Ba nhà kinh tế người Mỹ giành giải Nobel kinh tế cho công trình nghiên cứu khủng hoảng ngân hàng

Ben Bernanke, Douglas Diamond và Philip Dybvig đã giành chiến thắng cho một nhóm nghiên cứu có từ những năm 1980, bao gồm cả những phát hiện chứng tỏ có liên quan đến các nhà hoạch định chính sách trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Giải Nobel Kinh tế đã được trao hôm thứ Hai cho Ben S. Bernanke, cựu chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang và hai học giả khác, những người đã giúp định hình lại cách thế giới hiểu mối quan hệ giữa ngân hàng và khủng hoảng tài chính.

Douglas W. Diamond, 68 tuổi, Đại học Chicago và Philip H. Dybvig, 67 tuổi, Đại học Washington ở St. Louis - hai nhà kinh tế học đã tạo ra một mô hình danh nghĩa giải thích động lực của hoạt động ngân hàng và suy thoái tài chính - đã giành giải cùng với ông Bernanke, 68 tuổi, hiện đang làm việc tại Viện Brookings ở Washington.

Nhóm nghiên cứu của ba nhà kinh tế này có từ những năm 1980. Nghiên cứu của họ đã đi sâu vào các khía cạnh khác nhau về cách các ngân hàng trở nên dễ bị tổn thương trước biến động, cách các sự cố ngân hàng có thể làm trầm trọng thêm và kéo dài các thảm họa tài chính, và cách làm thế nào để cho hệ thống an toàn hơn trước những rủi ro này.

Những phát hiện này đã nhiều lần chứng tỏ có liên quan đến chính sách trong thế giới thực, với việc các ngân hàng trung ương rút ra bài học trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 và khi thị trường sôi sục vào năm 2020 khi bắt đầu đại dịch. Các nhà hoạch định chính sách đó bao gồm ông Bernanke, người từng là chủ tịch Fed từ năm 2006 đến năm 2014.

Và nghiên cứu có thể sớm trở nên thích hợp. Các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới đang tăng lãi suất với tốc độ nhanh chóng để chống lại sự bùng nổ của lạm phát, vốn đang khiến thị trường xáo trộn và đã góp phần gây ra sự suy thoái ở một phần của hệ thống tài chính ở Anh cần phải can thiệp khẩn cấp.

Nhà kinh tế học Mark Gertler của Đại học New York, đồng tác giả bài báo với Bernanke, cho biết công trình của những người đoạt giải mới đã chứng tỏ “rất phù hợp trong cuộc Đại khủng hoảng tài chính năm 2008 và 2009”. "Nó cũng có liên quan bây giờ, khi lãi suất đang tăng lên và chúng tôi bắt đầu thấy căng thẳng trên thị trường tài chính."

Ben Bernanke, cựu chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang, tại Viện Brookings ở Washington hôm thứ Hai. Ảnh: Ken Cedeno / Reuters

Ủy ban Nobel đã trích dẫn nghiên cứu ban đầu của các nhà kinh tế, bao gồm cả bài báo có ảnh hưởng của ông Bernanke năm 1983 giải thích cách những thất bại của ngân hàng có thể gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính thay vì chỉ đơn giản là kết quả của một cuộc khủng hoảng. Ông đã nghiên cứu về các cuộc khủng hoảng tài chính khi làm việc tại Fed, để đối phó với cuộc suy thoái tồi tệ nhất mà Hoa Kỳ phải đối mặt kể từ cuộc Đại suy thoái. Ông nói trong một cuộc họp báo hôm thứ Hai do Viện Brookings tổ chức sau khi giải thưởng được công bố là một “ứng dụng thực tế”.

Ông Bernanke cho biết ông và các đồng nghiệp của mình tại Fed đã làm việc chăm chỉ để ngăn chặn cuộc khủng hoảng tài chính trên diện rộng. “Tôi tin chắc rằng nếu điều đó xảy ra, nó sẽ làm suy giảm phần còn lại của nền kinh tế,” ông nói và cho biết thêm về nghiên cứu của mình, “Điều đó đã giúp tôi suy nghĩ về những vấn đề nảy sinh trong năm 2008”.

Đó là khi thị trường nhà đất bắt đầu lao dốc, những người đi vay quá tay đã bị tụt lại phía sau các khoản thế chấp và một đống các khoản vay rủi ro được chia cho các ngân hàng lớn và các tổ chức khác bắt đầu kéo hệ thống tài chính đi xuống. Ông Bernanke đã giúp thiết lập các chương trình khẩn cấp để ngăn chặn thị trường sụp đổ và cùng với Bộ Tài chính, sử dụng quyền hạn của Fed để cho phép các gói cứu trợ các danh mục đầu tư của ngân hàng và công ty bảo hiểm.

Sự suy thoái đó cung cấp một ví dụ về mức độ ảnh hưởng của các thất bại ngân hàng có thể gây thiệt hại như thế nào đối với nền kinh tế thực. Cục Dự trữ Liên bang và Bộ Tài chính đã cho phép Lehman Brothers sụp đổ, điều mà ông Bernanke đã nói rằng ông và các đồng nghiệp của mình tin rằng đó là lựa chọn duy nhất của họ. Kể từ đó, một số nhà phê bình đã lập luận rằng ngân hàng đầu tư có thể và lẽ ra phải được cứu, và nhiều người tin rằng phản ứng dây chuyền của những thất bại như vậy đã làm trầm trọng thêm một cuộc suy thoái vốn đã vang dội khắp thế giới.

Louise Sheiner, giám đốc chính sách của Trung tâm Chính sách Tài chính và Tiền tệ Hutchins tại Viện Brookings, đã viết trong một email rằng bà “hoàn toàn vui mừng” với giải thưởng của ông Bernanke. “Ông ấy đại diện cho sự kết hợp lý tưởng của một người quan tâm sâu sắc đến thế giới thực, có hiểu biết vững chắc về cách nó hoạt động, rút ra từ kinh nghiệm thực tế và những hiểu biết sâu sắc mà ông ấy có được từ nghiên cứu của mình và những người khác, cũng như sự tự tin và can đảm để thực hiện hành động vượt ra ngoài ranh giới của nghiên cứu học thuật khi cần thiết."

Douglas Diamond của Đại học Chicago Booth School of Business tại một buổi tiếp đón vào thứ Hai ở Chicago. Ảnh: Tannen Maury/EPA, qua Shutterstock

Ông Diamond và ông Dybvig đã viết vào năm 1983 về những rủi ro vốn có trong quá trình chuyển đổi kỳ hạn, hoặc quá trình các ngân hàng biến khoản vay ngắn hạn thành khoản cho vay dài hạn. Họ chỉ ra cách thiết lập khiến các ngân hàng phải rút tiền đột ngột, hoảng loạn bởi khách hàng nếu không có bảo hiểm tiền gửi hoặc biện pháp bảo vệ khác.

Nhà kinh tế học Kenneth Rogoff của Harvard cho biết nghiên cứu này vẫn là “một trong những bài báo rõ ràng và đẹp đẽ nhất trong kinh tế học hiện đại”.

Ông Diamond cũng viết về cách các ngân hàng giám sát những người đi vay, lưu ý rằng kiến thức về những người đi vay sẽ biến mất khi các ngân hàng thất bại, làm cho biến động trở nên tồi tệ hơn.

John Hassler, một nhà kinh tế học tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế tại Đại học Stockholm và là thành viên của ủy ban giải thưởng, cho biết trong cuộc họp báo công bố giải thưởng.

Ông Diamond phát biểu qua điện thoại tại hội nghị. Khi được hỏi liệu ông có bất kỳ cảnh báo nào đối với các ngân hàng và chính phủ hiện nay hay không, trong bối cảnh thị trường bất ổn gần đây, ông Diamond nói rằng khủng hoảng tài chính trở nên tồi tệ hơn khi mọi người bắt đầu mất niềm tin vào sự ổn định của hệ thống.

“Trong những giai đoạn mà mọi thứ xảy ra bất ngờ - như, tôi nghĩ nhiều người ngạc nhiên về việc lãi suất danh nghĩa tăng nhanh như thế nào trên khắp thế giới - đó có thể là điều gây ra nỗi sợ hãi trong hệ thống,” ông nói. “Lời khuyên tốt nhất là hãy chuẩn bị sẵn sàng, để đảm bảo rằng khu vực ngân hàng của bạn vừa được coi là lành mạnh, và lành mạnh, đồng thời phản ứng với những thay đổi trong chính sách tiền tệ một cách có đo lường và minh bạch."

Ông Dybvig đã không trả lời yêu cầu bình luận qua email về giải thưởng của mình.

Philip H. Dybvig của Trường Kinh doanh Olin thuộc Đại học Washington ở St. Louis, tại một khách sạn ở Boston hôm thứ Hai sau khi giành được giải Nobel Kinh tế năm 2022. Ảnh: Josh Reynolds / Associated Press

Ủy ban Nobel cho biết kết quả nghiên cứu của ba nhà kinh tế là "bổ sung cho nhau". “Họ cùng nhau đưa ra những hiểu biết quan trọng về vai trò có lợi của các ngân hàng trong nền kinh tế, cũng như về cách các lỗ hổng của ngân hàng có thể dẫn đến các cuộc khủng hoảng tài chính tàn khốc”.

Ông Diamond cho biết tại cuộc họp báo rằng thế giới hiện đang sẵn sàng hơn cho bất kỳ biến động tài chính nào so với trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, bởi vì “những ký ức gần đây về cuộc khủng hoảng đó” và các quy định được cải thiện đã làm cho hệ thống ngân hàng ít bị tổn thương hơn.

Tuy nhiên, những điểm yếu mà ông và ông Dybvig đã xác định còn vượt ra ngoài các ngân hàng và có thể gây bong bóng trong các bộ phận khác của hệ thống tài chính, chẳng hạn như các công ty bảo hiểm hoặc quỹ tương hỗ, ông lưu ý.

Ông Bernanke cũng được hỏi về cách áp dụng nghiên cứu của ba ông vào thời điểm hiện tại.

Ông Bernanke nói về tình trạng của hệ thống tài chính Hoa Kỳ: “Chúng tôi chắc chắn sẽ không gặp rắc rối nghiêm trọng như 14 năm trước. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng "đúng là ngay cả khi các vấn đề tài chính không bắt đầu một giai đoạn, theo thời gian", chúng "có thể làm trầm trọng thêm vấn đề và củng cố nó - vì vậy, tôi nghĩ đó là điều mà chúng ta thực sự chú ý đến."

Và yêu cầu lời khuyên với các nhà kinh tế trẻ hơn, Bernanke dường như ám chỉ đến những khúc quanh trong sự nghiệp của ông, từ việc nghiên cứu các cuộc khủng hoảng tài chính đến điều hành nền kinh tế lớn nhất thế giới vượt qua.

“Một trong những bài học của cuộc đời tôi là bạn không bao giờ biết điều gì sẽ xảy ra,” ông nói.

Ba nhà kinh tế học sẽ nhận được một phần bằng nhau trong số tiền thưởng trị giá 10 triệu krona Thụy Điển (885.000 USD).

Trung Việt