Bản hợp đồng giúp Mỹ giữ Bangladesh khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc

Những tuần qua, Mỹ đang đẩy mạnh nỗ lực lôi kéo Bangladesh mua thêm vũ khí của nước này, với hy vọng có thêm một đồng minh tiềm năng ở khu vực Nam Á, nơi Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng nhờ sức mạnh kinh tế, theo bài viết của Nikkei Asian Review.

Mời chào vũ khí

Trong một động thái Nikkei Asian Review nhận định là hiếm thấy, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper đầu tháng 9 đã điện đàm với Thủ tướng Bangladesh Sheikh Hasina. Bà Hasina đồng thời phụ trách Bộ Quốc phòng Bangladesh.

Trong cuộc điện đàm, Bộ trưởng Esper đã đề nghị giúp đỡ quốc gia Nam Á này hiện đại hóa quân đội trong 10 năm tới.

Năm ngoái, Mỹ và Bangladesh đã khởi động đối thoại về hợp đồng mua bán thiết bị quân sự tiên tiến như trực thăng Apache và tên lửa. Hai bên được cho đã đạt được thỏa thuận, tuy nhiên chi tiết chưa được công bố.

Trực thăng Apache của Mỹ. Ảnh: Reuters.

Hồi tháng 1, một nhân sự cấp cao của Boeing xác nhận trực thăng tấn công Apache AH-64E của hãng này đang được phía Bangladesh quan tâm, theo Defense Weekly.

Tuy nhiên, bà Laura Stone, phó trợ lý ngoại trưởng Mỹ, cho biết quốc hội nước này tới nay chưa nhận được thông báo chính thức về hợp đồng bán vũ khí cho Bangladesh.

"Chúng tôi đang hướng tới quan hệ hợp tác an ninh sâu sắc hơn với Bangladesh, điều thuộc về lợi ích chung của hai nước, trên cơ sở hoàn toàn tôn trọng chủ quyền và độc lập của Bangladesh", bà Stone cho biết.

Bà Stone khẳng định Mỹ sẵn sàng đóng vai trò là một đối tác về cung cấp vũ khí để Bangladesh lựa chọn.

Bangladesh đã đẩy mạnh mua sắm vũ khí từ Mỹ từ những năm 1990. Giá trị vũ khí quốc gia Nam Á này mua từ Mỹ đã đạt 110 triệu USD trong 10 năm qua.

Mặc dù vậy, con số này vô cùng khiêm tốn nếu so với khoản 2,59 tỷ USD Bangladesh sử dụng để mua sắm trang thiết bị quân sự của Trung Quốc tính từ năm 2010, theo Viện nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm.

Lo ngại ảnh hưởng của Trung Quốc

Ali Riaz, giáo sư về khoa học chính trị tại Đại học Illinois, cho biết thời điểm cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Esper và nhà lãnh đạo Bangladesh là "vô cùng quan trọng" bởi quan hệ ngày càng nồng ấm giữa Dhaka và Bắc Kinh.

Thực tế, ảnh hưởng của Trung Quốc tại Bangladesh đã vượt ra khỏi thương mại và đầu tư hạ tầng.

Sau khi đại dịch Covid-19 bùng phát, Trung Quốc đã gửi vật tư y tế tới Bangladesh, gồm khẩu trang và quần áo bảo hộ. Một nhóm chuyên gia y tế của Trung Quốc cũng được cử tới Bangladesh để thử nghiệm vaccine - được phát triển bởi tập đoàn y dược Sinovac Biotech, một công ty do chính phủ Trung Quốc sở hữu.

Mới đây, Trung Quốc đã dỡ bỏ thuế quan với 97% giá trị hàng hóa nhập khẩu từ Bangladesh, sau khi các công ty của Trung Quốc giành được hợp đồng xây dựng nhà ga sân bay ở thành phố Sylhet, nằm tại biên giới Bangladesh và Ấn Độ.

Thủ tướng Bangladesh Sheikh Hasina và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: CGTN.

Bangladesh đang cố gắng huy động khoản vốn 1 tỷ USD từ Trung Quốc để quản lý sông Teesta, sau khi thỏa thuận chia sẻ nguồn nước với Ấn Độ đổ vỡ do vấp phải sự phản đối từ bang West Bengal của Ấn Độ.

Từ lâu, Bangladesh đã tìm cách duy trì thế cân bằng trong quan hệ với Ấn Độ và Trung Quốc. Nay, quốc gia Nam Á trở thành mối quan tâm của Mỹ.

"Chính phủ Bangladesh sẽ phải cân bằng những kỳ vọng trái ngược (từ các nước lớn)", giáo sư Riaz nhận định.

Mỹ tăng cường quan tâm tới Nam Á

Ngoại giao quốc phòng là một phần trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Washington. Tháng 6/2019, Bộ Quốc phòng Mỹ đã công bố báo cáo đầu tiên về chiến lược này, trong đó coi Bangladesh là một "đối tác đang nổi lên" ở Nam Á, cùng Sri Lanka, Nepal và Maldives.

Phó trợ lý ngoại trưởng Stone khẳng định tầm nhìn Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Washington bắt nguồn từ thực tế Mỹ, cũng như Bangladesh, là một quốc gia Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

"An ninh hàng hải và khu vực ở Nam Á có ý nghĩa quan trọng trong bảo đảm khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, mở, hòa bình và thịnh vượng, vì lợi ích của mọi dân tộc. Đây là lý do chúng tôi ưu tiên các nỗ lực thúc đẩy an ninh", bà Stone cho biết.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và Bộ trưởng Ngoại giao Bangladesh Abdul Momen gặp nhau tại Washington năm 2019. Ảnh: Bộ Ngoại giao Mỹ.

Việc Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng tại khu vực, khi Bangladesh tham gia vào sáng kiến Vành đai, Con đường, đã buộc Mỹ phải có cách tiếp cận mạnh mẽ hơn đối với chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, giáo sư Riaz đánh giá.

Mỹ và Bangladesh đã hợp tác về an ninh trong nhiều lĩnh vực, từ chống khủng bố tới gìn giữ hòa bình, trong khuôn khổ kế hoạch viện trợ tài chính quân sự bắt đầu từ năm 2005. Từ 2018, Washington chi thêm 60 triệu USD hỗ trợ Bangladesh về an ninh hàng hải và giải quyết những vấn đề thiết yếu khác.

Giáo sư Amena Mohsin từ Đại học Dhaka cho rằng chính quyền Mỹ đang "tích cực thúc đẩy" ván bài Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nhằm làm đối trọng với Vành đai, Con đường của Bắc Kinh, sáng kiến mà Bangladesh đã là thành viên từ 2016.

"Bangladesh có vai trò chiến lược quan trọng", bà Mohsin đánh giá.

Humayun Kabir, cựu Đại sứ Bangladesh tại Mỹ, hiện là Chủ tịch Viện nghiên cứu Bangladesh Enterprise, cho rằng sự quan tâm của Mỹ đang đặt Bangladesh vào tình thế lưỡng nan.

"Đây sẽ là một thế khó cho Bangladesh, quốc gia muốn làm bạn với cả Mỹ và Trung Quốc", ông Kabir bình luận.

Theo số liệu chính thức, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Bangladesh. Quốc gia Nam Á hưởng khoản xuất siêu lên tới gần 7 tỷ USD trong quan hệ thương mại với Mỹ năm 2019.

Trong khi đó, Bangladesh chịu thâm hụt lên tới 12 tỷ USD năm 2019 trong quan hệ thương mại với Trung Quốc. Trung Quốc cũng là nước xuất khẩu lớn nhất vào Bangladesh.

Giáo sư Riaz dự đoán sự dịch chuyển chính sách của Washington hướng về Nam Á sẽ đi kèm nhiều hoạt động hợp tác trong các lĩnh vực, nếu ông Joe Biden được bầu làm tổng thống Mỹ.

"Điều này (chính sách can dự của ông Biden) cũng sẽ không dễ chịu hơn đối với Trung Quốc (so với chính sách của Tổng thống Trump)", giáo sư Riaz nhận định.

Duy Anh