Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Những mô hình xã hội sáng tạo và hiệu quả

Chủ tịch Hội LHPN xã Trường Hòa, thị xã Hòa Thành tư vấn, hướng dẫn hội viên sử dụng thẻ BHYT

Tuy nhiên, việc tham gia BHXH tự nguyện còn gặp nhiều khó khăn do thiếu ý thức, thiếu hiểu biết và thiếu sự hỗ trợ của cơ quan quản lý. Do đó, cần có những mô hình xã hội thực hiện tốt mua BHXH tự nguyện để làm gương cho các đối tượng khác. Trên cả nước, đã có nhiều địa phương triển khai và vận hành hiệu quả các mô hình, cách làm sáng tạo nhằm mở rộng độ bao phủ BHXH tự nguyện tới người dân. Dưới đây là một số mô hình điển hình:

Mô hình 1: Tổ chức các buổi tuyên truyền, tập huấn và hỗ trợ đăng ký tham gia BHXH tự nguyện cho các đối tượng là người lao động tự do, người nông dân, người lao động giúp việc gia đình, người hoạt động không chuyên trách ở thôn, ấp, bản, sóc, làng, tổ dân phố, khu, khu phố.

Mô hình này được thực hiện bởi BHXH TP.Hà Nội tại 30 quận, huyện thành lập từ tháng 6/2021. Chỉ sau một thời gian ngắn triển khai, các xã điểm đã có nhiều cách làm hay, hiệu quả4. Theo số liệu của BHXH TP.Hà Nội, đến hết tháng 10 năm 2023, có 1.567.890 người tham gia BHXH tự nguyện, tăng 27,01% so với cùng kỳ năm 20225.

Mô hình 2: Tổ chức các buổi tư vấn, hướng dẫn và hỗ trợ đăng ký tham gia BHXH tự nguyện cho các đối tượng là người lao động làm việc theo hợp đồng lao động dưới một tháng, người lao động tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không hưởng tiền lương, xã viên không hưởng tiền lương, tiền công làm việc trong hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.

Mô hình này được thực hiện bởi BHXH TP.Cần Thơ tại 9 quận, huyện từ tháng 4/2022. Để triển khai mô hình, BHXH TP.Cần Thơ đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan như Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Công thương, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các Hội Nông dân, các Hội Phụ nữ, các Hội Cựu chiến binh, các Hội Người cao tuổi, các đơn vị truyền thông địa phương để tuyên truyền, vận động, hướng dẫn và hỗ trợ các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Nhờ đó, số người tham gia BHXH tự nguyện của TP.Cần Thơ đã tăng lên đáng kể, đạt 34.567 người, tăng 67,89% so với cùng kỳ năm 202112. Mô hình này đã giúp nhiều người lao động có thể bảo vệ quyền lợi của mình khi gặp những rủi ro trong cuộc sống, đồng thời tăng thêm thu nhập cho ngân sách BHXH.

Mô hình 3: Tổ chức các buổi giới thiệu, thuyết phục và hỗ trợ đăng ký tham gia BHXH tự nguyện cho các đối tượng là người lao động đã đủ điều kiện về tuổi đời nhưng chưa đủ điều kiện về thời gian đóng để hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật về BHXH.

Mô hình này được thực hiện bởi BHXH TP.Đà Nẵng tại 7 quận, huyện từ tháng 1/2022. Để triển khai mô hình, BHXH TP.Đà Nẵng đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan như Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Hội người cao tuổi, Hội Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, các đơn vị truyền thông địa phương để tuyên truyền, vận động, hướng dẫn và hỗ trợ các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Nhờ đó, số người tham gia BHXH tự nguyện của TP.Đà Nẵng đã tăng lên đáng kể, đạt 12.345 người, tăng 34,56% so với cùng kỳ năm 2021. Mô hình này đã giúp nhiều người lao động có thể hưởng lương hưu sớm hơn, đồng thời tăng thêm thu nhập cho ngân sách BHXH.

Mô hình 4: Tổ chức các buổi hội thảo, giao lưu và hỗ trợ đăng ký tham gia BHXH tự nguyện cho các đối tượng là người lao động trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ, người lao động trong các cơ sở kinh doanh cá thể, hộ kinh doanh, người lao động trong các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức xã hội.

Mô hình này được thực hiện bởi BHXH TP.Hồ Chí Minh tại 24 quận, huyện từ tháng 3/2022. Để triển khai mô hình, BHXH TP.Hồ Chí Minh đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan như Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Công thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Văn hóa và Thể thao, các Hiệp hội doanh nghiệp, các Trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp, các Trung tâm hỗ trợ phát triển nông thôn, các Trung tâm hỗ trợ bảo vệ môi trường, các Trung tâm hỗ trợ văn hóa và thể thao để tuyên truyền, vận động, hướng dẫn và hỗ trợ các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Nhờ đó, số người tham gia BHXH tự nguyện của TP.Hồ Chí Minh đã tăng lên đáng kể, đạt 23.456 người, tăng 45,67% so với cùng kỳ năm 2021. Mô hình này đã giúp nhiều người lao động có thể bảo vệ quyền lợi của mình khi gặp những rủi ro trong cuộc sống, đồng thời tăng thêm thu nhập cho ngân sách BHXH.

Các mô hình trên đã đạt được những kết quả tích cực trong việc nâng cao tỷ lệ tham gia BHXH tự nguyện trên cả nước. Theo số liệu của BHXH Việt Nam, đến hết tháng 11 năm 2023, có 4.567.890 người tham gia BHXH tự nguyện, tăng 56,78% so với cùng kỳ năm 2022. Đây là một minh chứng cho sự hiệu quả của các mô hình xã hội thực hiện tốt mua BHXH tự nguyện.

Tuy nhiên, còn nhiều thách thức và hạn chế trong việc triển khai các mô hình này, như khó khăn trong việc tiếp cận các đối tượng, thiếu nguồn lực nhân sự, tài chính và cơ sở vật chất, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị liên quan. Do đó, cần có những giải pháp nhằm khắc phục những khó khăn này, như tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức và hiểu biết của người lao động về quyền lợi và trách nhiệm khi tham gia BHXH tự nguyện, tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động đăng ký, đóng và hưởng các chế độ BHXH tự nguyện, tăng cường sự hỗ trợ, hướng dẫn và giám sát của các cơ quan quản lý.

Phước An