Bí mật về lịch sử và văn hóa Peru qua những trang sử khởi đầu

Triển lãm giới thiệu 398 bức tranh được tác giả Felipe Guamán Poma de Ayala vẽ minh họa cho cuốn “Biên niên sử mới và Chính phủ tốt” do ông soạn thảo năm 1615 để gửi tới nhà vua Tây Ban Nha Felipe III. Các tác phẩm như một bản tóm tắt về lịch sử và văn hóa của nền văn minh Inca trước khi bị xâm lược, cũng như quá trình hình thành cùng với thực trạng xã hội của Phó vương quốc Peru - một thuộc địa thành lập của Đế quốc Tây Ban Nha tại châu Mỹ.

Để hoàn thành cuốn biên niên sử này, Felipe Guamán Poma de Ayala - một nhà quý tộc gốc bản địa châu Mỹ đã dành nhiều năm đi dọc Phó vương quốc Peru rộng lớn. Trong cuộc hành trình đó, ông đã chứng kiến sự bóc lột của chính quyền thực dân Tây Ban Nha đối với người thổ dân vùng Andes cùng với sự hoành hành của bệnh dịch, và nhiều vấn đề vấn đề xã hội khác tại Peru những năm cuối thế kỷ XVI tới đầu thế kỷ XVII. Tất cả những điều đó đã được tác giả ghi lại trong tác phẩm “Biên niên sử mới và Chính phủ tốt” mà ông gửi tới nhà vua Tây Ban Nha với mong muốn Hoàng gia có những cải cách mạnh mẽ giúp cải thiện cuộc sống của những người dân bản địa sinh sống tại Phó vương quốc Peru.

Đại sứ Peru tại Việt Nam Augusto Morelli Salgado giới thiệu về các bức vẽ. (Ảnh: T.P)

Tuy nhiên, sau khi được gửi đi từ Peru năm 1616 cuốn “Biên niên sử mới và Chính phủ tốt” đã bị thất lạc cho tới năm 1908, khi nhà nghiên cứu người Đức, Richard Pietschmann, phát hiện ra tác phẩm này tại Thư viện Hoàng gia Đan Mạch. Từ đó, tác phẩm đã trở thành một tư liệu quý giá cho những nghiên cứu về nền văn minh Inca cũng như thực trạng xã hội Phó vương quốc Peru vào thời điểm cuối thế kỷ XVI tới đầu thế kỷ XVII.

Phát biểu tại Lễ khai mạc, Đại sứ Peru tại Việt Nam Augusto Morelli Salgado khẳng định, “Biên niên sử mới và Chính phủ tốt” đại diện cho tư liệu quan trọng nhất trong thời thuộc địa chứa đựng những thông tin về vùng Andes, không chỉ trong nửa sau của thế kỷ XVI và đầu thế kỷ XVII, mà còn về thế giới trước thời điểm Tây Ban Nha đô hộ vào năm 1531. Felipe Guamán Poma de Ayala để lại cho hậu thế một văn bản viết bằng tiếng Tây Ban Nha của thời thuộc địa với ảnh hưởng mạnh mẽ của các ngôn ngữ Quechua và Aymara. Đặc biệt, văn bản này được truyền cảm hứng từ những truyền thống Andes cổ xưa và chủ yếu được lưu truyền bằng miệng.

Cũng theo Đại sứ, từ năm 1660 tới nay, bản gốc đã luôn được lưu giữ tại Thư viện Hoàng gia Đan Mạch. Năm 2011, thư viện này đã đăng tải lên mạng internet một phiên bản kỹ thuật số của tác phẩm “Biên niên sử mới và Chính phủ tốt”.

Một số bản vẽ được trưng bày tại triển lãm. (Ảnh: T.P)

“Felipe Guamán Poma de Ayala đã sáng tác một tác phẩm xuất chúng, không chỉ về số lượng và giá trị của thông tin được ghi chép bằng văn bản và tượng hình, mà ông còn nêu bật văn hóa truyền miệng của người Andes, đã được diễn đạt một cách toàn diện qua các văn bản và bản vẽ, ông cũng giới thiệu các tư tưởng thường bị cấm hoặc hầu như được đề cập trong các cuốn sách khác cùng thời. “Biên niên sử mới và Chính phủ tốt” được sáng tác và gửi tới vua Philip đệ tam. Tuy nhiên, tác phẩm này đã không bao giờ đến đích, vì những lý do mà đến ngày nay vẫn là bí ẩn”, Đại sứ Peru nói.

Triễn lãm này sẽ kéo dài đến ngày 15/5. Đại sứ quán Peru tại Việt Nam và Thư viện Quốc gia Việt Nam hy vọng thông qua triển lãm, công chúng Việt Nam sẽ hiểu thêm về văn hóa cũng như một giai đoạn quan trọng trong lịch sử hàng nghìn năm của đất nước Peru, qua đó giúp thắt chặt hơn nữa mối quan hệ hữu hảo giữa hai quốc gia.

Theo ghi chép dưới thời thuộc địa, Felipe Guamán Poma de Ayala sinh năm 1534, ở vùng Ayacucho, Peru hiện nay. Họ Guamán Poma xuất phát từ ngôn ngữ Quechua có sự liên quan đến các vị thần hộ mệnh của Trái đất và thiên đàng. Người ta cho rằng ông là con trai của Martín Guamán Mallqui và Juana Chuquitanta, hậu duệ cao quý của Inca Tupac Yupanqui. Guaman Poma lớn lên giữa những người Tây Ban Nha, do đó ông tự coi mình là người gốc châu Âu.

T.P