Băn khoăn hậu đỉnh cao

Giáo viên chuyên Sử Trường THPT chuyên Phan Bội Châu (Nghệ An) Trần Trung Hiếu thì dẫn ra con số: Trong số 211 học sinh đã đạt giải HSG quốc gia môn Sử năm 2012, theo thống kê chưa đầy đủ thì chỉ có 9 em đăng ký vào khoa Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội; 3 em vào ĐHSP Đà Nẵng và 1 em vào Trường ĐHKHXH&NV (ĐHQG TPHCM).

Số đông chọn “ngã rẽ”?

Bắt đầu từ năm 2012, Hội Khoa học Lịch sử phối hợp với Bộ GD&ĐT tổ chức tôn vinh và phát thưởng học sinh giỏi quốc gia môn Lịch sử thường niên tại Văn Miếu Quốc Tử Giám. Ngay năm đó có 211 học sinh giỏi Sử được tôn vinh và phát thưởng. Đợt trao giải năm 2013 vừa rồi, con số được trao giải cũng lên tới trên 200, trong số này, bao nhiêu em tiếp tục theo ngành Sử? Chắc chắn, đa số các em không cần đến chính sách tuyển thẳng mà thi vào các trường ĐH Luật, Học viện Báo chí – Tuyên truyền, Học viện Cảnh sát Nhân dân, Học viện An ninh nhân dân...

Theo thầy Trần Trung Hiếu, những con số không vui đó nói lên sự thật rằng, các trường ĐH có khối C chưa tạo nên sự hấp dẫn để cho học sinh giỏi Sử lựa chọn. Bên cạnh đó, yếu tố quan trọng nhất, nhiều em bỏ đam mê để chọn ngành nghề giúp các em sau này có cuộc sống thuận lợi hơn.

Nhiều giáo viên Sử có học sinh đoạt thành tích quốc gia cũng thừa nhận, việc học sinh từ bỏ ngành mình đã theo học là điều rất đáng tiếc không chỉ đối với ngành Giáo dục mà còn đối với cả xã hội. Những năm gần đây, học sinh đoạt giải học sinh giỏi quốc gia môn Sử, phần lớn đều chọn vào trường ĐH An ninh hay Học viện Cảnh sát, số khác chọn Báo chí, Luật, Đông phương học mà không chọn Lịch sử hay sư phạm Sử…

Thực tế này không chỉ diễn ra với môn Lịch sử hay các môn khoa học xã hội; tuy nhiên, tình hình có vẻ khả quan hơn với các môn khoa học tự nhiên.

Trong khi thầy Nguyễn Văn Thuận từ thực tế tại THPT chuyên ĐH Vinh nhận định: “Số các em đạt thành tích đỉnh cao đi theo ngành được đào tạo cực kỳ ít, ít lắm” thì thầy giáo dạy Lý Trường THPT chuyên Phan Bội Châu Trần Văn Nga lại khẳng định: Phần lớn học sinh thầy bồi dưỡng, sau khi giành giải học sinh giỏi đã chọn con đường khoa học để theo học và lập nghiệp.

“Tôi đã trực tiếp bồi dưỡng được 7 huy chương Quốc tế và châu Á (3 HCV, 1 HCB, 2 HCĐ), 2 bằng khen châu Á, 25 học sinh đạt giải quốc gia môn Vật lý, trong đó có 4 giải nhất, 9 giải nhì, 10 giải ba và hàng trăm giải cao về học sinh giỏi tỉnh. Một số học sinh tôi bồi dưỡng đã dành thủ khoa các kỳ thi học sinh giỏi ở Việt Nam và có những lần dẫn đầu đoàn Việt Nam thi Vật lý Quốc tế, thi Vật lý châu Á.

Nhiều học sinh do tôi từng giảng dạy và bồi dưỡng đã và đang học tập tại nước ngoài, tại các lớp kỹ sư tài năng. Các em này hầu hết theo đuổi con đường khoa học. Như Nguyễn Tất Nghĩa (dành 2 HCV Quốc tế, 1 HCV Châu Á) đang học Vật lý hạt nhân ở Mỹ (MIT); Đậu Minh Quang (học sinh giỏi quốc gia) học thạc sỹ khoa học tại Pháp; Nguyễn Huy Hoàng (HCV Quốc tế) sẽ du học Mỹ ngành Vật lý vào tháng 9/2013 này; Nguyễn Đình Hội (HCB Quốc tế) và Nguyễn Trung Hưng (HCĐ châu Á) đang học cử nhân tài năng ĐHBK Hà Nội; Nguyễn Khánh Hưng giảng dạy ĐH Công nghệ (ĐHQGHN); Nguyễn Văn Hòa giảng dạy ĐH Bách Khoa TP.HCM…” – thầy Nga cho biết.

Một giờ học tại Trường THPT Chuyên Ngoại ngữ Hà Nội

Đừng sợ học trò rẽ ngang

Đưa ra nguyên nhân một số học sinh giỏi không đi theo con đường khoa học là do chính sách đãi ngộ đối với người làm khoa học và kỹ thuật chưa hợp lý (học vất vả hơn, ra trường khó kiếm việc hơn, lương bổng và cơ hội phát triển chậm hơn....), cùng với sự định hướng, sự tư vấn nghề nghiệp của giáo viên và gia đình có thể đang chạy theo nhu cầu xã hội... nhưng đa số các thầy cô đều cho rằng, không nên quá đặt nặng vấn đề này. Quan trọng là các em ra trường, sử dụng trí tuệ để cống hiến cho xã hội, dù là theo ngành nghề gì chăng nữa.

Những học sinh có năng khiếu, có đam mê thực sự mà phải từ bỏ bộ môn mình yêu thích đối với các em cũng không dễ dàng. Tuy nhiên, với bộ môn Sử nói riêng hoặc các bộ môn khác nói chung, việc chọn đi tiếp hay từ bỏ là vì quyết định ấy có ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai, phát triển của các em. Ví dụ, với bộ môn Sử, nếu chọn đi tiếp vào ngành sư phạm hay nghiên cứu Lịch sử thì sau khi tốt nghiệp đại học, xin được việc làm là vô cùng khó khăn. Nhiều em cầm tấm bằng đại học mà vẫn phải đi làm công nhân như những người có trình độ phổ thông, đó mới là sự lãng phí cho cả gia đình và xã hội. Vì vậy, khi được học sinh hỏi ý kiến về việc làm hồ sơ thi ĐH, giáo viên dù tiếc nhưng cũng không thể khuyên các em đi theo nghề của mình.

Thầy Nguyễn Văn Thuận chia sẻ: Quan trọng là sự đóng góp của các em sau này với ngành nghề mình đã chọn và với ngành nghề ấy, các em có lên được đến đỉnh cao hay không?

Tuy nhiên, cũng có ý kiến băn khoăn, nếu không có những hành động kịp thời, ngành khoa học cơ bản sẽ chảy máu chất xám. Để giữ chân được người giỏi trong lĩnh vực này, theo thầy Trần Văn Nga, cần tăng cường chế độ tốt cho học sinh giỏi như dành học bổng cao, gửi đi đào tạo nước ngoài đúng ngành và khi học xong thì trọng dụng họ, tạo môi trường thuận lợi để họ phát huy hết năng lực và có đời sống tương xứng.

Thầy Trần Trung Hiếu cho rằng, cần phải thay đổi cách nhìn nhận về vị trí, vai trò của các môn khoa học xã hội nói chung, môn Lịch sử nói riêng từ bậc học THPT đến CĐ, ĐH. Muốn tìm ra giải pháp để đổi mới căn bản và toàn diện môn Lịch sử, Bộ GD&ĐT cần phải phân tích rõ nguyên nhân yếu kém, hạn chế của chương trình, sách giáo khoa hiện hành, phương pháp dạy học và đào tạo các cán bộ nghiên cứu, giáo viên môn Lịch sử, từ đó nghiên cứu và thực thi một hệ thống giải pháp đồng bộ. Bộ GD&ĐT nên đưa môn Lịch sử là môn học bắt buộc và môn thi trong chương trình giáo dục phổ thông, đồng thời nghiên cứu có thể tăng thời lượng cho môn Lịch sử.

Ở bậc giáo dục ĐH, cùng với các môn học chuyên ngành, môn Sử phải là một trong những môn thi tốt nghiệp bắt buộc cho các sinh viên dù bất cứ trường nào. Cùng với đó, tăng cường nguồn lực, đầu tư kinh phí cho các môn khoa học xã hội nói chung, khoa học Lịch sử nói riêng ở các trường ĐH, CĐ, học viện có khoa Sử để tạo nên sức thu hút đối với các học sinh khi đăng ký nguyện vọng trong hồ sơ dự thi cũng như đối với các thí sinh sau khi vào trường nhập học. Cuối cùng, nâng cao chế độ đãi ngộ giảng viên, giáo viên, cải thiện điều kiện công tác, học tập và đời sống giáo viên môn Sử trong tương quan và điều kiện thu nhập so với các môn khác.

Hải BÌnh