Xử hình sự, hủy luôn hợp đồng dân sự, được không?
Báo Pháp Luật TP.HCM ngày 5-6 có bài 'Vợ qua mặt chồng bán nhà, chưa rõ có lừa không?'.
Bài báo phản ánh trường hợp bị cáo Bùi Thị Hồng Nga làm giấy tờ giả, giấu chồng là ông Nguyễn Văn Dũng để bán căn nhà thuộc sở hữu chung của vợ chồng.
Xử hình sự vụ án này, TAND TP.HCM đã tuyên phạt Nga hai năm tù về tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức và tám năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Điều đáng nói là bản án hình sự sơ thẩm của TAND TP.HCM còn tuyên hủy cả hợp đồng mua bán nhà và buộc các bên đương sự phải trả lại cho nhau những gì đã nhận.
Vấn đề đặt ra ở đây là khi xét xử vụ án hình sự, tòa án có quyền tuyên hủy các giao dịch dân sự có liên quan đến vụ án hay không? Nếu có thì dựa trên những cơ sở pháp lý nào?
Theo quy định tại Điều 28 BLTTHS thì việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự được tiến hành cùng với việc giải quyết vụ án hình sự.
Tuy nhiên, theo tinh thần hướng dẫn tại điểm 1 Mục I Công văn số 121/2003/KHXX ngày 19-9-2003 của TAND Tối cao thì phần dân sự trong vụ án hình sự chỉ bao gồm: Đòi trả lại tài sản bị chiếm đoạt; đòi bồi thường giá trị tài sản do tài sản bị chiếm đoạt nhưng đã bị mất hoặc bị hủy hoại; buộc phải sửa chữa tài sản bị hư hỏng; đòi bồi thường thiệt hại về lợi ích gắn liền với việc sử dụng, khai thác tài sản, chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế và khắc phục thiệt hại do tài sản bị chiếm đoạt, bị hủy hoại hoặc bị hư hỏng; đòi bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm.
Như vậy, phần dân sự trong vụ án hình sự, thực chất là việc tòa án giải quyết các yêu cầu của đương sự liên quan đến vấn đề đòi bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Phạm vi và thẩm quyền giải quyết của tòa án đối với phần dân sự trong vụ án hình sự, theo nội dung hướng dẫn nêu trên, hoàn toàn không có việc xem xét tính hợp pháp của các giao dịch dân sự để công nhận hay hủy bỏ các giao dịch này. Nó chỉ dừng lại ở việc giải quyết các yêu cầu của đương sự đối với vấn đề bồi thường thiệt hại về vật chất hay tinh thần do tội phạm gây ra mà thôi.
Chẳng hạn, trong vụ án nói trên, khi người bị hại có yêu cầu bồi thường số tiền bị chiếm đoạt thì tòa án sẽ xem xét yêu cầu này để buộc bị cáo bồi thường theo quy định của pháp luật dân sự. Còn việc xem xét tính hợp pháp của các giao dịch dân sự, về nguyên tắc, phải do tòa án thụ lý, giải quyết theo trình tự, thủ tục do BLTTDS quy định. Tòa hình sự không có thẩm quyền xem xét tính hợp pháp của các giao dịch dân sự để công nhận hay hủy bỏ các giao dịch này trong quá trình xét xử vụ án hình sự nói chung.
Như vậy, phải chăng việc TAND TP.HCM tuyên hủy hợp đồng mua bán nhà giữa các bên khi xét xử hình sự là không đúng quy định, là làm thay chức năng của tòa dân sự. Đây là sự vi phạm nghiêm trọng về thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự của tòa án theo quy định của BLTTDS hiện hành.
