30 năm 'hút' 334 tỉ USD vốn FDI

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các đại biểu tham dự hội nghị - Ảnh: Quang Hiếu

Quan điểm đó được nêu ra tại Hội nghị 30 năm thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) tại VN với chủ đề “Tầm nhìn và cơ hội mới trong kỷ nguyên mới” do Bộ KH-ĐT tổ chức ngày 4.10, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trực tiếp chủ trì.

Mới giải ngân được một nửa

Theo số liệu thống kê, kể từ khi mở cửa nền kinh tế năm 1986, luật Đầu tư nước ngoài được ban hành năm 1987, 30 năm khu vực FDI đã trở thành một bộ phận không tách rời của nền kinh tế VN. Đến nay, đã có hơn 26.500 dự án đến từ 129 quốc gia và vùng lãnh thổ, cam kết đầu tư hơn 334 tỉ USD vào VN. FDI chiếm gần 20% GDP, đóng góp 23,7% tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội; trên 50% giá trị sản xuất công nghiệp; 70% kim ngạch xuất khẩu; sử dụng gần 4 triệu việc làm trực tiếp và 5 - 6 triệu việc làm gián tiếp.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng cũng thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế đang tồn tại trong thu hút FDI khi tỷ lệ vốn đầu tư thực hiện mới đạt khoảng 55,5%, nghĩa là có tới gần 1/2 tổng vốn đầu tư đăng ký nhưng chưa được thực hiện. “Một số doanh nghiệp (DN) FDI chưa tuân thủ nghiêm túc quy định của pháp luật VN về bảo vệ môi trường, một số trường hợp đã gây ra sự cố ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất và cuộc sống của người dân, cũng như sự phát triển bền vững của đất nước. Việc sử dụng đất đai và tài nguyên không tái tạo tại một số dự án đầu tư nước ngoài còn lãng phí và kém hiệu quả", ông Dũng đánh giá.

Vẫn theo Bộ trưởng Dũng, một số DN FDI chuyển giá, thiếu trung thực trong báo cáo tài chính để trốn thuế. Thực tế cũng cho thấy, còn trường hợp bên nước ngoài trong các liên doanh đã tạo áp lực buộc phía VN phải nhượng lại phần vốn góp, chuyển DN liên doanh thành DN 100% vốn nước ngoài, làm hạn chế khả năng liên kết và chuyển giao công nghệ.

Ông Hironobu Kitagawa, Trưởng đại diện Văn phòng Jetro Hà Nội, phản ánh VN là điểm đến đầu tư đầy sức hút, số lượng dự án đầu tư từ Nhật Bản sang VN tăng cao những năm gần đây. Năm 2017, có tới 601 dự án mở rộng và đầu tư mới từ Nhật Bản với tổng vốn 8,7 tỉ USD. Tuy nhiên, DN FDI đầu tư tại VN còn gặp nhiều rủi ro kinh doanh như chi phí nhân công cao, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, vận dụng pháp luật chưa rõ ràng, tính phức tạp trong thủ tục hành chính, thuế quan...

Không phải mang gì vào cũng chấp nhận

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, tổng kết 30 năm qua cho thấy, việc mở cửa thu hút vốn FDI là một chủ trương đúng đắn, góp phần thực hiện nhiều mục tiêu phát triển KT-XH quan trọng của đất nước. Song Thủ tướng cho rằng, cũng cần nhìn thẳng vào những hạn chế tồn tại, cả những thua thiệt trong thu hút FDI. Các DN FDI về cơ bản đang sử dụng công nghệ trung bình hoặc trung bình tiên tiến so với khu vực. Chưa có nhiều tập đoàn đa quốc gia trong các lĩnh vực sử dụng công nghệ cao, công nghệ nguồn. Một số dự án FDI tiêu tốn năng lượng, tài nguyên, gây ô nhiễm môi trường; còn có biểu hiện báo lỗ để chuyển giá; đầu tư chui...

Nêu rõ quan điểm của VN với FDI, Thủ tướng nhấn mạnh thu hút FDI phải mang tính chủ động, có sự bình đẳng, lựa chọn, không phải nhà đầu tư nước ngoài mang gì vào cũng chấp nhận nấy. Điều quan trọng là có lựa chọn, dần thoát khỏi gia công, lắp ráp đơn thuần, nâng tầm trình độ sản xuất, nâng cao tính tự chủ của nền kinh tế quốc gia. Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, chính quyền địa phương tập trung hoàn thiện khung pháp luật liên quan đến đầu tư, khuyến khích, hỗ trợ DN trong nước liên doanh, liên kết, góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp của DN FDI trong các dự án sử dụng công nghệ cao, công nghệ mới, công nghiệp hỗ trợ... Đồng thời, các DN trong nước cần chủ động hợp tác, “mua” lại các DN FDI tại VN để tiếp thu thị trường, kênh phân phối, làm chủ công nghệ, quản lý và phát triển các sản phẩm quốc gia.

Thủ tướng cũng yêu cầu các bộ, ngành và địa phương cần rà soát và hoàn thiện, bổ sung các cơ chế, chính sách, giải pháp trong lĩnh vực quản lý của mình. Bộ KH-ĐT hoàn thiện báo cáo tổng kết 30 năm thu hút FDI, trình Chính phủ, báo cáo Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết mới về Định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác FDI đến năm 2030.

Tiêu Phong