Âm vang tiếng đàn Goong

Trên bậc thềm ngôi nhà sàn gỗ truyền thống, nghệ nhân Y Coh Hra tên thường gọi là Ma Pho (59 tuổi, buôn C1, thị trấn Ea Súp) chống gốc đàn, mắt lim dim chìm đắm trong bản nhạc êm ái.

Dứt tiếng đàn, nghệ nhân Y Coh Hra tâm sự: “Cây đàn Goong là người bạn tâm tình của dân tộc Gia Rai chúng tôi, những cặp trai gái nên duyên vợ chồng đều nhờ đàn Goong. Vào những đêm trăng sáng, bên bếp lửa, những cô gái say sưa nghe tiếng đàn của các chàng trai. Lễ hội của đồng bào Gia Rai không thể thiếu tiếng đàn Goong, âm thanh ấy lúc rạo rực như tiếng chim Chơ Rao, lúc êm đềm như buổi chiều Tây Nguyên dần tắt nắng, hiền dịu như suối chảy róc rách". Tiếng đàn Goong tạo nên niềm vui, sự hứng khởi, kết nối mọi người, tạo nên không khí mùa xuân, không khí lễ hội của cả buôn làng Tây Nguyên...

Cách đó không xa, trên bậc cửa ngôi nhà xây cấp bốn, nghệ nhân Y Bung Hra, năm nay bước sang tuổi 107, chia sẻ: Đàn Goong do ông bà mình sáng tạo ra để gửi gắm nỗi lòng vào đó. Nỗi lòng ấy là niềm vui, nỗi buồn bật thành câu hát, Goong biến những bài hát xưa cũ ấy thành tiếng đàn thánh thót. Đàn Goong độc đáo vì chuyển tải kho tàng âm nhạc của người Gia Rai một cách giản dị, tự nhiên. Đó là kho báu về văn hóa dân tộc mà ông bà để lại, là những lời tự sự mang tính giáo dục cao. Hiện nay, tại huyện Ea Súp chỉ có khoảng bảy, tám người có thể sử dụng đàn Goong một cách thành thạo. Đàn Goong đang đứng trước nguy cơ mai một, dần rơi vào quên lãng.

Nghệ nhân Rơ Châm Tih, dân tộc Gia Rai (SN 1973) ở làng Jút, xã Iadêr, huyện Ia Grai (Gia Lai) đam mê các loại nhạc cụ dân tộc mộc mạc và tinh tế của đồng bào Tây Nguyên. Anh mở lớp dạy nghề, lập xưởng sản xuất mỹ nghệ vừa bảo tồn văn hóa, vừa tạo việc làm cho người dân trong vùng. Rơ Châm Tih yêu tiếng đàn Goong, luôn đau đáu về loại nhạc cụ dân tộc truyền thống của đồng bào Gia Rai. Anh tình nguyện dạy cách chế tác, sử dụng nhạc cụ miễn phí cho nhiều thanh, thiếu niên trong làng, hướng dẫn tỉ mẩn từng thao tác để tạo ra sản phẩm tinh xảo. Nghệ nhân chia sẻ, người học phải luyện tập ít nhất từ hai đến ba tháng để làm quen các nốt trầm bổng của đàn, sau đó mới bắt đầu học và đánh theo...

Một nhà thơ có nhiều năm sưu tầm, nghiên cứu văn hóa dân gian Tây Nguyên nhận xét: Rơ Châm Tih là người đa tài. Tih vừa là nghệ nhân chế tác vừa biểu diễn nhạc cụ. Mô hình dạy nghề gắn với tạo việc làm ổn định của Tih, giúp người dân có cơ hội tiếp xúc thường xuyên với nhạc cụ cổ truyền. Đó là một trong những phương thức bảo tồn văn hóa bền vững.

Bài và ảnh: AN NHIÊN