Vì sao sinh viên đại học ra trường lại thất nghiệp nhan nhản?

Đào tạo lấy chất lượng hay số lượng?

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội khoảng 60% sinh viên ra trường làm trái ngành và tính đến đầu năm 2017 có hơn 200.000 cử nhân thất nghiệp.

PGS.TS Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: “Trong số các cử nhân ra trường, một phần nào đó không làm đúng ngành nghề thì nhiều người nghĩ cũng bình thường. Nhưng nếu con số đó là hàng nghìn người và tập trung làm ở một nơi lại là điều đáng phải suy nghĩ".

Hiện cả nước có 412 trường Đại học, Cao đẳng, trung bình mỗi tỉnh, thành phố có khoảng 6,6 trường Đại học, Cao đẳng. Cả nước có khoảng 2,2 triệu sinh viên trong tổng dân số 95 triệu dân, cao hơn cả các quốc gia phát triển. Con số đó đã phản ảnh thực trạng đào tạo ồ ạt ở nước ta.

Việc đào tạo ồ ạt dẫn đến nghịch lý là số lượng sinh viên đông nhưng chất lượng chưa tương xứng đã khiến các cử nhân sau khi ra trường khó có thể tìm cho mình một công việc thích hợp. Sinh viên khó có khả năng tiếp cận thị trường lao động do kỹ năng mềm còn hạn chế. Nhiều cử nhân khi làm việc tại các doanh nghiệp thì vẫn phải đào tạo lại.

Việc đào tạo ồ ạt dẫn đến nghịch lý là số lượng sinh viên đông nhưng chất lượng chưa tương xứng

Về vấn đề này, nhà báo Kim Dung, người có nhiều năm theo dõi mảng giáo dục nhận định: “Mục tiêu lẫn quá trình tổ chức hoạt động đào tạo của một trường đại học khác hoàn toàn với một doanh nghiệp. Tuy nhiên, nó cũng phản ánh việc lâu nay chúng ta có cố gắng đào tạo học với hành nhưng việc thực hành, thực tập còn hạn chế nhất định”.

Đâu là giải pháp?

Nguyên nhân đầu tiên và quan trọng nhất vẫn xuất phát từ chính các bạn học sinh, sinh viên, gia đình và trường học trước khi các bạn vào Đại học. Ở Việt Nam, việc chọn ngành nghề phụ thuộc nhiều vào các vị phụ huynh hoặc xu hướng nghề nghiệp “hot”, cơ hội tiếp xúc và hiểu rõ về các công việc trong xã hội với các bạn hầu như là con số 0.

Chính vì vậy, trước khi nộp hồ sơ Đại học, nhiều bạn vẫn chưa thể xác định được sở thích nghề nghiệp của bản thân để có lựa chọn thích hợp cho tương lai, có khi nhắm mắt đưa chân để đỗ vào một trường nào đoc cho có cái mác “đại học”. Điều này dẫn tới hậu quả là sau khi vào học, tiếp xúc với các môn chuyên ngành “khó nuốt” lại không thực sự hứng thú với ngành học đó làm các bạn sinh viên thụ động, chán nản, lười học lười áp dụng vào cuộc sống.

Chọn ngành nghề phụ thuộc nhiều vào các vị phụ huynh hoặc xu hướng nghề nghiệp “hot”

Hạn chế nữa lớn nhất với sinh viên Việt Nam là khả năng ngoại ngữ, nhất là trong thời ký hội nhập thì đó thực sự là rào cản lớn.

Thực tế như vậy nhưng khi ra trường sinh viên lại “chê việc”. Cầm tấm bằng tốt nghiệp ĐH trong tay, nhiều cử nhân, kỹ sư được nhà tuyển dụng tiếp nhận nhưng đã từ chối chỉ vì lương thấp, công ty nhỏ không có tên tuổi, thậm chí do “nhìn không hoành tráng”…

Hiện tượng “soái ca” sinh viên chê việc diễn ra nhan nhản (Ảnh minh họa)

Ông Cao Trung Hiếu, sáng lập và điều hành một công ty phần mềm tại TP.HCM phát biểu trên truyền thông cho hay: “Công ty chúng tôi hoạt động theo mô hình khởi nghiệp tinh gọn (lean startup) nên không có văn phòng lớn, đội ngũ nhân viên ít và không quảng bá rầm rộ. Chúng tôi tập trung chính sách lương và phúc lợi nhân sự tốt hơn cả với công ty lớn, ví dụ lương nhân viên chăm sóc khách hàng 13 triệu/tháng, nhân viên triển khai phần mềm và nhân viên bán hàng 15 triệu/tháng…) nhưng vẫn bị sinh viên mới ra trường “chê”.

Cũng hoàn cảnh đó, ông Vũ Tuấn Anh, Giám đốc Viện quản lý Việt Nam cũng cho biết: “Ngày nay, hiện tượng “soái ca” sinh viên chê việc diễn ra nhan nhản. Không ít bạn quan niệm phải làm việc ở các doanh nghiệp lớn, thuê văn phòng hoành tráng, mặc quần áo đồng phục đẹp đẽ, sử dụng máy tính xịn thì mới xứng đáng với tấm bằng cử nhân. Quan niệm đó là không sai, nhưng trước khi đặt ra tiêu chí đó, bạn có bao giờ tự hỏi: mình là ai, mình đã có kinh nghiệm hay chưa, năng lực mình đến đâu…”.

Tình trạng đó ở sinh viên được các nhà tuyển dụng gọi là hiện tượng “ngộ nhận bản thân”. Chính vì thế nên cơ hội ở ngay trước mắt nhưng bạn lại bỏ qua, có đôi khi gần chạm tới đích bạn lại nản lòng. Vậy làm sao để có thể tìm kiếm công việc đúng với ngành học và nắm bắt được thời cơ?

“Trước hết bạn trẻ cần có sự trải nghiệm và nỗ lực học hỏi từ công việc ở những doanh nghiệp vừa sức với mình để tích lũy kinh nghiệm. Sau khi có kinh nghiệm, chuyên môn và kỹ năng được rèn giũa thì một công việc tốt với mức thu nhập cao sẽ ở trong tầm tay và hãy nhớ bạn đang đi tìm việc chứ không phải việc đang đi tìm bạn”, (Thạc sĩ Phạm Thái Sơn).