'Xanh hóa' thương mại điện tử

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, bao gồm lĩnh vực bán lẻ hàng hóa trực tuyến và gọi đồ ăn công nghệ đang gây thêm những khó khăn trong việc quản lý chất thải bao bì, nhựa, gây tác động tiêu cực tới môi trường.

Rác thải nhựa từ thương mại điện tử có thể lên tới 800 nghìn tấn

Gọi đồ ăn công nghệ đang gây thêm những khó khăn trong việc quản lý chất thải bao bì, nhựa, gây tác động tiêu cực tới môi trường.

Quy mô thị trường bán lẻ hàng hóa trực tuyến năm 2023 của Việt Nam ước tính khoảng 17,3 tỷ USD với tổng số gói, kiện hàng hóa là 1,84 tỷ USD. Đồng thời, quy mô của dịch vụ gọi đồ ăn công nghệ ước đạt trên 1,4 tỷ USD. Ước tính năm 2023, thương mại điện tử ở Việt Nam sử dụng 332 nghìn tấn bao bì, trong đó khối lượng bao bì nhựa các loại là 171 nghìn tấn.

Song song với các lợi ích mang lại như rẻ, bền, đa dạng cho nhiều mục địch sử dụng khác nhau, sản phẩm cuối của quá trình sử dụng các sản phẩm nhựa là các loại chất thải nhựa. Việc sản xuất và tiêu dùng bao bì nhựa ngày một nhiều hơn, trong khi hệ thống thu hồi, xử lý và giảm thiểu chất thải nhựa vẫn còn nhiều bất cập và đang là thách thức trong công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam. Với tốc độ tăng trưởng trên 25% mỗi năm, đến năm 2030, lượng rác thải nhựa từ thương mại điện tử sẽ lên tới 800 nghìn tấn.

Đây là những thông tin của Báo cáo chất thải nhựa bao bì từ thương mại điện tử tại Việt Nam năm 2023 của nhóm tác giả thuộc Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam. Báo cáo và các hoạt động nghiên cứu liên quan thuộc khuôn khổ Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” do Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam tài trợ.

Ông Nguyễn Thanh Hưng (Hội đồng Tư vấn của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam) cho biết, bao bì phổ biến cho các gói, kiện hàng hóa trong bán lẻ trực tuyến là hộp carton, túi giấy hoặc túi nylon. Vật liệu phụ dùng để chèn, lót, bọc bao gồm băng keo nhựa hoặc băng keo giấy, xốp nylon bong bóng khí hoặc giấy hay thùng carton cắt sợi để chèn hàng hóa, mút xốp hoặc giấy cố định sản phẩm, màng bọc nylon, màng bọc hay nhựa sinh học có khả năng tự phân hủy quấn quanh hàng hóa.

Khảo sát của nhóm nghiên cứu trên các kênh bán hàng trực tuyến cho thấy, túi nylon được sử dụng trên mọi nền tảng online, không phân biệt là website, sàn thương mại điện tử hay mạng xã hội. Khi bán hàng đa kênh thì số lượng nylon dùng trong đóng gói chiếm tỷ trọng rất cao và vượt trội so với bán hàng đơn kênh, với tỷ lệ tương ứng là 71,9% và 50%.

Phần lớn hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam tập trung ở các địa phương ven biển hoặc bên sông đổ trực tiếp ra biển như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Huế, Cần Thơ, Nha Trang. Do hầu hết rác thải nhựa từ thương mại điện tử bị bỏ lẫn với rác thải sinh hoạt nên chưa được thu gom, phân loại, tái chế hoặc xử lý thân thiện với môi trường dẫn đến tỷ lệ cao rác thải nhựa từ thương mại điện tử sẽ đổ ra biển.

Theo nhóm tác giả thực hiện Báo cáo, có 3 nguyên nhân dẫn tới lượng bao bì nhựa trong thương mại điện tử tăng cao. Đó là người bán hàng thường sử dụng tối đa bao bì nhựa bởi đóng gói bằng hộp carton vừa tăng chi phí bao bì, vừa tăng chi phí vận chuyển. Người bán hàng muốn bảo đảm hàng hóa đến tay khách hàng trong tình trạng hoàn hảo nhất nên thường đóng gói quá kỹ, dẫn tới sử dụng bao bì nhiều hơn mức cần thiết. Hàng hóa thường được bọc bằng hai hoặc ba lớp giấy và bao nylon thậm chí được chèn thêm màng xốp hơi trước khi đặt vào hộp.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng chưa có bất cứ quy định pháp luật nào về tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, hạn chế vật liệu nhựa đối với đóng gói hàng hóa bán lẻ trực tuyến.

Thương mại điện tử xanh - giảm nhanh rác thải nhựa

Ngày càng có nhiều người tiêu dùng ngừng mua các sản phẩm, dịch vụ có tác động xấu tới môi trường và xã hội. Khi tiêu dùng xanh trở thành xu hướng, thương mại điện tử cũng bắt buộc phải chuyển mình, hướng tới nền thương mại điện tử xanh. Không chỉ những gói hàng mà ngay cả hành trình của nó từ người bán tới người mua cũng cần phải xanh hơn, bền vững hơn. Bao bì bền vững được định nghĩa là bao bì có thể tái chế, tái sử dụng và được làm từ các nguồn tài nguyên hoặc vật liệu tái tạo nhanh chóng

Điều 64 Nghị định 08/2022 của Chính phủ hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã đưa ra quy định rất chặt chẽ về rác thải nhựa. Theo đó, từ ngày 1/1/2026, không sản xuất và nhập khẩu túi nylon khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50cm x 50cm và độ dày một lớp màng nhỏ hơn 50 µm; trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu hoặc sản xuất, nhập khẩu để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường.

Tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học phải thực hiện trách nhiệm tái chế, xử lý theo quy định tại Nghị định này.

Sau 31/2/2030, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm vi nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học (gồm túi nylon khó phân hủy sinh học, hộp nhựa xốp đóng gói, chứa đựng thực phẩm) và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa.

Việt Nam đang tham gia đàm phán "Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa". Đây là thỏa thuận có tính ràng buộc pháp lý, dự kiến sẽ được các nước thành viên Liên hợp quốc thông qua vào cuối năm 2024. Thỏa thuận sẽ có tác động toàn diện, không chỉ tới việc giảm ô nhiễm nhựa mà còn tới mọi hoạt động kinh tế xã hội, trong đó có thương mại điện tử.

Để bảo vệ môi trường và giảm rác thải nhựa, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho rằng, cần xây dựng bộ tiêu chí hướng dẫn đánh giá và nhận diện các doanh nghiệp thương mại điện tử xanh, mô hình thương mại điện tử bền vững. Xây dựng và khuyến khích áp dụng bộ tiêu chuẩn đóng gói hàng hóa cho thương mại điện tử theo hướng ưu tiên sử dụng vật liệu có thể tái chế hoặc các sản phẩm đóng gói có thể phân hủy sinh học, giảm rác thải nhựa.

Cùng với đó, khuyến khích doanh nghiệp vận chuyển sử dụng các phương tiện thân thiện môi trường. Đặc biệt, vận động, khuyến khích người tiêu dùng trực tuyến mua sản phẩm từ các doanh nghiệp sản xuất, nhà vận chuyển thân thiện với môi trường hoặc mua các sản phẩm có nhãn xanh, nhãn sinh thái trên thương mại điện tử.

Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam chủ động phối hợp với các cơ quan, tổ chức khác vận động các nền tảng thương mại điện tử và các doanh nghiệp chuyển phát nhanh tuyên truyền trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp gắn việc bảo vệ môi trường với hình ảnh, uy tín kinh doanh và thu hút người tiêu dùng thông minh. Cùng với đó, hợp tác với một số trường đại học nhằm khuyến khích sinh viên ngành thương mại điện tử tham gia nghiên cứu khoa học về chủ đề bảo vệ môi trường trong kinh doanh số. Nội dung “Thương mại điện tử xanh - giảm nhanh rác thải nhựa" trong cuộc thi Sinh viên tài năng kinh doanh số năm 2023 do Hiệp hội tổ chức đã thu hút 70 đội thi từ nhiều trường đại học trên cả nước. Nhiều đội thi đã đề xuất những giải pháp sáng tạo nhằm giảm bao bì, vật liệu nhựa trong bán lẻ trực tuyến và dịch vụ giao đồ ăn công nghệ.

Hoàng Vân (TTXVN)