Bị tố gian lận trong làm khoa học, giáo sư trẻ nhất Việt Nam lên tiếng

GS Phan Thanh Sơn Nam, Trưởng khoa Kỹ thuật hóa học Trường ĐH Bách khoa

Mới đây, trang Bách khoa toàn thư mở Wikipedia có đăng tải bài viết liên quan đến GS Phan Thanh Sơn Nam, trong đó có nội dung tố ông gian lận kết quả nghiên cứu bằng cách tái sử dụng cùng một phổ cộng hưởng từ của cùng một lần đo cho nhiều kết quả khác nhau trong một số bài báo khác nhau không liên quan (xuất bản từ năm 2014-2020).

“Anh là nhà khoa học trẻ nhất được phong chức danh giáo sư tại Việt Nam vào năm 2014 do có nhiều công bố, trong đó có nhiều dấu hiệu ngụy tạo kết quả trắng trợn… Một trường hợp điển hình là Phan Thanh Sơn Nam đã công bố sử dụng ba loại xúc tác khác nhau có thành phần chung là đồng để tiến hành cùng một phản ứng. Kết quả là trong cả ba bài báo, tác giả cùng sử dụng một bộ phổ"- trang này viết.

Liên quan đến vấn đề này, ông Nam đã lên tiếng thừa nhận sai sót trên trang cá nhân của mình và cho rằng đây là “Kinh nghiệm xương máu khi làm nghiên cứu …”

Theo ông Nam, chuyện bài báo này có hình ảnh hay dữ liệu giống bài báo khác trong chính nhóm của mình, kể cả trong phần SI, là sai. “Xưa nay mình vẫn nhắc nhở học trò mình rằng chuyện này là sai. Nhóm mình đã sai thì phải tự sửa lại cho đúng"- ông Nam nói.

Trên trang cá nhân, người này viết: "Trong các bài báo của mình, cũng như những nhóm khác, thường thì first author là người trực tiếp viết phần SI, sau đó đưa qua một thầy corresponding author khác trong nhóm kiểm tra, sau khi thầy đó kiểm tra xong thì đưa qua mình kiểm tra thêm một lần nữa. Mình thuộc loại cẩn thận, nên thường để 2 corresponding author, để 2 người corresponding author phải có trách nhiệm kiểm tra 2 vòng cho kỹ hơn. Nhưng rồi cuối cùng nhóm mình cũng không thoát khỏi tai nạn…"

Theo ông Nam, với tư cách là trưởng nhóm nghiên cứu, và là người có kiểm tra lần cuối bài báo, ông thành thật xin lỗi cộng đồng vì nhóm mình đã để xảy ra chuyện này. "Cá nhân mình thành thật xin lỗi vì không đủ kiến thức và kỹ năng cũng như đã không tổ chức nhóm nghiên cứu thật tốt để ngăn chặn những lỗi nói trên. Cá nhân mình cũng thành thật xin lỗi vì đã không hướng dẫn học trò kỹ hơn nữa. Bao nhiêu bằng cấp, bao nhiêu kinh nghiệm, thì mình cũng cần phải học thêm cách làm việc cho nghiêm túc hơn nữa. Sau tai nạn này, nhóm mình phân công luôn một thầy có bằng TS chịu trách nhiệm rà soát kiểm tra thật kỹ phần SI của bài báo khi công bố, ngoài những lần kiểm tra như xưa nay. Ngoài ra, các nhóm nhỏ trong nhóm mình sẽ kiểm tra chéo với nhau nữa. Mình mong rằng các bạn trẻ đang và sẽ tham gia vào nhóm nghiên cứu của mình phải đọc kỹ bài này và đừng bao giờ quên những gì mình đã nhắc nhở. Khoa học không có chổ cho bất cứ chiêu trò gì. Nếu không tuyệt đối làm theo những yêu cầu của mình, có thể lúc nào đó bạn sẽ gây ra tai họa và làm liên lụy những người khác. Một lần nữa, thành thật xin lỗi mọi người. Lỗi của mình. Giờ thì nhóm mình phải lặp lại rất nhiều thí nghiệm vì những sai sót trước đây”, ông Nam viết trên trang cá nhân.

Hiện trên trang Bách khoa toàn thư mở Wikipedia không còn thông tin có nội dung tố ông gian lận kết quả nghiên cứu bằng cách tái sử dụng cùng một phổ cộng hưởng từ của cùng một lần đo cho nhiều kết quả khác nhau trong một số bài báo khác nhau không liên quan (xuất bản từ năm 2014-2020). Phía cuối bài viết về Phan Thanh Sơn Nam có câu “Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 9 tháng 3 năm 2021 lúc 06:11”.

Nguyễn Dũng