Bài cuối: Thay đổi lịch sử tìm dầu thế giới

Trời không phụ lòng người

Thời điểm phát hiện dầu trong tầng móng của mỏ Bạch Hổ, rất nhiều nhà khoa học dầu khí đã ngay lập tức đặc ra câu hỏi “Dầu từ đâu?” Có hai ý kiến, thứ nhất (chiếm đa số) cho rằng dầu từ Oligocen, với lý do là về năng lượng vỉa, lưu lượng khá giống số liệu tầng Oligocen được phát hiện tại giếng BH-4.

Mỏ Bạch Hổ.

Nhưng quan trọng hơn cả là nếu khẳng định dầu từ trong móng, có nghĩa là phủ định sự có mặt của dầu trong Oligocen tại giếng BH-6, như thế nhiệm vụ thăm dò tầng Oligocen không hoàn thành, nay phát sinh thêm một “đối tượng mới” sẽ làm chậm tiến độ tính trữ lượng và thời hạn hoàn thành “Sơ đồ khai thác thử công nghiệp mỏ Bạch Hổ”.

Mặc dù lúc đó Phòng Địa chất của Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro thuyết phục rằng đó là tầng sản phẩm mới: Móng phong hóa!

Để dung hòa hai ý kiến, phương án duy nhất là xem vỏ phong hóa và tầng Oligocen là một đối tượng khai thác và có sự liên thông giữa lớp phong hóa của móng và lớp trầm tích đáy của Oligocen…

Thời điểm này tuy có nhiều tin vui do việc phát hiện dầu ở mỏ Rồng và đặc biệt ở mỏ Đại Hùng, nhưng bài toán kinh tế khai thác mỏ Bạch Hổ vẫn làm lãnh đạo Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro đau đầu!

Việc khai thác mỏ Bạch Hổ chỉ có thể có lãi nếu giá một tấn dầu khoảng 120 rúp chuyển nhượng trở lên theo phương án của ông Demuskin đưa ra, cao gấp nhiều lần giá dầu thế giới nếu theo các tỷ giá chuyển đổi giữa đồng rúp chuyển nhượng và đồng đôla Mỹ. Hơn nữa ta cần xem xét vấn đề này trong bối cảnh lịch sử lúc đó, khi đó ở Liên Xô có “Perestroyka (cải tổ)” và ở Việt Nam là đường lối “Đổi mới”, làm ăn phải có hiệu quả.

Vì thế câu hỏi có tiếp tục hay không tiếp tục khai thác mỏ Bạch Hổ... càng trở nên gay gắt đối với Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro.

Trong bối cảnh vòm Bắc có dầu nhưng chưa được khai thác, khi đó thì ở vòm Nam các giếng ở MSP-1 đang tắt dần, giàn MSP-2 đang ngâm mình dưới sóng biển. Việc di chuyển chân đế giàn MSP-2 lên phía Bắc trở thành công việc trọng tâm. Theo lẽ nó phải được thực hiện trong thời gian biển tốt vào tháng 5, nhưng vì phía bạn chưa chuẩn bị xong phương án, nên được hoãn vào tháng 9/1988, chỉ cần thời tiết tốt trong 2-3 tuần là có thể di chuyển xong.

Việc phát hiện dầu trong tầng đá móng khiến trong năm 1988 có một sự thay đổi lớn trong công tác khoan khai thác kết hợp thăm dò từ các giàn cố định với chủ trương từ mỗi giàn có một giếng khoan “tận thăm dò” được thiết kế khoan vào móng.

Vào tháng 8/1988, có cuộc họp của Ban Tổng giám đốc Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro, ông V.S. Vovk lúc đó đã thay ông Ph.G. Arjanov làm Tổng giám đốc, các ông Nguyễn Ngọc Cư, G.V. Puri và ông Ngô Thường San thảo luận về phương hướng tiếp tục đối với giàn MSP-1 và MSP-2.

Cuộc họp thống nhất, trước khi cắt chân đế giàn MSP-2, cho phép khoan thêm một giếng về phía giàn MSP-2 từ giàn MSP-1 để kiểm tra lại tầng 23 và lần này thiết kế sâu xuống móng phong hóa, vì theo dự kiến đỉnh móng Bạch Hổ cao nhất ở khu vực MSP-2, kết hợp kiểm tra tầng móng.

Đó là giếng khoan thăm dò BH-47R từ giàn cố định MSP-1 mà Viện NIPI đã nhận được nhiệm vụ thiết kế của lãnh đạo Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro (chữ “R” để chỉ giếng thăm dò - Razvedotsnaia).

Lãnh đạo Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro cũng đồng ý nếu trong tháng 9 thời tiết không tốt thì việc cắt chân đế phải chuyển sang năm sau, chờ kết quả giếng BH-47R1.

Vận mệnh xoay vần

Trong khi giếng khoan BH-1 tiến hành sửa chữa giếng theo quy trình công nghệ (vì giếng khoan cho sản lượng giảm). Từ khi dừng thử mà trước đây không có dòng, do dùng rất nhiều trấu để bơm bít nhét chỗ mất dung dịch (thời gian quay lại sửa giếng cách nhau 21 tháng từ tháng 1/1986 đến tháng 9/1988). Dường như vận mệnh tìm dầu trong lòng mỏ Bạch Hổ là một vòng xoáy khi xoay vòng trở lại tại BH - 1.

Các nhà khoa học dầu khí nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - Cụm công trình "Tìm kiếm, phát hiện và khai thác có hiệu quả các thân dầu trong đá móng granitoit trước Đệ Tam bể Cửu Long, thềm lục địa Việt Nam".

Ở đây có một câu chuyện khá thú vị khi xuất phát từ thực tế đối với một giếng khai thác, khi ống chống khai thác đã bị bắn thủng thì việc thả choòng trở lại để khoan tiếp là vấn đề hết sức rủi ro. Bởi vậy nên ông V.S. Vovk gọi điện cho ông Phuntov, lúc đó là Cục trưởng Cục Khoan đến để bàn thực hiện vì theo ông V.S. Vovk, cũng là một chuyên gia về khoan, thì việc khoan xuống trở lại có rủi ro, nhưng không phải không thực hiện được.

Sau khi trao đổi, ông Phuntov khẳng định là làm được và ông đã có văn bản đề nghị khoan quay lại tầng móng trong giếng BH-1 và được giao nhiệm vụ thực hiện việc đó trước khi khoan giếng mới. Việc khoan trở lại giếng BH-1 như thế nào sẽ được quyết định tiếp tùy tình trạng giếng. Và quả đúng như nhận định của ông Phuntov, giếng BH-1 được khoan thông trở lại thành công.

Vào khoảng 10 giờ sáng ngày 6/9/1988, ông V.S. Vovk vội vàng gọi điện thông báo trong quá trình rửa giếng ở đoạn cuối thì đột nhiên dòng dầu lên mạnh, áp suất đầu giếng khoảng 110 at, hiện đang đóng đối áp để chờ ý kiến trong bờ.

Tin vui đến quá bất ngờ. Không thể đóng giếng lâu vì lo thiết bị đầu giếng với áp suất thiết kế không chịu nổi... Bởi vậy chỉ có hai cách, một là dập giếng bằng dung dịch nặng và hoàn tất giếng theo đúng quy cách bằng cần khai thác, hoặc cứ để vậy và cho khai thác bằng cần khoan, chờ đến khi áp suất giảm, lúc đó mới sửa chữa giếng và hoàn tất giếng đúng theo quy định của một giếng khai thác.

Ban lãnh đạo Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro chọn phương án thứ hai và có lẽ đây là điều hãn hữu trong lịch sử dầu khí khi một giếng được khai thác bằng bộ khoan cụ.

Giếng cho dòng lớn, lúc đó không đo được chính xác, nhưng ước tính là khoảng 2.000 tấn/ngày. Không những cán bộ công nhân viên Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro vui mừng mà cả nước vui mừng.

Không ít lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã không kìm nổi xúc động phải gặng hỏi rằng có phải nghe nhầm thông tin từ Vietsovpetro không?

Như vậy, Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro không cần phải khoan thêm giếng thăm dò BH-47R, mà đã khẳng định lại thật sự có một tầng dầu mới, sản lượng cao trong tầng móng mỏ Bạch Hổ.

Cần phải nói thêm rằng, thời điểm đó chỉ mới có khái niệm dầu được hình thành trong lớp vỏ phong hóa, do đó một số giếng khi gặp đá móng tươi là đã dừng khoan. Có giếng khi khoan qua phức hệ trầm tích Đệ Tam là gặp đá móng tươi, không có lớp vỏ phong hóa, nhưng khi khoan tiếp thì gặp những đới mất dung dịch liên quan với đứt gãy và khi thử vỉa thì dòng lên rất mạnh, từ đó hình thành quan điểm về thân dầu trong đá móng nứt nẻ...

Dầu tiếp tục được phát hiện và khai thác sâu dần trong móng. Cột dầu tăng dần theo chiều sâu ở những giếng phát hiện về sau. Vỉa dầu nằm trong tầng móng nứt nẻ có chiều cao trên 1.500 m, lưu lượng dầu đạt trên 1.000 tấn/ngày đêm.

Thay lời kết:

Trải qua hơn 8 năm liên tục thăng trầm trong quá trình tìm kiếm, thăm dò, Liên doanh Vietsovpetro đã tìm kiếm, phát hiện và khai thác dầu khí tại mỏ Bạch Hổ. Đỉnh điểm là phát hiện các tầng chứa dầu trong các cấu tạo Bạch Hổ, Rồng, Đại Hùng. Riêng đối với mỏ Bạch Hổ, Xí nghiêp Liên doanh Vietsovpetro đã khẳng định sự tồn tại tầng dầu Miocen và phát hiện các tầng dầu mới.

Theo lý thuyết địa chất, trong tầng đá móng là không thể có dầu, nên khi khoan tới tầng móng người ta thường dừng lại, không khoan tiếp nữa. Trước đó đã có nhiều công ty tư bản khoan thăm dò trên thềm lục địa Nam Việt Nam cũng đã bỏ cuộc vì tới tầng đá móng nhưng không có dầu.

Có những Tập đoàn Dầu khí tầm cỡ thế giới như Mobil - Hoa Kỳ chẳng hạn đã khoan thấy dầu, nhưng họ chỉ thấy trữ lượng ở tầng Miocen dưới, họ không nghĩ là dưới tầng đá móng có dầu. Vì vậy, việc phát hiện ra dầu ở tầng đá móng là một kết quả ngẫu nhiên nhưng cũng là kết quả tất nhiên ở chỗ những quyết định mạnh dạn vừa có bề dày khoa học vừa mang tính thực tiễn kinh nghiệm trong nhiều năm nghiên cứu, khảo sát, tìm kiếm, thăm dò của các nhà khoa học dầu khí Việt - Xô.

Khi gặp đại diện hãng Mobil, có lần ông Ngô Thường San, người Việt Nam đầu tiên làm Tổng giám đốc Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro nay là Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam đã nói vui và cũng là nói thật với họ rằng: “Chỉ có Việt Nam kiên nhẫn mới phát hiện ra dầu ở tầng đá móng”.

Ngày 26/6/1986, tấn dầu thô đầu tiên đã được khai thác lên ở giàn MSP-1 mỏ Bạch Hổ. Sự kiện này đánh dấu sự ra đời của một ngành công nghiệp mới - công nghiệp khai thác dầu khí ở thềm lục địa Việt Nam và đưa nước ta trở thành một trong số các quốc gia khai thác và xuất khẩu dầu trên thế giới.

Năm 1988, Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro khai thác tầng dầu sản lượng cao từ móng đá granit nứt nẻ ở mỏ Bạch Hổ với lưu lượng mỗi giếng trên 1.000 tấn/ngày đêm và mỏ này được xếp vào trong số các mỏ có trữ lượng dầu khí lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Cho đến nay, mỏ Bạch Hổ đã đem lại cho đất nước hàng chục triệu tấn dầu thô và khí đốt.

Điều đáng ghi nhận trong thời kỳ này là tinh thần làm việc quên mình vì sự nghiệp dầu khí của tập thể lao động quốc tế Việt Nam - Liên Xô, họ đã làm nên nhiều kỳ tích. Chỉ trong một thời gian ngắn, cùng với trang thiết bị và công nghệ không cao, nhưng họ đã lập được chiến công rạng rỡ, mang dòng dầu về cho đất nước!

Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đã đánh giá rất xác đáng về chặng đường tìm dầu của ngành Dầu khí: “Suốt nửa thế kỷ xây dựng và phát triển, ngành Dầu khí Việt Nam đã trở thành một tập đoàn kinh tế quan trọng, đầu tàu của nền kinh tế Việt Nam và có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt là trong giai đoạn xây dựng đất nước, ngành Dầu khí Việt Nam đã góp phần đưa đất nước ta thoát khỏi tình trạng khủng hoảng kinh tế - xã hội và đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hoa, hiện đại hóa đất nước”.

Có thể thấy rằng, cần phải trân trọng quá khứ mới có thể hướng tới tương lai tốt đẹp hơn. Hành trình tìm ra dầu thô trong tầng đá móng mỏ Bạch Hổ của Vietsovpetro nói riêng và hành trình vươn lên của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam nói chung luôn đầy thử thách. Những người dầu khí chân chính sẽ luôn vững lòng tin, cống hiến hết tâm sức xây dựng và phát triển Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đúng với mong muốn của Bác Hồ: “Phải xây dựng một ngành công nghiệp dầu khí đạt tầm cỡ quốc tế”. Hành trình từ trái tim đến ngọn lửa của ngành Dầu khí sẽ luôn bất khuất và sống mãi trong tâm tưởng người dầu khí.

Tùng Dương (lược ghi theo cuốn Lịch sử ngành Dầu khí)

Tùng Dương