Bí ẩn xung quanh lăng mộ đá Quận Vân (2): Ngỡ ngàng trước những di vật có một không hai

Bên trong di tích lăng mộ đá Quận Vân

Quận Vân là ai?

Ông Nguyễn Văn Hoàn, Phó chủ tịch UBND xã Vân Tảo cũng chỉ biết rằng, Quận Vân là một quan to trong triều đình phong kiến. Còn họ tên, chức bậc, công tích như thế nào thì cũng không rõ.

Người thôn Nỏ Bạn, số nhiều cũng chỉ biết và quen thuộc với hai chữ Quận Vân, và đó là chủ của lăng mộ đá quy mô và giá trị kia. Những câu chuyện xung quanh tới Quận Vân, hầu như không ai rõ ràng.

Tấm bia đá giữa nhà văn bia trong khu quần thể lăng mộ đá chính là những tư liệu quý giá tiết lộ thân thế, sự nghiệp, công tích và cả cái chết của chủ nhân.

Qua một số văn bia, thư tịch để lại, chúng tôi được biết Quận Vân chính là Đỗ Bá Phẩm, làm đến chức Đô đốc Đại giang Quận công. Ông là người quê gốc ở làng Vân La Thượng (nay thuộc xã Vân Tảo) nên nhân dân quen gọi là Quận Vân. Ông từng giữ chức trấn thủ trấn Sơn Nam.

Ông đã được chúa Trịnh Cương giao cho làm chức tư giảng, chuyên dạy dỗ thế tử Trịnh Giang. Năm 1732 thế tử Trịnh Giang lên ngôi chúa, là người hôn ám, nhu nhược, không kham nổi việc nước. Trịnh Giang đã giáng Vua Lê Duy Phường xuống làm Hôn đức Công, giết các đại thần Nguyễn Công Hãng, Lê Anh Tuấn, Trương Nhưng.

Chiếc ngai tinh xảo bằng đá

Năm 1734 Đỗ Bá Phẩm bị chúa Trịnh Giang phế chức trấn thủ Sơn Nam. Năm 1733 thấy thế đất ở đây hợp phong thủy, ông cho người lấy đá từ Đông Triều (Quảng Ninh) về xây lăng làm nơi an nghỉ vĩnh hằng.

Lăng mộ đá chưa kịp hoàn thiện thì có gian thần trong triều gièm pha, cho rằng ông mưu đồ làm phản, nên Quận Vân bị đày ra một hòn đảo ngoài Quảng Ninh rồi viên tịch ở đó.

Lại có giả thiết cho rằng, Quận Vân là tứ trụ triều đình, thế lực rất lớn, có thể hô hào quần thần cùng làm phản. Lo sợ điều đó nên chúa Trịnh đã bức tử Quận Vân, cắt đứt mối lo. Tuy nhiên, đây chỉ là một giả thiết và chưa thấy bất cứ một tư liệu lịch sử chính thống nào khẳng định.

Nhà bia vẫn còn nguyên vẹn

Nguy nga lăng đá

Theo hướng dẫn của ông Trương Văn Tuân, người trông coi di tích lăng mộ đá Quận Vân, thì từ khi được khai mở, di tích thu hút rất nhiều khách đến tham quan. Trong số đó, có nhiều người là kiến trúc sư, thợ thủ công điêu khắc.

“Đa số người lành nghề làm đá đều rất ngỡ ngàng trước vẻ đẹp của lăng mộ. Họ bảo rằng, những năm 1733 thì làm gì có các thiết bị hiện đại để có thể điêu khắc được những hoa văn khó và tinh xảo đến như vậy. Còn các nhà khoa học thì đặt câu hỏi, với những khối đá khổng lồ nặng hàng chục tấn thì được vận chuyển như thế nào?”, ông Tuân cho hay.

Ngoài hệ thống linh vật như voi, ngựa, nghê, chó theo phong cách thuần Việt, thì hệ thống kiến trúc lăng tẩm ở đây cũng vô cùng lạ mắt. Khu sinh phần cách cổng lăng khoảng 15m, đây là trung tâm giá trị nghệ thuật của khu lăng.

Hai bên đường thần đạo vào khu sinh phần, mỗi bên đặt một hương án khá rộng, mặt hương án được bào soi và khắc gờ chỉ công phu. Đặt trên mỗi thân hương án là một khối đá hình tứ giác, chạm trổ “long mã hý cầu”.

Một trong hai tượng võ sĩ canh mộ

Đối xứng với hai hương án trước mặt võ sĩ, ngay trên trục đường thần đạo là một hương án quy mô to hơn rất nhiều. Hương án này gọi là hương án tiền, cao khoảng 1,5m mà chân, thân, mặt lắp ráp với nhau bằng mộng. Bốn góc chạm hoa văn. Thân hương án khắc “Lưỡng nghê chầu lư” cùng các tiểu tiết trang trí là đài sen, mây, lửa.

Ở giữa có một hương án, gọi là hương án trung làm từ những khối đá xanh. Xung quanh mặt hương án sau đặt một chiếc ngai giống những chiếc ngai làm bằng gốc thờ trong hậu cung các đình làng để thờ bài vị thành hoàng. Ngai được chạm lộng và chạm bóng khá sắc sảo, không thua kém gì chạm khắc trên gỗ.

Nhà bia là di vật kết thúc khu sinh phần. Ngôi nhà bia có bốn cột, đỡ lấy tấm mái cong bốn phía. Nóc nhà bia có tháp cao. Toàn nhà bia cao 4m, gồm 20 chi tiết lắp ghép với nhau hoàn toàn bằng mộng, không hề sử dụng một chất kết dính nào. Ngôi nhà bia đã trải qua mấy trăm năm, mưa gió, nước lũ, sa bồi mà vẫn không hề bị hư hỏng.

Bên trong nhà bia có một tấm bia cỡ lớn, trên cao 2m, được dựng tháng 11-1733 (Long Đức thứ 2). Mặt trước, phần trái bia có dòng chữ lớn “Đỗ phụ quốc thần Từ đường bi ký”, ghi lại công đức ba đời của Quận công Đỗ Bá Phẩm.

Qua những chữ viết trên văn bia, được biết bài văn bia do Thanh Dụ trị sự, Giám sinh Hoàng Sướng soạn. Mặt sau bia không thấy ghi chép gì, trong khi đa số các văn bia xưa để mặt sau ghi ngày giỗ.

Nhà mộ ở ngay sau nhà bia, cách hơn chục bước chân. Nhà mộ hình mui rùa nhưng có chóp đỉnh và hình bốn mái. Phần thân mộ nằm chìm dưới lòng đất, đã từng được khai quật để làm sáng tỏ những bí mật.

Nhìn từ xa, lăng mộ đá Quận Vân nổi lên trước một gò đất cao, cây cối um tùm mà nhiều người đồn đoán là nơi chôn giấu kho báu của Đô đốc Đỗ Bá Phẩm.

Việc khai quật lăng mộ được tiến hành vào những năm 1980 với câu chuyện liên quan đến các hiện vật tùy táng bằng vàng.

(Còn nữa)

Kiều Trang – Hưng Tiến