Vì sao ông Robert Fico bị ám sát?

Ông Fico bị bắn 4 phát đạn vào vùng bụng khi đang đi bên ngoài nhà văn hóa thị trấn Handlová, cách thủ đô Bratislava khoảng 150 km về phía Đông Bắc. Hung thủ bị bắt ngay lập tức. Bộ trưởng Nội vụ Slovakia Matús Sutaj Estok mô tả vụ tấn công có động cơ chính trị và hung thủ hành động một mình. Hung thủ được xác định là kẻ thường xuyên tham gia các cuộc biểu tình phản đối các chính sách của Thủ tướng Fico trong những tháng gần đây.

Thủ tướng Slovakia Robert Fico

Vụ nổ súng được xem là vụ ám sát lớn đầu tiên nhằm vào một nhà lãnh đạo chính trị châu Âu trong hơn 20 năm qua, đã gây ra làn sóng chấn động khắp châu lục. Giới lãnh đạo châu Âu xem vụ việc có liên quan đến bầu không khí chính trị ngày càng nóng và phân cực trên khắp các quốc gia của châu lục này trước cuộc bầu cử Quốc hội châu Âu dự kiến diễn ra trong tháng 6. “Thật sốc khi thấy ai đó có thể trở thành nạn nhân của những ý tưởng chính trị của mình. 3 tuần trước cuộc bầu cử, điều đó cực kỳ đáng báo động”, Thủ tướng Bỉ Alexander De Croo, quốc gia giữ chức Chủ tịch luân phiên EU, nhận xét.

Ông Peter Pellegrini, Tổng thống đắc cử của Slovakia và là đồng minh của ông Fico, mô tả vụ việc là một “âm mưu ám sát”, là “mối đe dọa đối với nền dân chủ Slovakia”.

Các lãnh đạo khắp châu Âu đã lên án vụ tấn công. Trong số những người đầu tiên bình luận có Thủ tướng Czech Petr Fiala. Ông Fiala mô tả vụ nổ súng là “gây sốc” trên mạng xã hội. Ông nói thêm: “Chúng ta không được dung thứ cho bạo lực, nó không được có chỗ đứng trong xã hội”. Thủ tướng Anh Rishi Sunak viết trên mạng xã hội rằng ông “bị sốc khi biết tin khủng khiếp này”, trong khi Tổng thống Ukraine Zelensky mô tả cuộc tấn công nhằm vào ông Fico là “kinh hoàng”. Ông Viktor Orbán, Thủ tướng Hungary và là đồng minh thân cận của ông Fico, cho biết “vô cùng sốc trước cuộc tấn công tàn khốc”. Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Thủ tướng Áo Karl Nehammer đồng loạt lên án và gọi hành động ám sát hụt là “hèn nhát”. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen viết trên mạng xã hội: “Tôi cực lực lên án cuộc tấn công hèn hạ nhằm vào Thủ tướng Robert Fico”.

Sinh ra trong một gia đình thuộc tầng lớp lao động vào ngày 15/9/1964, ông Fico hiện đang làm Thủ tướng Slovakia nhiệm kỳ thứ ba, sau khi giành chiến thắng thuyết phục trong cuộc bầu cử tháng 10/2023. Ông được đánh giá cao vì đã điều hướng thành công giữa các quan điểm ủng hộ EU và luận điệu dân tộc chủ nghĩa, chống phương Tây ở Slovakia.

Là một luật sư chuyên nghiệp, ông Fico bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình với đảng Cộng sản ngay trước Cách mạng Nhung năm 1989 dẫn đến sự tan rã của Tiệp Khắc cũ. Ông là đại diện của Slovakia tại Tòa án nhân quyền châu Âu từ năm 1994 đến năm 2000 và thành lập đảng trung tả Smer-SD vào năm 1999 sau khi bị đảng Dân chủ cánh tả, những người thừa kế chính trị của đảng Cộng sản, từ chối chức vụ bộ trưởng.

Đảng Smer-SD đã giành chiến thắng vang dội vào năm 2006, đưa ông Fico vào ghế thủ tướng 2 năm sau khi Slovakia gia nhập EU. Năm 2009, ông lãnh đạo đất nước gia nhập khu vực đồng tiền chung euro nhưng không thể thành lập liên minh vào năm sau dù giành chiến thắng trong cuộc bầu cử. Ông đã ghi thêm một “bàn thắng” vang dội vào năm 2012 sau sự sụp đổ của liên minh trung hữu vì các cáo buộc tham nhũng và lại giành chiến thắng vào năm 2016 - nhưng phải từ chức 2 năm sau đó trong bối cảnh các cuộc biểu tình rầm rộ về vụ sát hại một nhà báo điều tra và vợ sắp cưới của ông. Tháng 10/2023, ông trở lại nhiệm kỳ thứ ba với tư cách là thủ tướng, người đứng đầu liên minh dân túy-dân tộc chủ nghĩa. Là người có tính cách mạnh mẽ và bộc trực, Fico cũng từng bị lôi kéo vào những cáo buộc tham nhũng nhưng ông luôn phủ nhận.

Về quan điểm chính trị, ông Fico ngưỡng mộ cả Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Hungary Viktor Orbán. Ông từng tuyên bố rằng sẽ không cho phép bắt giữ Tổng thống Putin theo lệnh quốc tế nếu ông Putin đến Slovakia. Còn với nhà lãnh đạo của Hungary, ông gọi ông Orbán là “người bảo vệ lợi ích của đất nước và người dân của mình”.

Là lãnh đạo đảng Smer-SD, ông Fico cũng là một nhà chiến thuật. Trong sự nghiệp chính trị 3 thập kỷ của mình, ông đã chuyển hướng thành công giữa quan điểm chính thống, ủng hộ EU và lập trường theo chủ nghĩa dân tộc quyết liệt, chống phương Tây, chủ yếu dành cho tiêu dùng trong nước, chứng tỏ ông sẵn sàng thay đổi chiến thuật tùy thuộc vào dư luận hoặc thực tế chính trị. Nói rằng mình chỉ quan tâm đến lợi ích của người Slovakia, ông Fico đã thẳng thắn trong nhiều vấn đề, gây tổn hại cho EU và các tổ chức phi chính phủ quốc tế, xúc phạm các đối thủ của mình.

Ông cũng phản đối quyết liệt vấn đề nhập cư - yếu tố then chốt giúp ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2016 - và bác bỏ "một cộng đồng Hồi giáo riêng biệt ở Slovakia". Gần đây hơn, ông đã chỉ trích hôn nhân đồng giới và mô tả các cặp đồng giới nhận con nuôi là một “sự đồi trụy”. Trong đại dịch COVID-19, ông đã trở thành tiếng nói nổi bật nhất của đất nước chống lại khẩu trang, lệnh phong tỏa và tiêm chủng. Trước khi nhậm chức trở lại vào tháng 10/2023, ông đã khai thác tình cảm thân Nga ở mức độ cao ở Slovakia để làm suy yếu đường lối thân phương Tây của chính phủ.

Các nhà phê bình lo ngại rằng ông Fico đang từ bỏ đường lối thân phương Tây của Slovakia và đi theo hướng giống như Hungary. Hàng nghìn người đã biểu tình ở thủ đô và khắp Slovakia để phản đối chính sách của ông. Vào tháng 2/2024, các nghị sĩ đã thông qua những thay đổi pháp lý nhằm loại bỏ văn phòng công tố viên đặc biệt giải quyết vấn đề tham nhũng cấp cao, giảm hình phạt đối với tội phạm tài chính và cắt giảm thời hiệu đối với tội hiếp dâm.

An Châu (Tổng hợp)