Bệnh do thuốc lá điện tử: Nỗi lo đại dịch mới

Bệnh nhân hôn mê vì thuốc lá điện tử

Mấy tuần trước CDC khuyến cáo cẩn thận với thuốc lá điện (vaping) vì càng ngày càng xuất hiện nhiều hơn các trường hợp viêm phổi, suy hô hấp do thuốc lá điện, hiện nay đã lên đến 215 trường hợp với 1 người tử vong, và đặc biệt tăng vọt trong thời gian gần đây. Nghiêm trọng hơn, sở y tế thành phố Milwauke ra khuyến cáo dân chúng nên lập tức ngưng hút cần sa lỏng và dầu CBD (Cannabidiol) bằng thuốc lá điện vì đã có 16 trường hợp phải nhập viện trong vùng này gần đây. Ngày 30/8/2019, AAP cũng đã có khuyến cáo về vấn đề này. Khi tôi post bài này thì số lượng người mắc bệnh phổi đã lên tới 530 và số người chết đã lên tới 8 và vẫn còn tiếp tục tăng lên

Thuốc lá điện có từ năm 2003, và ngày càng được sử dụng nhiều hơn nhất là trong giới trẻ. Ban đầu thuốc lá điện ra đời nhằm mục đích giúp những người muốn cai thuốc lá hay giảm thiểu sự độc hại của thuốc lá truyền thống. Trên một số nghiên cứu cho thấy thuốc lá điện tử với dung dịch chứa nicotine thải ra ít chất độc hại so với thuốc lá truyền thống, đơn cử như chất nitrosamines trong thuốc lá nhiều hơn 1400-1800 lần so với thuốc lá điện, trong đó Marboro là cao nhất (1800).

Thế nhưng cái gì có lợi cũng hay kèm theo một nguy cơ khác. Thỉnh thoảng vẫn có một số trường hợp viêm phổi do thuốc lá điện. Trong các trường hợp viêm phổi liên quan đến thuốc lá điện, nguyên nhân được tìm thấy là do lipid.

Viêm phổi lipid (lipoid pneumonia) là loại viêm phổi khi phế nang phổi có nhiều chất lipid nội sinh hay từ bên ngoài. Bệnh này hay gặp ở người già uống nhiều thuốc nhuận trường hay thuốc ho cảm có dầu (mineral oil) và vô tình hít sặc vào phổi.

Trong một trường hợp được báo cáo trên tạp chí BMJ, một phụ nữ 34 tuổi bị viêm phổi nặng suy hô hấp phải nhập viện, hình ảnh CT scan cho thấy có nhiều đốm tròn trắng trong phổi, khi rửa nhu mô phổi để thu thập tế bào xét nghiệm thì thấy hình ảnh các thực bào chứa đầy mỡ. Mỡ khi vào trong phổi thì cơ thể không thể tự hấp thu mà phải nhờ các thực bào “ăn” chúng từ từ.

Quá trình này tạo ra phản ứng viêm và làm phù nề, dày thành phế nang, phế quản gây viêm phổi. Viêm phổi lipid không có thuốc đặc trị, chủ yếu là hỗ trợ người bệnh với oxy, kháng viêm bằng corticoid, rửa phổi, thở máy và chờ dợi người bệnh tự hồi phục, có người phải mang theo bình oxy khắp nơi nhiều tháng liền. Mọi người hay nghe nói gan nhiễm mỡ làm viêm gan, thì cái này cũng giống như là phổi nhiễm mỡ làm viêm phổi, cách trị duy nhất là lấy mỡ ra khỏi phổi, nhưng hiện nay vẫn chưa có cách nào hiệu quả.

Trong khi truy tìm nguồn gốc mỡ trong phổi của bệnh nhân, thứ duy nhất có thể được quy trách nhiệm là thuốc lá điện cô dang hút. Trong thuốc lá điện có thành phần glycerol, glycerine là chất có vị ngọt được chiết xuất từ dầu thực vật, khi bị đốt cháy, chúng tạo ra những hạt cực nhỏ trong khói thuốc vào trong phổi và lắng đọng ở đó, từ đó gây ra viêm phổi.

Ngoài glycerine, để tạo mùi vị cho thuốc lá điện, người ta còn thêm vào các chất tạo mùi vị khác, trong đó điển hình là chất di-acetyl có trong nhiều chất tạo mùi trái cây, dừa, caramel,… Chất này là thủ phạm gây viêm phế quản tắc nghẽn ở hàng ngàn công nhân làm trong xưởng sản xuất popcorn dùng cho lò vi sóng, nhiều tới mức bệnh này có biệt danh là phổi popcorn (popcorn lung).

Mặc dù các nhà sản xuất hay phủ nhận việc có hóa chất độc hại trong thuốc lá điện, nhưng trong một nghiên cứu của đại học Havard, trong 51 mẫu thuốc lá điện có chất tạo mùi, thì 47 mẫu có chứa 1 trong 3 hóa chất độc hại cho phổi là diacetyl, acetoin và 2,3-pentanedion (>75%). Trong đó có tới 39 mẫu có diacetyl, các mùi thường gặp là vanilla, dừa, maple và các mùi khác nữa.

Viêm phổi lipid do thuốc lá điện đã được ghi nhận trong nhiều trường hợp như cô gái 25 tuổi phải đeo bình oxy nhiều tháng và người cha của 3 đứa con ở tiểu bang Utah hôn mê vì suy hô hấp. Dĩ nhiên không phải ai hút thuốc lá điện cũng sẽ mắc bệnh viêm phổi lipid, tùy theo hút nhiều hay ít, chất lượng thuốc, thành phần thuốc. Thực tế là bệnh này khá hiếm, tuy nhiên gần đây thì ngày càng nhiều hơn.

Điều đáng lo ngại là với sự bùng nổ của trào lưu hút thuốc lá điện với cần sa dạng lỏng, dầu CBD (là dẫn xuất từ cây cần sa) đã đưa đến sự bùng nổ viêm phổi, suy hô hấp do thuốc lá điện trong thời gian gần đây. Đây là các dung dịch dạng dầu, gần như hoàn toàn không được kiểm soát về chất lượng và thành phần, có trời mà biết các nhà sản xuất dùng nguyên liệu, chất bảo quản, chất tạo mùi gì.

Hầu hết các trường hợp mới đều liên quan tới hút cần sa lỏng hay dầu CBD, trong đó một số trường hợp có hình ảnh của viêm phổi lipid. Do sự tăng nhanh đột ngột, các cơ quan y tế đã đồng loạt ra khuyến cáo về nạn dịch mới này. Các trường hợp bệnh xảy ra với nhiều loại thuốc lá khác nhau từ nhiều hãng khác nhau và vẫn còn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.

Hiện nay Walmart đã ngưng bán thuốc lá điện và tiểu bang Michigan là tiểu bang đầu tiên ra luật cấm thuốc lá điện tử có chất tạo mùi.

Chưa kể còn nguy cơ bị nổ như một thanh niên ở Mỹ mấy tháng trước bị gãy 7 cái răng và bể xương hàm dưới vì thuốc lá điện nổ khi đang hút.

Nếu bạn đang hút thuốc lá điện và có triệu chứng ho đàm kéo dài, đau ngực, khó thở nhất là khi vận động, ho ra máu, số nhẹ kéo dài, đổ mồ hôi ban đêm, sụt cân, hãy ngưng hút ngay lập tức và đi khám tại cơ sở y tế gần nhất.

BS Hoàng Hưng