Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng giải trình về nỗ lực giảm 'đỉnh' nợ công

Chiều 29/10, sau 1 ngày tiếp thu các ý kiến của đại biểu Quốc hội về Kết quả thực hiện dự toán ngân sách nhà nước năm 2018, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã báo cáo giải trình làm rõ các nhóm nội dung chính mà đại biểu quan tâm.

Thứ nhất, về kết quả thực hiện mục tiêu cơ cấu lại ngân sách nhà nước 2 năm 2016 - 2018 và tính bền vững của ngân sách nhà nước, Bộ trưởng khẳng định những kết quả chúng ta đạt được trong 3 năm từ 2016 -2018 là khá tích cực. Một số chỉ tiêu đã đạt được trước thời hạn, tính bền vững của ngân sách nhà nước được củng cố, góp phần duy trì ổn định vĩ mô.

Minh chứng cho nhận định trên, Bộ trưởng cho biết, về thu ngân sách nhà nước, 3 năm đều vượt dự toán, đạt khoảng 54 -55% kế hoạch. Trong khi giá trị GDP đạt 52 -53% kế hoạch của 5 năm. Tỷ lệ huy động, động viên vào ngân sách nhà nước là 24,9% GDP, trong đó từ thuế và phí là 21% GDP, đạt và vượt mục tiêu nghị quyết của Quốc hội đưa ra tỷ lệ động viên vào ngân sách là không thấp hơn 23,5% GDP, trong đó thuế và phí là 21%.

Tỷ trọng thu nội địa tăng từ 75% năm 2015 đến gần 82% năm 2018 trong khi quy mô thu ngân sách bình quân 3 năm 2016 -2018 bằng 1,5 lần bình quân của giai đoạn 2011-2015. Trong đó, riêng thu nội địa tăng 1,78 lần.

Thu nội địa mà trừ đi đất, trừ xổ số kiến thiết, phần bán vốn, cổ tức lợi nhuận sau thuế thì tăng 1,62 lần so với bình quân của giai đoạn 2011-2015. Tỷ trọng thu dầu thô và thu từ hoạt động xuất nhập khẩu giảm tương ứng từ 23% xuống còn 18% cùng kỳ.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng giải trình trước Quốc hội chiều 29/10

“Một số vị đại biểu Quốc hội có nêu, số tăng thu ngân sách nhà nước trong 3 năm qua chủ yếu là thu tiền sử dụng đất, điều này là đúng vì khoản thu này phụ thuộc nhiều vào thị trường và điều hành của chính quyền các địa phương. Tuy nhiên, cũng như một số nguồn thu từ khai thác khoáng sản, bán tài sản nhà nước, tỷ trọng khoản thu tiền sử dụng đất trong thu nội địa đang có xu hướng giảm, từ mức 11% năm 2016, 12% năm 2017 xuống còn 10,6% năm 2018 và dự kiến giảm còn 6,7% năm 2020" - Bộ trưởng dẫn chứng.

Ông Đinh Tiến Dũng cũng thông tin, đối với một số địa phương, các nguồn thu này đã giảm mạnh trong thời gian qua.

“Chẳng hạn như Đà Nẵng, đã từng có lúc thu tiền sử dụng đất chiếm tới gần 50% tổng thu ngân sách nhà nước thì nay chỉ còn trên dưới 10%. Quảng Ninh năm 2011 thu từ khai thác khoáng sản, chủ yếu là than, chiếm gần 60% thu ngân sách địa phương thì nay còn khoảng 45%, trong khi chi ngân sách của các địa phương này vẫn tăng nhờ thu thuế, phí từ hoạt động sản xuất kinh doanh tăng trong nước” - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng tiếp tục đưa ra các con số thuyết phục.

Chi ngân sách tăng, chi thường xuyên giảm

Về chi ngân sách, người đứng đầu Bộ Tài chính khẳng định, kết quả cơ cấu lại cũng tích cực, sớm đạt được yêu cầu theo Nghị quyết 25 của Quốc hội. “Tăng tỷ trọng cho đầu tư phát triển dự toán năm 2015 là 17% tổng chi ngân sách nhà nước, Nghị quyết của Quốc hội yêu cầu giai đoạn 2016-2020 bố trí tăng lên bình quân là 25-26% và dự toán 2 năm đã bố trí 26%, thực tế thực hiện lên 27-28% nhờ tăng thu của ngân sách địa phương” - Bộ trưởng dẫn chứng.

Cùng với đó, tỷ trọng chi thường xuyên cũng giảm. “Dự toán năm 2015 là 66,8% chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách nhà nước. Quốc hội yêu cầu giảm dần xuống mức dưới 64% và dự toán 3 năm 2016-2018 chúng ta đã bố trí khoảng 64%, thực hiện xuống còn 63% chi thường xuyên, trong khi chúng ta vẫn phải điều chỉnh tiền lương bình quân tăng 7%/năm, cùng triển khai chính sách giảm nghèo đa chiều, an sinh xã hội và đảm bảo một số nhiệm vụ quốc phòng an ninh” - Bộ trưởng nêu rõ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng cho biết, ba năm trở lại đây, thu ngân sách đều có tích lũy cho đầu tư phát triển. Tức là tổng thu, cân đối ngân sách trừ đi chi thường xuyên, chi trả nợ lãi, trừ tiền đất và cổ phần hóa đều có tích lũy cho đầu tư phát triển.

Về bội chi ngân sách nhà nước, người đứng đầu Bộ Tài chính cũng khẳng định đã được kiểm soát chặt chẽ hơn, cả số tuyệt đối và tỷ lệ so với GDP. “Trong điều hành phấn đấu giảm so với dự toán và giảm dần qua các năm, nếu bình quân giai đoạn 2011-2015 bội chi ngân sách của chúng ta là 5,79% GDP thì năm 2018 chúng ta dự kiến còn 3,67% GDP, trong khi dự toán là 3,7%.” - Bộ trưởng nói.

Tốc độ tăng nợ công giảm gần 1 nửa

Phát biểu tại Nghị trường, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho biết, sau khi bấm nút tính toán ông thấy “hơi lo”. Ông Ngân phân tích: “Nợ chúng ta phải trả tiền lãi vay và nợ gốc đến hạn hiện nay đang cao dần. Năm 2016 là 175.784 tỷ, năm 2017 là 255.000 tỷ, năm 2018 là 269.000 tỷ và năm 2019 ước là 326.042 tỷ. Như vậy thì nợ đáo hạn mà chúng ta phải vay để trả có xu hướng ngày càng tăng. Cho nên mặc dù chúng ta giữ được mức trần là nợ công/GDP là ở mức 61,4% tức là dưới 65% GDP, giữ được mức nợ Chính phủ là 52%, nợ nước ngoài thì đang sát trần nhưng mà khả năng trả nợ và nợ đến hạn đang ngày càng tăng”.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân

Giải trình về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết các khoản nợ công đang được kiểm soát chặt chẽ, bố trí trả nợ đầy đủ, nhờ vậy tốc độ tăng nợ công đã giảm gần một nửa, từ mức 18% trong giai đoạn 2011-2015 xuống còn 9,6% của 3 năm 2016-2018.

Theo Bộ trưởng, trong khi tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2011-2015 là 5,91%, nợ công tăng 18% thì 3 năm vừa qua, tăng trưởng kinh tế là 6,57%, nợ công tăng 9,6%, góp phần đưa tỷ lệ nợ công giảm từ mức 63,7% GDP năm 2016 xuống còn 61,4% năm 2018 và dự kiến xuống còn 61,3% vào năm 2019 và 60,8% năm 2020.

Mặc dù vậy, Bộ trưởng thừa nhận nỗi lo của đại biểu Trần Hoàng Ngân là đúng. Lý do mà Bộ trưởng đưa ra, đó là trong giai đoạn 2012-2014, trước tác động của khủng hoảng kinh tế tài chính toàn cầu để có nguồn lực ổn định vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội, chúng ta đã phải huy động một lượng lớn trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 3 năm, 5 năm dẫn đến nhu cầu chi trả nợ gốc chủ yếu vào thời điểm hiện hành.

Hai là, các khoản vay ODA trước đây hết thời gian ân hạn về trả nợ gốc cùng với việc phải áp dụng điều khoản trả nợ nhanh đối với nguồn vốn vay ODA nên áp lực trả nợ gốc gia tăng.

“Tuy nhiên, so với mấy năm trước áp lực huy động cho ngân sách nhà nước bao gồm vay cho bù đắp bội chi và vay trả nợ gốc hay là vay đảo nợ đã giảm mạnh” - Bộ trưởng khẳng định và dẫn chứng: Năm 2018 tổng mức vay của ngân sách nhà nước là 363 ngàn tỷ đồng, trong khi năm 2014 phải vay 1 năm là 441 nghìn tỷ đồng, năm 2015 là 447 ngàn tỷ đồng và năm 2016 là 389 ngàn tỷ đồng.

“Đại biểu Trần Hồng Ngân nêu rất đúng, chúng tôi đã biết được điều này và đang phải điều hành để đẩy dần đỉnh nợ của năm 2019-2020, cũng như chúng ta đã đẩy thành công năm 2016-2017“ - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nhấn mạnh.

Xuân Hưng