Ảnh nude nghệ thuật sẽ không còn là 'vùng cấm'?

Nhiều người nhận định rằng, sau triển lãm ảnh nude đầu tiên của Việt Nam của Hạo Nhiên tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh hồi tháng 9 năm ngoái, thì việc đơn vị quản lý của Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch đứng ra tổ chức một triển lãm ảnh nude đã thực sự mang tính chất “bước ngoặt”, giống như sự “cởi trói” để những nghệ sĩ chuyên chụp nude có cơ hội đưa tác phẩm của mình hội ngộ công chúng.

“Cởi trói” cho nghệ sĩ chụp nude?

Theo thông tin từ Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh & Triển lãm, triển lãm ảnh nude đầu tiên do cục này tổ chức dự kiến diễn ra từ ngày 23 đến 30-7 tại Trung tâm Triển lãm mỹ thuật và nhiếp ảnh (29 Hàng Bài). Triển lãm dự kiến sẽ quy tụ những tay máy “chuyên trị” nude mà tên tuổi của họ đã được truyền thông nhắc đến nhiều lần như Dương Quốc Định, Lê Quang Châu, Thái Phiên, Nguyễn Dzũng Art, Phó Bá Cường, Nguyễn Á, Đỗ Thị Mai, Đào Đức Hiếu...

Tất nhiên, với tất cả sự cẩn trọng của một cơ quan chuyên quản lý lĩnh vực này, Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh & Triển lãm sẽ dán nhãn 18+ ở cổng và sẽ có cán bộ của Trung tâm triển lãm liên tục kiểm tra, rà soát đối tượng tham quan để tránh những điều tiếng không đáng có.

Một tác phẩm trong triển lãm “Tạo tác” của Hạo Nhiên.

Vậy là sau triển lãm “Tạo tác” của Hạo Nhiên - triển lãm ảnh khỏa thân lần đầu tiên được tổ chức thành công và gây xôn xao, triển lãm sắp tới đây do Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh & Triển lãm đứng ra tổ chức cũng được nhiều nghệ sĩ trông đợi. Bởi lẽ, các tay máy chụp nude kỳ vọng rằng, sau sự kiện này, việc xin giấy phép tổ chức triển lãm hay cấp phép ra sách ảnh nude sẽ không gặp phải những vất vả, gian truân như trước nữa.

Và đây thực sự là tin vui với họ bởi vì đa số những nghệ sĩ chụp nude nghệ thuật chuyên nghiệp sau những năm tháng miệt mài “tích lũy”, họ rất mong muốn được đưa tác phẩm của mình đến với công chúng bằng nhiều hình thức, trong đó những triển lãm cá nhân là khao khát thực sự.

Chắc hẳn nhiều người vẫn còn nhớ câu chuyện cách đây hơn 10 năm, sau khi vật vã mãi, cuối cùng nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên cũng cho ra đời được cuốn sách ảnh “Xuân thì” và anh đã có hành trình gian truân để xin được cấp phép tổ chức triển lãm cùng tên ở Hà Nội.

Sau nhiều lần thay đổi địa điểm và khi vừa ký được hợp đồng với nhà triển lãm 29 Hàng Bài thì Thái Phiên lại nhận được công văn từ Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch Hà Nội yêu cầu tạm dừng triển lãm này với nguyên nhân là “chưa đúng thời điểm và địa điểm thích hợp”.

Đối với nghệ sĩ Thái Phiên, đó là một cú sốc lớn, bởi vì yêu cầu tạm dừng của cơ quan quản lý về văn hóa của Hà Nội chỉ cách ngày khai mạc triển lãm 3 hôm, Thái Phiên đã ở Hà Nội với hàng trăm tác phẩm ảnh được in khổ lớn, đóng khung và chuyển từ TP. Hồ Chí Minh ra. Theo chia sẻ của nghệ sĩ Thái Phiên, anh đã có tổng cộng 3 lần đi xin giấy phép tổ chức triển lãm ảnh nude của mình nhưng đều... thất bại. “Quá tam ba bận”, vì thế Thái Phiên từng khẳng định sẽ không đi xin phép triển lãm cá nhân lần nào nữa mà chỉ tham gia triển lãm ảnh khi Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh hoặc Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh & Triển lãm có thư mời tham gia triển lãm thì anh sẽ gửi tác phẩm tham gia mà thôi.

Nhưng kể từ bấy đến nay, không bi quan, chán nản, Thái Phiên vẫn liên tục làm việc và vừa phát hành cuốn sách ảnh nude thứ 2 của mình mang tên “Miền cổ tích” hồi tháng 4 vừa qua. Trước đây, sách ảnh “Xuân thì” (NXB Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh) đã có tổng lượng phát hành lên tới 20.000 bản và từng được in thành bộ lịch 7 tờ năm 2009 cũng với chủ đề “Xuân thì” và cũng có số lượng phát hành lớn.

Lần này “Miền cổ tích” (NXB Hồng Đức) được in lần đầu với số lượng 2.000 bản cũng là con số không hề khiêm tốn trong tình hình xuất bản hiện nay. “Miền cổ tích” là cuốn sách ảnh nude thứ 3 ở Việt Nam, bởi trước đó cùng với triển lãm “Tạo tác”, tác giả Hạo Nhiên đã cho xuất bản sách ảnh “Tạo tác” (NXB Hồng Đức) cũng với số lượng in 2.000 bản.

Còn nhiều định kiến, nghi ngại

Theo chia sẻ của các nghệ sĩ chuyên chụp nude, nghề chụp ảnh nude của họ gần như luôn vấp phải những cái nhìn e dè, định kiến, nghi ngại bởi lẽ lâu nay vẫn bị cho rằng ảnh khỏa thân là có tính chất đồi trụy, khiêu dâm...

Các sách ảnh nude đã được xuất bản.

Người ta thường nói đến lằn ranh giới mong manh giữa ảnh nude nghệ thuật với những bức ảnh dung tục, đồi trụy, vì thế nhiều nghệ sĩ dấn thân vào con đường này hay bị điều tiếng, xì xào. Nhất là sau sự việc họa sĩ body panting Ngô Lực bị một người mẫu tố cáo hiếp dâm, đã có nhiều dấu hỏi được đặt ra với những hoạt động nghệ thuật hết sức nhạy cảm như nghề làm người mẫu tranh, ảnh nude.

Để vượt qua được những áp lực, định kiến xã hội, đòi hỏi chính các tác giả phải có được một bề dày kinh nghiệm đối phó và một tình yêu đủ lớn để vượt qua những áp lực lớn ấy mà nhiều khi có những áp lực đến từ chính người thân, gia đình của họ.

Những định kiến lâu năm về ảnh nude đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều người, chính vì thế, ngay cả các cơ quan quản lý văn hóa hoặc người đứng đầu các cơ quan này đôi khi cũng không có những tìm hiểu đầy đủ, nên nhiều khi cứ thấy cái gì liên quan ảnh nude là lập tức dị ứng, đề phòng.

Chắc hẳn nhiều người vẫn còn nhớ, khi Thông tư 01/2016 của Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch ban hành ngày 24-3-2016 từng gây bức xúc trong dư luận khi đặt ra yêu cầu: “bắt đầu từ ngày 15-5, những người đẹp đoạt danh hiệu tại cuộc thi người đẹp, người mẫu sẽ không được chụp ảnh, ghi hình hình ảnh cá nhân không có trang phục hoặc sử dụng trang phục, hóa trang phản cảm và vô ý hoặc cố ý phổ biến, lưu hành trên mạng viễn thông”.

Đông đảo nghệ sĩ nhiếp ảnh và giới người đẹp - người mẫu đã lên tiếng gay gắt về vấn đề này vì cho rằng cơ quan quản lý đã có những quy định mang tính áp đặt, xâm phạm đến quyền riêng tư của mỗi cá nhân. Vì thế, chỉ sau nửa năm ban hành, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch đã phải ban hành một Thông tư mới sửa đổi một số điều của Thông tư 01/2016, trong đó có việc bãi bỏ quy định cấm người mẫu, người đẹp có danh hiệu chụp và phổ biến ảnh khỏa thân trên mạng viễn thông. Nội dung bị bãi bỏ này được dư luận hết sức đồng tình và cho rằng cơ quan quản lý đã có những động thái tích cực, quan tâm, lắng nghe và sẵn sàng “sửa sai” như vậy là rất đáng hoan nghênh.

Trở lại với những tín hiệu vui đến từ các triển lãm và sách ảnh nude trong thời gian gần đây, có thể thấy cái nhìn của công chúng cũng như các nhà quản lý đã có nhiều đổi mới so với 10 năm trước đây: cởi mở hơn, thân thiện hơn, thấu tình đạt lý hơn...

Đây đúng là những tín hiệu đáng mừng với các tay máy chụp nude chuyên nghiệp bởi đam mê, mong ước của họ đã được hồi đáp và chia sẻ. Những “bà đỡ” cho các cuốn sách ảnh nude chắc hẳn từ nay cũng không sợ sẽ mang tiếng là xuất bản sách “cởi truồng” như NXB Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh từng bị “mang vạ” khi là người mở đường xuất bản cuốn sách ảnh nude đầu tiên của Việt Nam mang tên “Xuân thì” của Thái Phiên.

Chắc hẳn, với “Miền cổ tích” vừa xuất bản, tác giả Thái Phiên cũng sẽ không bị cấm các hoạt động quảng bá sách hay giao lưu với tác giả như anh từng bị cấm ở Hội chợ sách TP. Hồ Chí Minh năm 2008 nữa.

Có thể thấy rõ rằng, công chúng văn minh ngày nay chắc chắn sẽ phân biệt được đâu là ảnh nude nghệ thuật và đâu là ảnh nude đồi trụy, khiêu dâm. Vì thế giờ đây, các nhà quản lý về văn hóa nghệ thuật cũng cần có một cái nhìn thông thoáng hơn, cởi mở hơn và cho công chúng có cơ hội lựa chọn sản phẩm nghệ thuật phù hợp. Bởi lẽ, trên thế giới, ảnh nude nghệ thuật đã được thừa nhận từ lâu, với các cuộc thi, triển lãm, phát hành trên sách báo, tạp chí... thì ở Việt Nam lẽ nào vẫn cứ mãi là một “vùng cấm”?

Nguyệt Hà