Bắt 'con ma ngứa' - Chuyện bây giờ mới kể

Quân y Đồn BP Dào San khám bệnh cho đồng bào dân tộc Mông ở bản Căng Ký. Ảnh: Phan Hồng Minh

Làm rõ nguyên nhân

Vào khoảng giữa tháng 10-2016, bà Giàng Thị Mẩy, sinh năm 1964, trú tại bản Căng Ký chết. Người dân trong bản cho rằng bà bị nhiễm HIV (vì trước đó bà này có sang Trung Quốc làm thuê và có quan hệ với nhiều người đàn ông bên đó). Tuy nhiên, kết luận của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lai Châu cho biết, bà Mẩy bị viêm đường tiết niệu và bệnh lậu. Trong khi được điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh, bà đã cùng người nhà tự ý bỏ về. Sau khi về, bà Mẩy cũng đã được cán bộ vận động quần chúng Đồn BP Dào San xuống tận nhà đưa đi khám tại trạm y tế xã, nhưng do bà không tuân thủ theo hướng dẫn của y tá nên bệnh ngày càng nặng thêm. Điều đáng lưu ý là trong thời gian này, đi đến đâu bà Mẩy cũng nói “có con gì bò trong người” gây khó chịu. Bà đâu biết, nguyên nhân chủ yếu dẫn tới việc ngứa ngáy của bà là do căn bệnh lậu.

Ngày 26-10-2016, bà Mẩy chết trên đường xuống lán ruộng. Đầu tháng 12-2016, ông Giàng A Lài, sinh năm 1938 (bố đẻ bà Giàng Thị Mẩy), trú tại bản Căng Há qua đời. Cái chết của ông Lài dẫn tới nhiều lời đồn đại rằng, ông bị lây "con ma ngứa” từ bà Mẩy. Chưa dừng lại ở đó, con trai của ông Lài là Giàng A Pa, sinh năm 1987, cũng thấy “ngứa ngáy trong người”. Với sự hiểu biết hạn hẹp và lối suy nghĩ cổ hủ, anh Giàng A Pa đã tự ý bỏ vào rừng sâu. Cuối tháng 12-2016, bà Vàng Thị Chơ (là mẹ đẻ bà Giàng Thị Mẩy) chết do tuổi già. Những người dân tại bản và các hộ xung quanh do tin vào lời đồn đã rủ nhau bỏ nhà tập trung xuống lán ruộng, vào rừng sâu tránh lây “con ma ngứa”. Trước đó, gia đình ông Giàng A Lủy vì nghe theo tin đồn và lời xúi giục nên đã đưa mẹ đẻ là bà Vàng Thị Chơ xuống lán sau nhà, không cho ăn uống vì cho rằng bà cụ bị “con ma ngứa”.

Nhận thức được tính nghiêm trọng của vụ việc, Ban chỉ huy (BCH) Đồn BP Dào San đã khẩn cấp cử Đội vận động quần chúng xuống địa bàn, nắm bắt vụ việc và báo cáo lại BCH, để kết hợp với ban ngành địa phương, phối hợp tuyên truyền cho đồng bào hiểu, tránh những lời đồn vô căn cứ, gây hoang mang, lo sợ trên diện rộng; đồng thời, ngăn chặn những phần tử xấu lợi dụng tung tin đồn bịa đặt nhằm kích động người dân. Nhưng vụ việc không đơn giản như vậy, vì ngay chính trong đội ngũ cán bộ cấp xã cũng có người tin vào “con ma ngứa". Một vài cán bộ là người dân tộc Mông cho rằng “con ma ngứa” chỉ lây ở người Mông, Lô Lô, không lây người dân tộc khác. Nhiệm vụ càng trở nên cấp bách, nặng nề hơn, đòi hỏi bản lĩnh và đấu tranh kiên trì từ những người lính Biên phòng trên địa bàn biên giới Dào San.

Cùng BĐBP xuống bản “bắt ma”

Sau khi tin đồn “con ma ngứa” gây xôn xao trong xã Tung Qua Lìn, đặc biệt, tại ba bản Căng Há, Căng Ký và Cò Ký, Đội Vận động quần chúng Đồn BP Dào San đã cử cán bộ, chiến sĩ vào rừng tìm những hộ dân tự ý bỏ đi, vận động họ trở về nhà, sớm ổn định đời sống. Đồng thời mang tặng đồng bào các nhu yếu phẩm như thuốc men, dầu gội dầu, xà phòng giặt, kết hợp giải thích cho từng người, từng hộ hiểu rõ ngọn ngành. Qua tìm hiểu, nguyên nhân chính gây ra tin đồn là do nhận thức của bà con còn hạn chế, cộng với yếu tố thời tiết, khí hậu lạnh, tập tục của bà con sống trên đỉnh núi cao không chịu tắm giặt vệ sinh đúng cách, dẫn tới việc mất vệ sinh, gây ngứa ngáy khắp người.

Chúng tôi đã có dịp cùng Trung tá Vàng A Lầu, Chính trị viên Đồn BP Dào San, Thiếu úy Sùng A Páo cùng Tổ công tác xuống nắm tình hình địa bàn xã Tung Qua Lìn. Các anh vào từng nhà ở 3 bản kể trên vận động những hộ dân đang tin theo lời đồn, cho vợ con ra khỏi nhà ở tạm trong những lán sau nhà, cạnh nương không đảm bảo an toàn. Anh Vàng A Thi nghi vợ mình là chị Vàng Thị Dủ bị “con ma ngứa”. Trung tá Vàng A Lầu cùng Thiếu úy Sùng A Páo tận tình giải thích, khuyên bảo anh Thi, tận tay ôm người anh Thi để bác bỏ lời đồn “con ma ngứa chỉ lây người Mông, Lô Lô”, vì bản thân anh cũng là người Mông, Lô Lô. Anh tận tình hướng dẫn cho các hộ gia đình chăm tắm giặt, vệ sinh cá nhân đúng cách, và chính anh cũng là người mua dầu gội đầu, xà phòng tắm cho những hộ dân còn đang tin vào “con ma ngứa”.

Sau một thời gian vận động nhân dân trên toàn địa bàn xã, kết hợp cùng Trung tâm y tế huyện Phong Thổ, Trung tâm y tế xã Dào San, xã Tung Qua Lìn thăm khám, cấp thuốc miễn phí cho hơn 58 lượt người. Trong đó, chữa cho 13 người mắc viêm phụ khoa, 3 người sỏi túi mật, 3 người gan nhiễm mỡ, cán bộ, chiến sĩ Đồn BP Dào San đã vận động, tuyên truyền cho người dân hiểu ra nguyên nhân, dần dần họ đã yên tâm làm ăn, sớm ổn định cuộc sống, lao động sản xuất trở lại bình thường.

Kim Nhượng