Cải cách mạnh mẽ để khơi thông và giải phóng các nguồn lực cho phát triển

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: TTXVN

Sáng 7/8, tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì hội nghị cải thiện năng suất lao động quốc gia. Cùng dự có Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, lãnh đạo các bộ, ngành, chuyên gia, doanh nghiệp.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, năng suất lao động Việt Nam được tính bằng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân trên 1 lao động đang được làm việc trong 1 năm. Đây là cách tính phù hợp với thông lệ quốc tế hiện nay. Thời gian qua, năng suất lao động của nước ta tiếp tục cải thiện đáng kể và có tốc độ tăng cao so với các nước trong khu vực ASEAN. Cụ thể, nếu tính theo giá hiện hành năm 2018 thì ước tính năng suất lao động của năm 2018 là 102 triệu đồng/lao động, tương đương 4.521USD/người, tăng 6% so với năm 2017.

Tuy nhiên, năng suất lao động của Việt Nam hiện vẫn rất thấp so với các nước trong khu vực, khoảng cách chênh lệch tuyệt đối vẫn tiếp tục gia tăng. Tính theo sức mua tương đương năm 2011, năng suất lao động năm 2018 của nước ta đạt 11.142 USD, chỉ bằng 7,3% mức năng suất của Singapore, 19% của Malaysia, 37% của Thái Lan, 45% của Indonesia...

Tại hội nghị, đại diện của UNDP cho rằng, khi so sánh năng suất lao động cần so sánh ở từng công đoạn riêng biệt thay vì so sánh chung nhiều công đoạn. Ví dụ, nếu so sánh ở công đoạn gia công cuối cùng của sản phẩm điện tử thì năng suất lao động tại Việt Nam và nhiều nước là tương đương. Nhưng nếu so sánh chung nhiều công đoạn thì năng suất lao động của Việt Nam thấp hơn.

Song, nhiều ngành công nghệ cao ở Việt Nam hiện nay là doanh nghiệp FDI, trong khi doanh nghiệp trong nước rất khó tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất của họ, khiến năng suất lao động không cao.

Để khắc phục việc này, các đại biểu cho rằng, cần tập trung vào những ngành có thể tạo chuỗi giá trị sản xuất với giá trị gia tăng cao và là thế mạnh, trong đó, chế biến thực phẩm là ngành mà trong nước có nguồn cung sản phẩm nông nghiệp rất dồi dào, giúp gắn kết doanh nghiệp chế biến với các nông dân, vừa nâng cao giá trị gia tăng, vừa nâng cao năng suất lao động...

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, chỉ số năng suất lao động tại Việt Nam chưa cao do xuất phát điểm thấp nhưng tiềm lực trong mỗi người dân chúng ta rất lớn. Điều này thể hiện mức tăng năng suất lao động của Việt Nam cao hơn nhiều so với các nước ASEAN cũng như nhiều nước trên thế giới. Bình quân giai đoạn 2016 - 2018 năng suất lao động tăng 5,8%; riêng năm 2018, tốc độ tăng năng suất lao động đạt khoảng 6%.

Phân tích của IMF cho biết tăng trưởng năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) của Việt Nam từ sau đổi mới đến nay cho thấy tăng trưởng TFP từ năm 2013 đến nay đã tăng lên đáng kể, đạt mức tăng bình quân 1,7% - đây là mức khá cao kể từ sau khủng hoảng tài chính châu Á 1997. Các phân tích hồi quy cho thấy, động lực chính của tăng trưởng TFP đi cùng với sự gia tăng dòng vốn FDI, giảm lao động nông nghiệp và tăng cường đầu tư của khu vực tư nhân. Những cải cách theo hướng này trong giai đoạn tới sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng TFP mạnh mẽ hơn nữa, bởi vậy, Thủ tướng bày tỏ niềm tin là chúng ta đang đi đúng hướng. Dự báo, tăng trưởng TFP giai đoạn 2018 - 2023 kỳ vọng đạt bình quân từ 1,8% trở lên, cao hơn nhiều so với bất kỳ giai đoạn tăng trưởng kinh tế nào của Việt Nam kể từ sau đổi mới.

Chỉ ra nguyên nhân khiến năng suất lao động chưa cao một phần vì các điểm nghẽn về thể chế kinh tế; trình độ, kỹ năng nguồn nhân lực còn thấp; động cơ sáng tạo đổi mới còn thiếu và yếu, Thủ tướng nêu các định hướng lớn để thúc đẩy tăng năng suất lao động mà đầu tiên là phải cải cách thể chế để khắc phục những “nút thắt” này. Thủ tướng nêu rõ, cần nâng cao năng lực quản trị Nhà nước, năng lực cạnh tranh quốc gia, nâng cấp chất lượng môi trường kinh doanh, xây dựng cơ chế để mọi lao động được trao cơ hội, qua đó có thể phát huy tối đa năng lực của mình, đóng góp vào sự thịnh vượng chung.

Một hướng quan trọng để giải bài toán năng suất hiện nay là thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, từ lao động giản đơn sang lao động có kỹ năng. Ngoài ra, cải cách khu vực tài chính ngân hàng để dòng vốn chảy vào khu vực có năng suất cao nhất.

Bên cạnh đó, Thủ tướng yêu cầu cải cách mạnh mẽ và nhanh hơn nữa khu vực doanh nghiệp Nhà nước để khơi thông và giải phóng các nguồn lực cho phát triển; thúc đẩy, hỗ trợ khu vực tư nhân và các khu vực khác trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế. Đặc biệt là khuyến khích tinh thần khởi nghiệp sáng tạo; tiếp tục thu hút FDI một cách có chọn lựa, ưu tiên các dự án sử dụng nguồn lực chất lượng cao.

Để cải thiện năng suất lao động ở Việt Nam, Thủ tướng nêu 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, đó là thúc đẩy cải cách mạnh mẽ hơn nữa các nền tảng về thể chế để mọi nguồn lực, trong đó có nguồn nhân lực, có thể được huy động, phân bổ và sử dụng một cách hiệu quả nhất.

Tại hội nghị, thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chính thức phát động phong trào năng suất lao động quốc gia và khẳng định, Thủ tướng Chính phủ sẽ luôn đồng hành và mong các tầng lớp nhân dân, doanh nghiệp nỗ lực, cố gắng hơn nữa, chủ động tham gia tích cực đồng bộ quyết liệt thực hiện các nhiệm vụ, các giải pháp để tăng năng suất lao động.

PV