn. Như năm ngoái, Ban giám đốc Uber chỉ có bảy thành viên có quyền biểu quyết, trong đó chỉ có một người là nữ. Kalanick cùng người đồng sáng lập Garrett, nhân viên đầu tiên của Uber Ryan Graves, nhà đầu tư Bill Gurley, David Bonderman, và Yasir Al Rumayyan (Quỹ đầu tư công A-rập Xau-đi). Arianna Huffington tham gia hội đồng quản trị vào năm ngoái, nhưng trước đó đã nhận nhiều lời phàn nàn trong thời gian bà ở Huffington Post. Cho đến nay, những người duy nhất lên tiếng chống lại công ty là 2 nhà đầu tư từ những ngày đầu thành lập của Uber: Mitch Kapor và Freada.

Cần một ai đó để cải cách Uber từ bên trong, và nếu Kalanick chỉ vừa mới nhận ra rằng mình cần phải "trưởng thành", có thể đã quá muộn để ông làm điều đó.

Bài viết thể hiện quan điểm của cây bút Brian Solomon của Forbes