'Black Panther' và những thú vị đằng sau danh sách đề cử Oscar 2019

8 bộ phim nhận đề cử Phim truyện xuất sắc tại Oscar 2019 bao gồm Black Panther, BlacKkKlansman, Bohemian Rhapsody, The Favourite, Green Book, Roma, A Star Is Born và Vice. Nhờ 700 triệu USD của Black Panther, tổng doanh thu Bắc Mỹ của nhóm tác phẩm lên tới 1,26 tỷ USD. Cần nhớ rằng Roma - phim nhận 10 đề cử Oscar năm nay - chỉ được phát hành qua kênh Netflix và gần như không có doanh thu ngoài rạp. Bohemian Rhapsody và nhiều tác phẩm khác vẫn còn đang trình chiếu, nên nhóm tác phẩm nhận đề cử năm nay hoàn toàn có khả năng vượt qua kỷ lục doanh thu 1,35 tỷ USD của Oscar 2011. Tuy nhiên, đó là năm Viện hàn lâm trao tới 10 đề cử cho giải Phim truyện xuất sắc.

Trên Rotten Tomatoes, trong 8 tác phẩm tranh giải Phim truyện xuất sắc, Bohemian Rhapsody và Vice là hai cái tên bị giới phê bình ghẻ lạnh nhất, với chỉ lần lượt 62% và 64% bài đánh giá tích cực. Ở chiều ngược lại, đến 97% bài bình luận về Black Panther là tích cực. Thấp hơn đôi chút là Roma (96%), BlackKklansman (95%), và The Favourite (93%).

Có đến 5 trong số 8 tác phẩm tranh giải Phim truyện xuất sắc năm nay có sự xuất hiện của các nhân vật thuộc cộng đồng LGBTQ (đồng tính nữ, đồng tính nam, song tính, hoán tính, dị tính). Hai năm gần nhất, các bộ phim chiến thắng giải Oscar là Moonlight (2016) và The Shape of Water (2017) đều có nhân vật đồng tính.

Cùng The Favourite, Roma dẫn đầu danh sách đề cử Oscar 2019 khi có tên ở tổng cộng 10 hạng mục. Đây mới là lần thứ hai trong lịch sử một tác phẩm nói tiếng nước ngoài được Viện hàn lâm trao cho nhiều cơ hội tranh tài đến vậy. Trường hợp đầu tiên là bộ phim Ngọa hổ tàng long của đạo diễn Lý An, với cũng 10 đề cử tại Oscar 2001 (giành 4 chiến thắng chung cuộc).

A Star Is Born của Bradley Cooper và Lady Gaga là phiên bản làm lại thứ ba của tác phẩm điện ảnh kinh điển ra đời năm 1937. Hai lần remake trước diễn ra vào các năm 1954 và 1976. Tuy nhiên, chỉ có nguyên tác và phiên bản phim năm nay được nhận đề cử Phim truyện xuất sắc. Tại Oscar, bộ phim năm 1937 thắng giải Kịch bản gốc, bản phim năm 1954 hoàn toàn trắng tay dù nhận tới 6 đề cử, và bản phim năm 1976 có giải Ca khúc chủ đề xuất sắc (bài Evergreen).

Black Panther là tác phẩm Marvel Studios nói riêng và phim siêu anh hùng nói chung đầu tiên nhận đề cử Phim truyện xuất sắc của Oscar. Đây là một thành công vang dội của Marvel Studios khi họ không ngừng “giữ lửa” cho tác phẩm vốn ra mắt từ gần một năm trước. Trong một diễn biến tương tự, Roma đánh dấu lần đầu tiên kênh Netflix có phim nhận đề cử Phim truyện xuất sắc.

Sau 30 năm lăn lộn trên các phim trường, Spike Lee mới có đề cử Oscar Đạo diễn xuất sắc đầu tiên nhờ BlacKkKlansman. Hai lần trước, ông có đề cử cho Kịch bản gốc (Do the Right Thing, 1989) và Phim tài liệu xuất sắc (4 Little Girls, 1997), nhưng đều chịu thất bại. BlackKklansman cũng là tác phẩm đầu tiên của Lee nhận đề cử Phim truyện xuất sắc. Vào năm 2016, Viện hàn lâm đã trao cho Spike Lee giải Oscar danh dự vì những cống hiến đối với bộ môn nghệ thuật thứ bảy.

Glenn Close nhận đề cử Nữ diễn viên chính xuất sắc với The Wife, và đây là vinh dự lần thứ 7 trong sự nghiệp của bà. Tuy nhiên, ở cả 6 lần trước, Close luôn ra về tay trắng. Minh tinh chính là diễn viên còn sống nhận nhiều đề cử Oscar nhất, nhưng chưa bao giờ có cơ hội cầm tượng vàng trên tay. Kém bà một lần đề cử là Amy Adams - người tranh giải Nữ diễn viên phụ xuất sắc với Vice. Người đẹp 44 tuổi cũng đã có 5 lần thất bại tại Oscar. Còn nếu như Glenn Close vượt qua Lady Gaga giống như ở Quả cầu vàng, bà sẽ là người thứ ba trên 70 tuổi thắng giải Nữ diễn viên chính xuất sắc của Oscar.

Hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc của Oscar 2019 đánh dấu nhiều lần đầu tiên. Glenn Close (The Wife) đang hướng đến chiến thắng đầu tiên. Olivia Colman (The Favourite) giàu kinh nghiệm là vậy, nhưng mới có đề cử Oscar đầu tiên trong sự nghiệp. Mellisa McCarthy (Can You Ever Forgive Me?) lần đầu tranh tài ở hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc. Lady Gaga cũng có lần đầu tranh giải diễn xuất, sau một lần thất bại hồi 2016 ở hạng mục Ca khúc chủ đề xuất sắc. Cuối cùng, ấn tượng hơn cả là Yalitza Aparicio, bởi Roma mới là lần đầu tiên cô gái người Mexico đứng trước ống kính. Dù thế nào, Oscar 2019 cũng sẽ gọi tên một “ảnh hậu” hoàn toàn mới.

Hãy nhắc một chút tới Lady Gaga. Nữ ca sĩ lắm chiêu mới là người thứ hai trong lịch sử nhận đề cử cho diễn xuất và sáng tác nhạc trong cùng một năm với A Star Is Born. Trường hợp đầu tiên mới xảy ra hồi 2018 với Mary J. Blige và bộ phim Mudbound.

Trong danh sách đề cử Nam diễn viên chính xuất sắc, chỉ có duy nhất Rami Malek với Bohemian Rhapsody là chưa một lần tranh giải Oscar. Lần lượt Christian Bale (Vice), Bradley Cooper (A Star Is Born), Viggo Mortensen (Green Book) và Willem Dafoe (At Eternity’s Gate) đều là những gương mặt quen thuộc đối với Viện hàn lâm.

Với Green Book, Viggo Mortensen có đề cử diễn xuất thứ ba trong sự nghiệp. Điều thú vị là ở cả hai lần trước với A History of Violence và Captain Fantastic, tài tử đều phải khỏa thân hoàn toàn trước ống kính, còn lần này thì không.

Sam Elliott đã có 50 năm lăn lộn trong nghiệp diễn kể từ series Judd for the Defense. Phải mãi tới sáng 22/1/2019, ông mới nhận đề cử Oscar đầu tiên trong sự nghiệp. Đó là hạng mục Nam diễn viên phụ xuất sắc với vai diễn trong A Star Is Born.

Marina de Tavira của Roma bất ngờ có tên ở hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc, dù chị gần như bị các giải thưởng tiền Oscar và hiệp hội phê bình phim tại Mỹ bỏ qua trong suốt vài tháng trở lại đây. Cộng thêm đề cử của Yalitza Aparicio, Roma mới là phim sử dụng tiếng nước ngoài đầu tiên có nhiều hơn một đề cử về diễn xuất tại Oscar. Thêm nữa, với riêng hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc, de Tavira mới là người thứ hai có đề cử nhờ một phim nói tiếng nước ngoài, sau Valentina Cortese của Day for Night (1973).

Một bất ngờ trong danh sách đề cử Oscar năm nay là việc First Man không có tên ở hạng mục Nhạc nền xuất sắc, dù nhà soạn nhạc Justin Hurwitz của bộ phim mới nhận giải Quả cầu vàng. Tuy nhiên, thắng hạng mục này tại giải thưởng do Hiệp hội báo chí Nước ngoài Hollywood bình chọn đôi lúc lại là điềm gở trên đường đua Oscar. Trước Hurwitz với First Man, Ennio Morricone với The Legend of 1900 (1998), Craig Armstrong với Moulin Rouge! (2001), Alexandre Desplat với The Painted Veil (2006), Alex Ebert với All Is Lost (2013) là những trường hợp tương tự trong khoảng 20 năm qua.

Điện ảnh Hàn Quốc rốt cuộc vẫn chưa thể nhận đề cử Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc đầu tiên, dù năm nay họ cử đi một tác phẩm rất sáng giá là Burning của đạo diễn Lee Chang-dong. Trong khi đó, người Nhật Bản ăn mừng đề cử thứ 15 với bộ phim Shoplifters của đạo diễn Kore-eda Hirokazu. Trong các năm 1951, 1954 và 1955, người Nhật đã thắng với lần lượt Rashomon, Gate of Hell và Samurai, The Legend of Musashi khi hạng mục chỉ tính là giải thưởng danh dự. Mãi tới năm 2008, điện ảnh Nhật Bản mới có dịp ăn mừng chiến thắng thứ tư nhờ Departures (2007).

Cũng tại hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc năm nay, điện ảnh Đức nhận đề cử thứ 20 với Never Look Away, và chính thức vượt qua Tây Ban Nha để trở thành quốc gia có nhiều lần tranh tài thứ ba trong lịch sử Oscar. Đức hiện chỉ thua kém Italy (28 đề cử, 14 lần chiến thắng), và Pháp (37 đề cử, 12 chiến thắng). Đứng sau Never Look Away là đạo diễn Florian Henckel von Donnersmarck. Đây cũng chính là người đem về chiến thắng gần nhất cho điện ảnh Đức tại Oscar với bộ phim The Lives of Others (2006).

Nhà thiết kế phục trang Ruth E. Carter trở thành người phụ nữ da đen thứ ba trong lịch sử có ba lần nhận đề cử từ Viện hàn lâm, sau Viola Davis và Octavia Spencer (đều ở mảng diễn xuất). Đề cử Thiết kế phục trang xuất sắc mới nhất của chị đến từ bom tấn Black Panther. Tuy nhiên, Davis với Spencer đến giờ đều đã sở hữu một tượng vàng, còn Carter thì vẫn chờ đợi giây phút vinh quang sau hai lần thua cuộc với Malcolm X (1992) và Amistad (1997).

Cũng ở hạng mục Thiết kế phục trang xuất sắc, huyền thoại Sandy Powell có đề cử kép với Mary Poppins Returns và The Favourite. Điều ấn tượng nằm ở chỗ đây đã lần thứ ba Powell có đề cử kép như vậy. Trong sự nghiệp, chị đã nhận tổng cộng 14 đề cử Oscar, với ba lần giành chiến thắng (Shakespeare in Love, The Aviator, The Young Victoria). Còn với kỷ lục nhận đề cử kép tại cùng một hạng mục, Powell hiện còn thua nhà soạn nhạc lừng danh John Williams những 5 lần.

Lần đầu tiên kể từ năm 2007, thế giới phù thủy Harry Potter của J.K. Rowling mới lại vắng mặt trong danh sách đề cử Oscar dù vừa cho ra đời một tác phẩm điện ảnh mới. Fantastic Beasts: The Crimes of Grindelwald đã không thể góp mặt ở các cuộc đua như Thiết kế sản xuất xuất sắc hay Thiết kế phục trang xuất sắc - nơi các phim Harry Potter thường xuyên có tên.

Tuấn Lương