Bắc Ninh: CLB Quan họ thực hành khu phố Nguyễn Trãi gìn giữ vốn quý di sản

CLB Quan họ Thực hành khu phố Nguyễn Trãi trong buổi sinh hoạt tập luyện hát Quan họ cổ đối đáp. (Ảnh chụp tháng 4-2021)

Dự buổi sinh hoạt của CLB Quan họ thực hành khu phố Nguyễn Trãi, chúng tôi hiểu rõ hơn tình yêu và trách nhiệm với di sản của các thành viên. Không giống những CLB Quan họ thực hành khác thường học hát Quan họ có nhạc đệm để biểu diễn trên sân khấu, CLB Quan họ khu phố Nguyễn Trãi lại hướng tới mục tiêu học hát Quan họ cổ đối đáp ngay từ khi mới thành lập. Chính vì vậy, CLB cũng có nhiều cặp đi thi hát Quan họ cổ đối đáp đầu xuân và đạt giải như cặp liền chị: Nguyễn Thị Luyện, Nguyễn Thị Mai; Nguyễn Thị Lai, Nguyễn Thị Ngọ… Được thành lập năm 2006, CLB Quan họ thực hành khu phố Nguyễn Trãi chỉ có gần 10 thành viên, đến nay có gần 30 người từ 40 đến 73 tuổi. 15 năm thành lập, CLB luôn duy trì sinh hoạt đều đặn vào tối Thứ Năm và Thứ Bảy hàng tuần. Đến đây, các thành viên được gặp gỡ, giao lưu và cùng ca những làn điệu Quan họ từ dễ đến khó. Sau những buổi tự tập luyện tại nhà, họ đến buổi sinh hoạt để được chỉ bảo, uốn nắn từng câu ca. Người có nhiều kinh nghiệm trong truyền dạy, chỉnh sửa cho các thành viên là ông Nguyễn Xuân Hạ, sinh năm 1949, thành viên cao tuổi nhất trong CLB và cũng là người giữ nhiều vốn Quan họ cổ. Dù 50 tuổi ông mới bén duyên Quan họ nhưng Quan họ đã làm ông say mê luôn từ ấy. Ông chịu khó đi đến 49 làng Quan họ gốc ở Bắc Ninh và Bắc Giang để học các anh Hai, chị Hai và nghệ nhân Quan họ. Sự cần cù của ông đã được bù đắp, đến nay ông có vốn hơn 200 bài Quan họ cổ, chỉ cần nhắc đến làn điệu khó là ông có thể ca lên “vang, rền, nền, nảy” như những anh Hai có tiếng ở các làng Quan họ gốc. Liền anh Nguyễn Xuân Hạ bộc bạch: Năm 2006, tôi tham gia hội thi hát Quan họ cổ đối đáp đầu xuân 50 bài đạt giải Khuyến khích, khi ấy tôi mới học hát Quan họ được vài năm, vốn liếng chưa nhiều và cũng chưa có nhiều kinh nghiệm, kỹ năng hát thì chưa tốt. Với Quan họ, thực sự ai đã học và đi sâu vào tìm hiểu thì sẽ yêu, bởi chiều sâu văn hóa của di sản. Không chỉ học hát mà còn hiểu câu từ, ý nghĩa từng lời ca và học văn hóa ứng xử của người Quan họ, từ cách ăn, nói, đi, đứng, mời chào đến sự trân trọng nhau, tình người trong câu hát và trong cuộc sống.
Cùng với ông Hạ, CLB có thành viên Nguyễn Thị Luyện, sinh năm 1963 cũng có tình yêu và vốn liếng Quan họ khiến mọi người nể phục. Liền chị Nguyễn Thị Luyện cũng đến với Quan họ từ năm 2006 khi CLB được thành lập. Từ tình yêu ấy, liền chị Luyện bỏ công sức đi tìm thầy truyền dạy, những người thầy có tiếng trong nghề chơi Quan họ như anh Hai Dũng, làng Yên Mẫn, phường Kinh Bắc; nghệ sĩ Lệ Ngải, Khánh Hạ… Sau quá trình “tầm sư học đạo”, đến nay, liền chị Luyện có vốn hơn 300 bài Quan họ và từng đạt giải Ba hội thi hát Quan họ cổ đối đáp đầu xuân ở nội dung 150 bài. Quả thực ở một CLB Quan họ thực hành mà có những nhân tố chịu khó học hát Quan họ cổ như liền anh Xuân Hạ và liền chị Luyện thật hiếm có ở các CLB thực hành khác.
Với mục tiêu của CLB Quan họ thực hành khu phố Nguyễn Trãi là tập trung rèn luyện làn điệu Quan họ cổ, hát không nhạc đệm nên đến nay đa phần các thành viên đều thuộc ít nhất 50 bài Quan họ cổ đối đáp, 10% số thành viên thuộc 150 bài Quan họ cổ. Để tạo thuận lợi trong tập luyện, CLB chuẩn bị giáo án 150 bài Quan họ cổ đối đáp cho các thành viên làm tư liệu học tập. Ngoài ra CLB còn mở canh hát đối đáp mời các làng Quan họ gốc về giao lưu để học hỏi và đi dự các CLB khác sinh hoạt. Người dẫn dắt để CLB hoạt động bài bản, chất lượng phải kể đến liền chị Phạm Thị Quế, Chủ nhiệm CLB. Sinh ra và lớn lên ở tỉnh Nam Định nhưng liền chị Quế lại có duyên làm dâu vùng đất Bắc Ninh nên những làn điệu Quan họ sớm ngấm vào chị. Ban đầu, chị Quế tự mầy mò học theo trên mạng, sau đó quen với nghệ sĩ Thúy Hường, Thúy Cải và được 2 nghệ sĩ truyền dạy trực tiếp. Từ những vốn liếng và kỹ thuật hát được học, liền chị Quế về truyền đạt lại cho các thành viên trong CLB.
Liền chị Phạm Thị Quế cho hay: Tuy không được lớn lên bằng lời ru của những câu ca Quan họ, nhưng về làm dâu, tôi nghĩ mình cần có trách nhiệm với di sản. Với niềm đam mê văn nghệ sẵn có, tôi đã tìm hiểu và học hát Quan họ, không ngờ từ trang phục đến câu ca đều cuốn hút. Khi mặc trang phục Quan họ, người con gái đằm thắm, nền nã, duyên dáng hơn.
Tham gia sinh hoạt CLB, các thành viên không chỉ được thỏa niềm đam mê, nâng cao đời sống tinh thần mà còn được chia sẻ, giúp đỡ nhau trong công việc gia đình, những lúc gặp khó khăn, hoạn nạn. 15 năm qua, CLB đã đi đúng mục tiêu đề ra là gìn giữ vốn Quan họ cổ quý báu ông, cha để lại, trở thành một trong số những CLB Quan họ thực hành tiêu biểu trong tỉnh, góp phần đưa Quan họ ngày càng lan tỏa trong cuộc sống.

Minh Hường