Các món tuyệt đối tránh trong mâm cúng ông Công ông Táo

Mâm cúng Táo quân của các gia đình ở miền Bắc. Ảnh: Ngô Tuyết Mai.

Theo tín ngưỡng của người Việt, ông Công ông Táo là vị thần phù hộ, theo dõi và cai quản cuộc sống của gia đình, có nhiệm vụ báo cáo với Ngọc Hoàng về mọi chuyện trong năm.

Trong cuốn sách Đất lề quê thói của tác giả Nhất Thanh, học phái Lão Tử cho rằng ông Công là một vị thần trông coi việc thiện, ác của từng gia đình để cuối năm lên tâu Ngọc Hoàng.

Còn theo cuốn Cơ sở Văn hóa Việt Nam do Nhà Xuất bản Giáo dục phát hành năm 1999, Giáo sư Trần Ngọc Thêm cho biết Thổ Công là vị thần trông coi gia cư, định đoạt phúc họa cho một gia đình.

Ngày 23 tháp Chạp hàng năm được xem là ngày ông Công ông Táo cưỡi cá chép chầu trời. Các gia đình thường bày biện mâm cúng, làm lễ tiến đưa để các vị thần lên trời thuận lợi.

Lễ vật trong mâm cúng Táo quân có thể khác nhau tùy từng vùng miền, địa phương cũng như điều kiện của các gia đình. Một số gia đình có thể cúng lễ chay thay vì lễ mặn.

Một trong những lễ vật cần có là bộ mũ, áo giấy và hài giấy cho 2 Táo ông và một Táo bà. Mũ của Táo ông có cánh chuồn phía sau, mũ của Táo bà không có phần này.

Ở miền Bắc, mâm cỗ mặn cúng Táo quân thường có những món như gà luộc nguyên con, thịt lợn luộc, xôi gấc, giò, canh măng, rau xào thập cẩm, chè kho, rượu, gạo, muối, cau, trầu, đĩa hoa quả, tiền giấy và vàng mã.

Mâm cỗ cúng tuyệt đối tránh các món quá tanh như thịt trâu, bò, chó, mèo, dê.

Các gia đình miền Bắc thường mua 3 con cá chép về để vào chậu nước cạnh mâm cúng. Theo quan niệm xưa, cá chép khi được thả sẽ hóa rồng vượt vũ môn, mang sức mạnh đưa Táo về trời nhanh chóng nhất.

Cá chép sẽ được thả trước giờ Ngọ (12h trưa) ngày 23 tháng Chạp để kịp bay về Thiên Đình. Mọi người nên thả cá ở những vùng nước sạch sẽ, rộng như hồ, sông. Nên phóng sinh một cách nhẹ nhàng để cá bơi khỏe mạnh và cũng là cách bày tỏ sự thành kính của gia chủ.

Trong khi đó, tục cúng ông Táo ở miền Trung có nhiều khác biệt. Người dân thường thay cá sống bằng ngựa giấy có yên cương đầy đủ để Táo quân phi về trời.

Các gia đình ở Huế và một số tỉnh lân cận đặt bàn thờ với tượng ông Táo bằng đất nung ở bếp. Gia chủ dọn dẹp, thay cát mới cho lư hương, sau đó làm lễ tiễn tượng Táo quân cũ khỏi bàn thờ để rước tượng mới đánh dấu sự chuyển giao năm cũ và năm mới.

Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo của người Nam Bộ thường có nem, giò, bánh, hành muối, gà luộc... kèm một đĩa đậu phộng, kẹo vừng đen, hoa tươi, nhang, đèn cầy. Ở miền Nam, người dân không cúng cá chép.

Tùy từng vùng, lễ cúng ông Táo có thể diễn ra vào buổi trưa, tối ngày 22 hoặc 23/12 Âm lịch.

Ngày ông Công ông Táo năm nay đúng vào thứ 6 ngày 2/2 (Dương lịch).

Lê Vy